Kroatya

Girêdanan biguhêre
Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Republika Hrvatska
Komara Kroatyayê
Alaya Kroatyayê Nîşana Kroatyayê
(Ala) (Nîşan)
Sirûda netewî: Lijepa naša domovino
EU-Croatia.svg
Zimanên fermî Kroatî


Paytext Zagreb
45°48′Bk 16°0′Rh / 45.800°Bk 16.000°Rh / 45.800; 16.000
Bajarê mezin Zagreb
Sîstema siyasî Demokrasiya parlemanî
 - Serokkomar
 - Seroka xwermendê 		Kolinda Grabar-Kitarović
Andrej Plenković
Rûerd
 - Giştî
 - Av (%)
56.542 km2
1,09
Gelhe
 - Giştî (2010)
 - Berbelavî
4.486.881 kes
79,4 kes/km2
Serxwebûn 25 pûşper 1991
Dirav Kuna (HRK)
Dem UTC+1
Nîşana înternetê .hr
Koda telefonê +385

Kroatya[1] an Kriwatya[2] an jî Kirwatya (bi kroatî: Hrvatska), welatekî Yûgoslavyaya kevn e. Li Bakur-rojavayê wê çiyayên Alpê dixuyin, li bakur-rojhilatê wê deştên Panonî bi hetanî ku li başûr bighine deryaya Adriyatîk. Welatên ciranê wê Slovenya, Mecaristan, Sirbistan, Bosniya û Herzegovîna, û Montenegro ne.

Di 1ê tîrmeha 2013an de Kroatya bû 28emîn welatê Yekîtiya Ewropayê.

Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kroatî di dawiya sedsala 6an de hatin. Di sedsala 9an de, wan herêm di nav du dukeyan de organîze kirin. Kroatya yekem car di 7ê hezîrana 879an de di dema serdestiya Dûk Branimir de di qada navneteweyî de wekî serbixwe hate nas kirin. Tomislav di sala 925an de bû keyê yekem, ku Kroatya di statûya keyaniyê de bilind kir. Di dema qeyrana peyrewiyê de piştî ku xanedana Trpimirović bi dawî bû, Kroatya di sala 1102an de bi Mecaristanê re ket yekîtîyek kesane. Di sala 1527an de, bi fetha Osmanî re rû bi rû ma, parlamena Kroatyayê Ferdinand I yê Awistirya ji bo textê Xirvatî hilbijart. Di cotmeha 1918 de, Dewleta Sloven, Kroat û Serbên serbixwe ji Awistirya-Mecaristanê, li Zagreb hate ragihandin, û di Kanûna 1918 de, di nav Keyaniya Yûgoslavyayê de bû yek. Piştî dagirkirina Axis ya Yûgoslavyayê di Nîsana 1941an de, piraniya Kroatya di nav dewletek ku ji hêla Naziyan ve hatî saz kirin, Dewleta Serbixwe ya Kroatya hate girêdan. Tevgereke berxwedanê bû sedema avakirina Komara Sosyalîst a Kroatyayê, ku piştî şer bû endamê damezrîner û pêkhateya Komara Sosyalîst a Federal a Yûgoslavya. Di 25ê hezîran a 1991 de, Kroatya serxwebûna xwe ragihand, û Şerê Serxwebûnê di çar salên pêş de bi serfirazî hate şerkirin.

Kroatya komarek e ku di bin pergala parlemanî de tê rêvebirin. Ew endamê Yekîtiya Ewropayê, NATO, Neteweyên Yekbûyî, Konseya Ewropayê, Rêxistina Bazirganî ya Cîhanê û endamek damezrîner a Yekîtiya ji bo Deryaya Navîn e. Kroatya di 1ê çileya 2023an de li şûna pereyê xwe yê neteweyî, kuna Kroatî, wê bi ewro biguhêre û bi fermî bibe endama 20em a Herêma Ewroyê. Ger astengiyên nediyar dernekevin holê, divê Kroatya jî di heman tarîxê de tev li Herêma Schengenê bibe.[3] Kroatya ku beşdarek çalak di parastina aşitiyê ya Neteweyên Yekbûyî de bû, leşkerên xwe beşdarî Hêza Alîkariya Ewlekariya Navneteweyî kir û kursiyek ne-daîmî di Encûmena Ewlekariyê ya Neteweyên Yekbûyî de ji bo serdema 2008-2009 girt. Ji sala 2000an vir ve, hikûmeta kroatî di binesaziyê de, bi taybetî rêyên veguheztinê û tesîsên li ser korîdorên Pan-Ewropî veberhênan kiriye.

Aborî û Geştyarî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Kroatya ji hêla Banka Cîhanî ve wekî aboriyek bi dahata bilind tê dabeşkirin û li ser Endeksa Pêşkeftina Mirovî di rêza bilind de ye. Xizmet, sektorên pîşesaziyê û çandinî bi rêzê li ser aboriyê serdest in. Tûrîzm ji bo welêt çavkaniyek girîng a dahatiyê ye, ku di nav 20 deverên geştyariyê yên herî populer de cih digire. Dewlet beşeke aboriyê, bi lêçûnên giran ên hikûmetê kontrol dike. Yekîtiya Ewropayê hevkarê herî girîng ê bazirganî yê Kroatya ye. Kroatya ewlehiya civakî, lênihêrîna tenduristî ya gerdûnî, û perwerdehiya seretayî û navîn a bê xwendin peyda dike dema ku piştgirî dide çandê bi navgîniya saziyên giştî û veberhênanên pargîdanî yên di medya û weşanê de.

Erdnigarî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Wêneyî Satelîtî a Kroatyayê

Ew li rojava û başûrê rojava bi Îtalyayê re sînorek deryayî parve dike. Paytext û bajarê herî mezin ê Kroatya, Zagreb, bi bîst wîlayetan yek ji beşên bingehîn ên welêt pêk tîne. Welat qadek 56,594 kîlometre çargoşe (21,851 mîl çargoşe) vedigire, nifûsa nêzî 3,9 milyonî dike.

Serbajarê Kroatyayê Zagreb e. Bajarên mezin ên din ev in: Split, Osijek, Rijeka, Zadar, Slavonski Brod, Dubrovnik, Šibenik, Varaždin û Vinkovci.

Giravên Kroatyayê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Golên Kroatyayê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çiyayên Kroatyayê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ↑ Wikipedia bi soranî
  2. ↑ Rojnameyên War û Evro, Dihok
  3. ↑ "The World Bank in Croatia". World Bank (bi îngilîzî). Roja wergirtinê: 25 çiriya pêşîn 2022.

Girêdanên derve[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Commons Li Wikimedia Commons medyayên di warê Kroatya de hene.


Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Kroatya&oldid=1176143" hatiye standin.