Bikarhêner:Kurdos~kuwiki/Standardê Fonêtîkê Kurdî

Standartkirina bilêvkirina bêjeyên kurdî ligel çavkaniyên dîrokî.

a

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
alî, lay, hêl	la	le	alî	Pahlavi: ālëg	side
ezman, asîman	asman, asîman	asmên	asman	Pahlavi: āsmān	heaven
çawa, çawan	çon	(senên)	çawan	Pahlavi: çigun	how
me- (megrî hwd.)	ma- (magrî hwd.)	me-	ma-	Avesta: mā	imperative negation
şe, şeh	şane	şane	şane	Pahlavi: şānëk	comb
xwestin	xwastin, wîstin	wasten	xwastin	Pahlavi: xwāstën	to want

d

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
ar	ard	ardî	ard	Pahlavi: ārd	flour
birin	birdin	berden	birdin	Pahlavi: burtën Avesta: bër-	to take there
diran, didan	didan	dindan	dindan	Pahlavi: dëndān	tooth
kêr	kêrd	kardî	kêrd	Avesta: kërētë Pehlevi: kërt	knife
kirin	kirdin	kerden	kirdin	Pahlavi: kërtën	to do
mirin	mirdin	merden	mirdin	Pahlavi: murtën Avesta: mër-	to die
mirov	mirdow	merdum	mirdom	Pahlavi: mërtum	human
mêr	mêrd	mêrde	mêrd	Avesta: mërētë	man
pir	pird	pird	pird	Avesta: pērētu	bridge
sar	sard	serd	sard	Avesta: sërētë	cold
xwarin, bixwe, dixwim	xwardin, bixo, dexom	(werden, biwere, wenan)	xwardin, bixwe, dexwim	Pahlavi: xwërtën, xwër-	eat
zer	zerd	zerd	zerd	Avesta: zëiritë	yellow

e

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
êvar	êware	(şan)	Kurmancî: êvare, Soranî: êware	Pahlavi: ēbērëg	evening
gir, girs	gewre	girs			big, great
hejmar, hijmar, jimar, jimare	jimare	(amar)	hejmar	Pahlavi: āmār	number
hindik	hendêk, hend	(senik)	hend, hendêk	Pahlavi: end, endek	a little, a bit, somewhat
hingiv	hengwên	egmên	engvên	Pahlavi: ëngpēn	honey
jahr, jehr	jehr, jar	jar	jehr	Pahlavi: zëhr, Parthian: jëhr	poison
keç	kiç	(keyna)	keç	Pahlavi: kënīzëk	girl
stêr, stêrk	estêre	estare	stêre	Pahlavi: stārëk	star

ê

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
cih	cê	ca	cêh	Pahlavi: gāh (> Farsî cāh > cêh)	place
mîvan, mêvan	mîwan, mêwan	meyman	mêman	Pahlavi: mēhmān	guest
-mîn- (bimîne, dimînim)	-mên- (bimêne, demênim)	-man-	-mên- (bimêne, demênim)	Avesta: mën-	remain presense
nêz, nêzik, nêzîk	nizîk	nezdî	nêzd, nêzdîk	Pahlavi: nëzdīk Avesta: nëzdë-	near, related, adjacent
pîv-	pêw-	pêm-	pêm-	Avesta: pëitimā-	measuring
şîv	şêw	şamî	şêm	Pahlavi: şām	dinner
xwendin (-xwîn-)	xwêndin (-xwên-)	wenden (-wan-)	xwendin, bixwêne, dexwênim	Avesta: xvën-	read

f

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
berf	befr	vewr	vefr	Avesta: vëfrā, Pahlavi: vëfr	snow

g

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
cîger, ceger	cerg	cîger	ceger	Pahlavi: cëkër	liver
kerguh, kewroşk	kerwêşik, kewrêşik	hargûş	kerguş	Pahlavi: xër + gōş	rabbit
se	seg	(espe)	seg	Pahlavi: sëg	dog

h

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
erzan	herzan	ercan	ercan	Pahlavi: ërzān, Avesta: ërēc-	cheap
ewr	hewr	hewr	ewr	Avesta: ëwr-	cloud
hesp	esp	(estor)	esp	Avesta: ëspë-	horse
hesin	asin	asin	asin	Pahlavi: āsīn	iron
hestî	êsk, êsqan, sûqan	este	estî	Avesta: ëst-	bone
hestir	esrîn		esrîn	Avesta: ësru-	tear
hêsan, asan	asan	asan	asan	Pahlavi: āsān	easy
hirç	wirç	heş	hirş	Pahlavi: xirs, Avesta: ërēş-	bear
hişk	wişk	huşk	hişk	Avesta: huşkë-	dry
hûr	wurd, wird	(viçike)		little, tiny

i

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
bavik	bawk	baw	bavik	Pahlavi: pāpëk	father, ancestor, stirps, clan
sipas	supas	sipas	sipas	Pahlavi: spās	thanks
sipih	espê	sipij, espij	sipiş	Avesta: spiş	louse

