Êlih

Navçeya Êlihê
Batman
Bajarê Êlihê
Navçe
Welat Bakurê Kurdistanê
Dûgel Tirkiye
Parêzgeh Batman
Serbajar Êlih

Hejmara bajarokan 5 bajarok
Hejmara taxan 136 tax
Hejmara gundan 283 gund

Gelhe (2022) 634.491[1] kes
Rûerd 564 km2
Berbelavî 575,2 kes/km2
Bajarê navendî
Gelhe (2022) 487.000 [2] kes
Koordînat 37°53′0″Bk 41°7′40″Rh / 37.88333°Bk 41.12778°Rh / 37.88333; 41.12778
Bilindayî 575 m
Koda postayê 72000
Koda telefonê (+90) 488
Êlih li ser nexşeya Tirkiye nîşan dide
Êlih
Êlih
Êlih (Tirkiye)
Êlih li ser nexşeya Bakurê Kurdistanê nîşan dide
Êlih
Êlih
Êlih (Bakurê Kurdistanê)
Êlih li ser nexşeya Batman nîşan dide
Êlih
Êlih
Êlih (Batman)
Nexşeya bajarê
Map
Êlih

Êlih anku Êliḧ (bi tirkî: Batman) bajarekî Bakurê Kurdistanê ye.

Nav[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Navê bajêr ê kevn Êlih e. Di sala 1957an de navê bajar bûye "Batman".

Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kronolojiya bajêr[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Berî Îsa (zayîn)[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • 800 - 612 dema asûriyan
  • 612 - 550 Împeratoriya medan

Piştî Îsa (zayîn)[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • 350 Dema mekedoniyan
  • 700 Dema ereban
  • 927 Dema bîzansiyan
  • 1107 Dema selçukiyan
  • 1243 dema mogolan
  • 1514 Dema osmaniyan
  • 1894 Serhildana Sasonê li dijî osmaniyan

Erdnîgar[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Cihên erdnîgarî û sînorên bajêr[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Bajar di nav parelelên 42° 54´ û 40° 59´ bakûr û merîdiyenên 38° 34´ û 37° 22´ rojhilat de ye. Bajar li bakûr bi Bidlîs û Mûşê, li rojhilat bi Sêrtê, li başûr bi Mêrdînê û li rojava jî bi Amedê hatiye dorpêçkirin.

Taybetiyên erda bajêr[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Erda herêmê ji 75,7% ji çiyayan pêk tê. Zozan û deşt ji 24,3% e. Ji wî erdî ji 91,7% ê wî ji bo çandiniyê tê bikaranîn. Li herêmê bi tenê nîsk, genim, tûtin, pembo, tirî û zebeş, pîvaz tên çandin. Gwîz, berrû, incaz, beîv, hîjîr û wez jî li wêre tên şitlandin.

Avûhewa[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li herêmê avhewaya reşahiyê serdest e. Havînan germ û zuha, zivistanan jî sar û berf û payîz baranî derbas dibe.

Çiyayên herêmê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Sason (2.973 m), Zupser (2.044 m), Raman (1.263 m)

Deşt û zozanên herêmê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Deşta Batmanê (10.000 ha), Deşta Qubînê (dirêjahî 15–20 km, firehî 2–3 km ye).

Geliyê Çemê Batmanê û qismek ji geliyê Çemê Dîcle, geliyên herî mezinên li herêmê ne.

Çem û gol[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Gol li herêmê tune ne. Çemê Batmanê û Dicleyê yên herî mezin in ên ku li herêmê diherikin. Çemê Xerzan jî dikeve nav sînorên bajêr.

Cureyên heywanan[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Xwedîkirina heywanên kedî mijûliyeteke mezin e li herêmê. Li herêmê heywanên kovî, wekî rovî, kew, kîvroşk û gur jî peyde dibin.

Binerdên bajêr[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Li Qubînê, li Çiyayê Ramanê petrol derdikeve. Wekî din li herêmê xwê, krom, asfalt û sifir jî ji bin erdê derdikeve.

Ciyên turîstîk, dîrokî û gerê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kela Hezoyê û bajarê berê yê Heskîfê ciyên gerê yên ji bo turîstan e.

Çand û huner[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Ol û civak[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Piranîya serjimarê ji misilmanan pêk tê. Li gundên li derûdora Qubînê êzîdî gelheyeke mezin dinimînin. Xiristiyan pir kêm li herêmê peyde dibin. Piranîya gelheyê ji kurdan pêk tê. Van salên dawî bi saya Rafînera Petrolê tirk jî li herêmê bi cih bûne. Ereb û suryanî jî civakên din ên herêmê ne.

Xwarênên herêmê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Keşkek, biryan, kifta bi mast û "Kitel" xwarinên herî naskirîne ku li herêmê tên xwarin.

Kincên herêmê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Şelwar ji alî zilaman ve tê li xwe kirin. Bi ser de îşligek ku milê wî dirêj û nexş kirî (celehu) tê li xwe kirin. Di nigan de gorên ji hirî çêkirî û pêlavên ku jê re dibêjin "reşik" hene.

Jinên herêmê fîstanên hevreşim yên rengîn ku dibiriqîn li xwe dikin. Şelwarek fireh û gorên ji hirî li xwe dikin. Kefî yan jî puşî jî didin serê xwe. Pêlavên lastîk yan jî çarox ji li nigên xwe dikin.

Li heremê kincên modern ji, bi taybetî wan salên dawî tên li xwe kirin.

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ [1]

Girêdanên derve[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]