Kermaşan (kurdî xwarig)

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
(Ji Kirmashan hat beralîkirin)

Kermaşan danêyg le şare gewregani Îran û megeni (merkezi) stani Kermaşan e. We binçîney serşimarî sali 2006 gelhey (cemîyeti) Kermaşan 784,602 kes bîye ke wey cure dibûde nûwemîn şari gewrey Îran.

Wişeret[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Nawi Kermaşan we ihtimali fire le nawi hûzîg Sekayî wergirig e: "Kirme".

Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Şarege û nawçegey Kermaşan dîroki (tarîxi) dirîjîgî hese û danêyg le qedîmîtirîn şünegani Asya we hesaw dîyed. Le dirîjay dîroka Kermaşan du bar wîran bîye: yegîg le eser hêrişi Taçigegan û yegîgîş le dumay hereşey Mongolegan we serkerdegî Holaku Xan. Hukûmeti Kurdeli Zengene we ser Îran bî be hoy (sebebi) ewe ke Kermaşan dumay çend sal ceng lenaw Îran û Usmanî rengi aştî biwînîd û derfetîg peyda bikeyd erra pîşrefti diware.

Şîwey Zanistî û Ferhengî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Zankoy Zanisteli Pizîşkî Kermaşan yekim zankoy rûjaway (ğerbi) Îran û yekim zankoy gişt şareli Kurdnişîn dunya se.

Sînema Foruher yekim sînemay Kermaşan e ke le sali 1931a durus bîye.

Awûrî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Awûrî (iqtisadi) Kermaşan hîşda firetir we binîçey werzêrî ye. Stani Kermaşan asti (meqami) nûwemi terxan (sadirat) kirdin le Îran hese. Herweha le terxan kirdin ray Eraq asti yegemî hese.

Palîwgay Nefti Kermaşan[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Palîwgay Nefti Kermaşan le sali 1922a durus bîye û wey hal e ke palîwgaygi neftî ye welî tiwanistige we 126 hezar mêtir çiwarek (mûrebbe') naznawi (onwani) yegîg le sewztirîn yeganeli deskirdmenî (senetî) Îran we xwey êxtisas beyd.

Merdimnasî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Merdimi Kermaşan Kurdin û fireyan peyrewi dîni Îslam, le her du şaxey Şîye û Sunnî. Herçend Şîyegan we surety dîrokî (tarîxî) cemîyetyan le Kermaşana firetir e. Girûhegîş peyrewi Ehli Heqin.

Ziwani merdimi Kermaşan Kurdî ye we zaraway Kurdîyi Başûrî. Kermaşanî, Kelhûrî, Gûranî, Lekî, Cûwanrûyî, Kolyayî, û Zengene le jîrzaraweyli Kurdî Xwarigin ke le Kirmaşana qise ken.

Dîyarîyel[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kak, nan birincî û nan xurma le dîyarîye xwardemenîyegan Kermaşanin.

Şûnegani Dîyenî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Taq Wostan û Kifî Dalehû dîyenîtirîn û nawdartirîn şünegani Kermaşanin.