î

Kurmancî	Soranî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî

j

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
mejî	meşik, mijî, mox	mezg	mezig	Aveste mëzgë-	brain

k

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
jûji, jîjo, jojî	jîşik, jûjû	jûje	jûjik	Pahlavi: zūzëk, Avesta: dujëkë-	hedgehog
tarî	tarîk	tarî	tarîk	Pahlavi: tarīg	dark

l

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
hêk	hêlke	hak	hêk	Pahlavi: xāyëk	egg

m

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî

n

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
tî	tînû	teyşan	tîşnû	Avesta: tërşnë-	thirsty

o

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
derew	diro	(zûr)	diro	Pahlavi: dirōg	lie
guh, go	gwê, goh	goş	goş	Pahlavi: gōş, Avesta: gëoş-	ear
rovî	rewî	lûwe	rovî	Pahlavi: rōbās	fox

r

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
bilind, bala, berz	berz, bilind	berz	berz	Avesta: bërëz-, Old Persian: bërd-	high

s

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
şewitîn, şewitandin	sûtan, sûtandin	(veşayen)	sûtîn, sûtandin	Pahlavi: sōxtën	burn

ş

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
rih	rîş	(erdîş)	riş	Pahlavi: rēş	beard

u

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
cuda, cihê	ciwê	cîya	cuda	Pahlavi: cudāg	separate
gotin	gutin, gotin	(vaten)	gutin	Pahlavi: guftën	to say

û

• The loud ō is to û closer than to o

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
biçûk	bûçik, biçûk	(qic)	bûçik	Avesta: kutëkë-	small
birû	biro, ebro	burî	birû	Pahlavi: brū	brow
morî, mûrî	mîrûla	morcela	mûrî	Pahlavi: mōr	ant
niha, nika	nûka, henuke	nika	nûka	Pahlavi: nūn Old Persian: kë-nūn-ëm	now
rûn	ron	ron	rûn	Pahlavi: rōken	oil, grease, fat, butter
ronahî	rûnakî	roşna	rûşnakî	Pahlavi: rōşnāk	brightness
sor	sûr	sur	sûr	Avesta: suxrë, Pahlavi: suxr	red
şûştin (dişom)	şitin (deşwam), şurdin (deşurim)	şuten	şûştin (deşom)	Pahlavi: şustën	to wash

v

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
ba	ba	va	va	Pahlavi: vātë, Avesta: vāta	wind
baran, barîn	baran, barîn	varan, varayen	varan, varîn	Pahlavi: vārān, Avesta: vār-	rain, to rain
beran	beran	veşn	verşan	Avesta: vërşni-	ram
-bez-, bezîn, bazdan	(rakirdin)	-vez-, veşten, vazdayen	-vez-, vezîn-, vazdan	Avesta: vëz-	to run
birçî	birsî	veysan	virsnî	Old Persian: vrsnë- (> Lekî wirsî > birsî)	hungry
bihar	behar	wesar	vehar	Pahlavi: vëhār	spring
bîr	bîr	vîrî	vîr	Avesta: vîrë-	remembrance
ber	ber	ver	ver	Avesta: vëreh-	forward
berx	berx	verek	verx	Pahlavi: vërek	lamb
-bêj- (bêje, dibêjim)	(-lê-)	-vaj-	-vêj- (vêje, devêjim)	Parthian: vāj-, Avesta: vāç-	say presense steme
bêjandin	bêjan	ro vîjnayen	vêjandin	Pahlavi: vîç-	to sift
-bîn - (dibînim)	-bîn-	-vîn-	-vîn-	Avesta: veēn-, Pahlavi: vēn-	see presense steme
bî (jinêbî)	bêwe (bêwejin)	vîya	vêwe	Pahlavi: vēpāk	widow
bî		vîyal	vî	Avesta: väiti-	willow tre
bîst	bîst	vîst	vîst	Avesta: visait-	twenty
behiv	badem	vam	vadem	Pahlavi: wādām	almond
bûk	bûk	veyvik	vûk	Avesta: vãthwa	bride
deng	deng	veng	veng	Avesta: vānkë-	voice
guherîn	gorîn	vurayen	vuherîn	Pahlavi: gërtitën, Avesta: vërēt-	to change
gur	gurg	verg	vurg	Pahlavi: gurg, Avesta: vēhrkë-	wolf
gurçik	gurçîle	velik	vurçik	Pahlavi: gurtëk, Avesta: vērētkë	kidney
kulîlk	gul	vil	vul	Pahlavi: gul, Avesta: vërd-, Parthian: wār	flower
pelik	gela	velg	velik	Avesta: vërëk-	leaves
nivîs-	nûs-	nus-	nivîs-	Pahlavi: nipiş-	write

