Chiapas
| Chiapas Chiapas | |
|---|---|
| Estado Libre y Soberano de Chiapas | |
| Sirûd: Himno a Chiapas | |
| Mûkir | 14 îlon 1824[1] |
| Sazî | 19'emîn[a] |
| Rêvebir | |
| • Walî |
Manuel Velasco Coello .svg){kind=logo} |
| • Senator[2] |
Luis Armando Melgar Bravo Roberto Albores Gleason .svg){kind=logo} Zoé Robledo Arbulo .svg){kind=logo} |
| • Cîgir[3] | |
| Rûerd[4] | |
| • Giştî | 73.311 km2 (28,306 sq mi) |
| • Herî bilindahî[5] | 4080 m (13,390 ft) |
| Gelhe (2015)[6] | 5,217,908 |
| • Rêzandin | 7'emîn |
| • Tîrbûn | 7,1×10−5/km2 (0,00.018/sq mi) |
| • Rêzandin | 15'emîn |
| Demonîm | Chiapaneco (a) |
| Koda postayê | 29 – 30 |
| Koda telefonê | |
| ISO 3166 kod | MX-CHP |
| EPM |
 0.667 Navîn 32'emîn rêzkirina 32 |
| TBH | US$ 11,957,977.89 emîn[b] |
| Malper | Malpera Fermî ya Rêvebirê |
Chiapas (Bilêvkirina spanî: [ˈtʃjapas] (
Guhdar bike)), bi fermî Dewleta Azad û Serbixwe ya Chiapasê (bi spanî: Estado Libre y Soberano de Chiapas), dewletekî ji 31 dewletên Meksîkê ye, ku bi Navçeya Federal, 32 hebûnên federal ên Meksîkê ve xemilandin. Ev di 122 şaredar û paytexta wê jî bajarê Tuxtla Gutiérrez tê dabeşkirin. Navendên din ên şêniyên girîng li Çîpasê wek Ocosingo, Tapachula, San Cristóbal de las Casas, Comitán û Arriaga ne. Cih li Başûrrojavayê Meksîkê digre, ku ew ji başûrê dewletê ji aliyê dewletên Oaxaca li rojava, Veracruz li ser bakurrojava û Tabasco li ser bakur ve sînorkirin,[7] û ji aliyê departementên Guatemalayê a li ser rojhilat û başûrrojhilatên Petén, Quiché, Huehuetenango û San Marcos in. Çîpas li ser peravên Okyanûsa Pasîfîk li başûr de cih digre.
[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Navê Çîpasê ya rastî bi spanî Chiapas e. Ev nav bi kurdî wek Çîpas tê gotin. Ji ber ku, ev nav di helbestên stranên kurdî de gelek caran tê gotin.[8] Herwiha ev navê bi kurdî di rojname û medayayên Kurdistanê de jî tê dubarekirin û vegotin.[9]
Dîroka leşkerî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Dema ku Meksîk ava bû, ew di bin dîktatoriya Porfirio Diaz birêvekirin. Li dijî vê dîktatoriyê ji aliyê Emiliano Zapata Şoreşa Meksîkê hatiye destpêkirin. Piştî şerê şoreşa Meksîkê bi dawî bû û Emiliano Zapata jiyana xwe ji dest da, Chiapas ketiye bin rêvebertiya partiya hatiye hilbijartin. Li hemberî vê rêvebertiyê, hêzên Artêşa Rizgariya Neteweyî ya Zapatîst EZLN di sala 1994an de ji bo îdeolojiya Emiliano Zapata ji nû ve bidin jiyandinê, yekemîn êrîşa xwe li Chiapasê li dijî Artêşa Meksîkê pêk anî. Di vê salê de Chiapas hatiye dagirkirin. Di van salan de Gelên Chiapasê jî piştgirî dan çepgirên Artêşa Rizgariya Neteweyî ya Zapatîst. Piştî erîşa çekdarî Rêvebertiya Meksîkê biryar dan ku Artêş bikevin Chiapasê, ku herêmê ji Artêşa Rizgariya Neteweyî ya Zapatîst rizgar bikin.
Çavkanî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
- ↑ "La diputación provincial y el federalismo mexicano" (bi Spanish).CS1 maint: Unrecognized language (link)
- ↑ "Senadores por Chiapas LXI Legislatura". Senado de la Republica. Roja wergirtinê: March 6, 2013.
- ↑ "Listado de Diputados por Grupo Parlamentario del Estado de Chiapas". Camara de Diputados. Roja wergirtinê: October 20, 2010.
- ↑ "Resumen". Cuentame INEGI. Ji orîjînalê di June 7, 2007 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: February 12, 2013.
- ↑ "Relieve". Cuentame INEGI. Ji orîjînalê di August 13, 2010 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: October 20, 2010.
- ↑ "Encuesta Intercensal 2015" (PDF). Roja wergirtinê: December 8, 2015.
- ↑ Şablon:Cite EB1911
- ↑ "Strana Hogir ya bi navê Dîrok ve navê Chiapasê ya bi kurdî Çîpas".
- ↑ http://yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nuce&id=3371