Keyaniya Yekbûyî

Keyaniya Yekbûyî ya Brîtanya Mezin û Bakurê Îrlendayê
Keyaniya Yekbûyî ya Brîtanya Mezin û Bakurê Îrlendayê; United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland;
Ala	Mertal
	Sirûd: God Save the Queen
Paytext; û bajarê mezin	London; 51°30′Bk 0°7′Ra / 51.500°Bk 0.117°Ra
Zimanên fermî	Inglîzî
Ziman naskirin	Skotî, skotiya Ulsterê, walesî, kornîşî, skotiya gaelî, îrlendî
Demonîm	Brîtanî; (bi înglîzî: Briton, British)
Rêveberî	Keyaniya makezagonî; Demokrasiya parlamentoyê;
Pêşvebirî	Parliament
Rûerd
Gelhe
Dirav	Sterling (GBP)
Demjimêr	UTC
Hatûçûna ajotinê	çep
Koda telefonê	+44
ISO 3166	GB
Înternet TLD	.uk, .gb

Ev gotar derbarê dewletê Brîtanî e/ye. Ji bo giravê rûpela Brîtanya Mezin binêre.

Keyaniya Yekbûyî ya Brîtaniya Mezin û Bakurê Îrlendayê jî gazî Keyaniya Yekbûyî (UK) an Brîtanya (bi înglîzî: Britain), dewleteke li bakurê rojavaya Ewropayê ye. Bi şiklê keyaniya makezagonî û demokrasiya parlamentoyê tê îdarekirin. Ev dewleta giravî ji Brîtanya Mezin (Îngilistan, Skotlenda, û Wales) û ji bakurê girava Îrlendayê tê meydanê (Îrlendaya Bakur).

Nexşeya topografîk

Dîrok[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Keyaniya Yekbûyî dema ku Keyaniya Îngilistan û Keyaniya Skotlenda di 1707 de bûn yek pêk hat. Vê Brîtanya Mezin (bi înglîzî: Great Britain) kir yek keyaniyek. Tenê parlamentoyek wê hebû. Di 1801 de, Keyaniya Irlendayê bi Brîtanya Mezin re bû yek. Vê yekê Keyaniya Yekbûyî ya Brîtanya Mezin û Îrlendayê çêkir. Giravên Brîtanya (bi înglîzî: British Isles) di bin yek parlamentoyê lêvegerekê bûn.

Piraniya Îrlendayê di 1922 de ji welêt serbixwe bû. Naha ji vê dewletê re Komara Îrlendayê tê gotin ku wê ji Bakurê Îrlendayê cuda bike.

Berê împeratoriyek Brîtanî hebû. Împeratoriya Brîtanyayê (bi înglîzî: British Empire) herî împeratorîya li dinyayê bû. Brîtanya û împeratoriya brîtanî yek ji beşdarên di herdu Şerê Cîhanê yê Yekem û Şerê Cîhanê yê Duyemîn de bûn. Di her du şeran de, Brîtanya neşikestî bû. Piştî Şerê Cîhanê yê Yekem, hin koloniyên Alman û Osmanî dane Brîtanya. Li Rojhilata Nêzîk, Filistîn (û Urdun – bi înglîzî: Transjordan) û Mezopotamya (Mandateriya Iraqê) bûn Brîtanî. Piştî Şerê Cîhanê yê Duyemîn, Împaratorîya Brîtanî dest bi perçebûnê kir. Hindistana Brîtanî (bi înglîzî: British Raj (en)) di 1947 de serbixwe bû, û bû dabeş li Hindistan û Pakistan (û piştra jî Bangladeş).

Demografîk[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Nifûsa herî mezin li London, li başûr-rojhilatê Îngilistan e. Li navenda Brîtanya Mezin (bakurê Îngilistan) gelek kes li dora Manchester (en) û Liverpool (en) dijîn. Li deşt Skoçyayê li dora Edinburgh û Glasgow, û li başûrê Wales li nêzê Cardiff (en) gelheyên mezin hene. Li Îrlendaya Bakur, pir kes li rojhilat, li nêzê Belfast dijîn.^[1] Di sala 2020 de, 83,9% mirovên li Brîtanya li bajaran dijiyan.^[1]

Dîn[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Ji gelê Keyaniya Yekbûyîyê 59,5% xiristiyanên ne^[1] (45% angîlîkî, 19% protestanî û 10% katolîk).^{[çavkanî hewce ye]} 4,4% jî misilman in.^[1]

Neteweyên Keyaniya Yekbûyî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Welat	Paytext	Nifûs	Rûerd
Înglistan	London	50.100.000 (84%)	120.395 km²
Skotlenda	Edinburgh (bi gaelîka skotî: Dùn Èideann)	5.062.000 (8%)	88.782 km²
Wales	Cardiff (bi weylsî: Caerdydd)	2.950.000 (5%)	20.779 km²
Îrlendaya Bakur	Belfast (bi îrlendî: Béal Feirste)	1.685.000 (3%)	13.843 km²

Girêdayîbûnên Taca Brîtanî wek Guernsey û Jersey û Girava Manê ne li nava Keyaniya Yekbûyî ne, lê ew têkildarên keyana ku seroka dewleta Keyaniya Yekbûyî ye.

Keyaniya Yekbûyî
Keyaniya Îngilistan
Keyaniya Skotlenda
Keyaniya Irlandayê

Keyaniya Yekbûyî
Îngilistan
Skotlenda
Keyaniya Irlandayê
Wales

Keyaniya Yekbûyî
Îngilistan
Skotlenda
Keyaniya Irlandayê
Wales

Têkiliyên Brîtanyayê û Tirkiyeyê[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Çavkanî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

↑ ^a ^b ^c ^d "United Kingdom". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 5 adar 2021. Roja wergirtinê: 13 adar 2021.

Girêdanên derve[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Li Wikimedia Commons medyayên di warê Keyaniya Yekbûyî de hene.

Ev gotar şitlek e. Heke tu bixwazî berfireh bikî, biguherîne bitikîne. (Çawa?)

[:0-1] "United Kingdom". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 5 adar 2021. Roja wergirtinê: 13 adar 2021.

[1]