w

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
dûv	dûw, dû	dim	dûm	Avesta: dumë	tail
ketin	kewtin	kewten	kewtin	Pahlavi: këftën	to fall
nû	niwê	newe	niwê	Avesta: nëvë-	new
xweda, xwedê	xuda	(homa)	xweda	Avesta: xvëdātë-	god
xwelî	xolî	wele			ash
xweş	xoş	weş	xweş	Pahlavi: xwëş	fine, sweet, merry
xwezî	xozî			if only
xwê, xwey, xwêy	xoy, xwê	(sole)			salt
xwîn	xûn, xwên	(gonî)			blood
xwîşk, xweh, xweng	xûşk, xweyşk, xwişk	waye	xweh	Pahlavi: xwāhër, Avesta: xvëhër	sister
zivistan	zistan, ziwistan	zimistan	zimistan	Pahlavi: zëmistān	winter
ziman	ziwan, ziman, zeban	ziwan	ziwan	Pahlavi: izwān, Avesta: hizwā-	tongue

Hejmar

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
çil, çel	çil	çewres	çil	Pazend: çihil, Parthian: çëfërst	forty
dazdeh, diwanzdeh	diwanze	diwês	diwazdeh	Pahlavi: duvāçdëhum	twelve
deh	de	des	deh	Pahlavi: dëhum, Avesta: dësë	ten
du	dû	di	du	Old Persian: duv-	two
heft	hewt	hewt	heft	Pahlavi: hëft	seven
heftê	hefta	hewtay	hefta	Pahlavi: hëftāt	seventy
heştê	heşta	heştay	heşta	Pahlavi: hëştāt	eighty
neh	no	new	new	Avesta: nëv-	nine
nod	newed	neway	newed	Avesta: nëvëit-	ninety
sêzdeh, sêzde	siyanze	(hirês)	sêzdeh	Pahlavi: sīçdehum, Avesta: θri-	thirteen
şazdeh, şanzdeh	şanze	şiyês	şanzdeh	Pahlavi: şānçdehum	sixteen
pêncî	penca	pancas	penca	Pahlavi: pënçāh	fifty
panzdeh, pazdeh	panze	pancês	panzdeh	Pahlavi: pënçdehum	fifteen
sîh, sih, sî	sî	(hîris)	sîh	Pahlavi: sih, Parthian: hr-	thirty
yazdeh, yanzdeh	yanze, yazde	yewndes	yazdeh	Pahlavi: yāçdëhum	eleven
yek	yêk	yew	yek	Pahlavi: yëk, Parthian: êw	one

• Common phonetic for this numbers:
  14 = ?, 18 = ?, 19 = ?

Rêziman

Kurmancî	Soranî	Zazakî	Bilêvkirina wekhev bi kurdî	Çavkanîya dîrokî	Wate bi zimanê inglîzî
bi	be	be	be	Avesta: pëit-	with
di- (digirim, dibînim..)	de- (degirim, debînim..)	(-en-)	de-	Pahlavi: hëmē- (> Hewrami: me- > de-)	presense indicative prefix
em	ême	ma	ema (because eme were in Soranî = this is)	Avesta: ëhmā- Parthian: ëmā	we
ew	ewan	ê			they
-ê, -a, -ên	-î, -anî	-ê, -a, -anê	-î (bavî min), -a (dayika min) -an (birayan min)	Pahlavi: -î, -ān	izafe suffixes
hil-	hel-	(erz-)	hil-	Pahlavi: hil-	prefixe for highness
îro, îşev, îsal	emro, emşew, emsal	ewro, emşew, emser	îmro, îmşev, îmsal	Avesta: im-	today, tonight, this year
jî	îş, îj	zî, jî	îj	Parthian: -ij	also
kî	kê	kam, kî	kê	Pazend: kē	who
ku	ke	ke	ku	Pazend: ku	that
li	le	(der)			in
tu	to	ti, tu	tu	Avesta: tū-	you
ve- (vekirin, vexwarin...)	-ewe (kirdinewe, xwardinewe...)	a-, ya-, ra-	eve- (evekirdin, evexwardin...)	Pazend: ëwāz Pahlavi: ëpāz, Avesta: ëpāş	prefixe for on
we	êwe	(şima)	êwe (because ewe were = he is)	Parthian: ëşmā (m > w)	we, us
xwe	xo	xo	xwe	Pahlavi: xwët	self, own

Çavkanî

• Paul Horn: Grundriss der Neupersischen Etymologie
• Zanîngeha Harward
• ferheng.org
• nisanyansozluk.com
• Selcan, Zülfü: Grammatik der Zaza-Sprache
• Ludwig Paul: The position of Zazaki among the westiranian languages