Kurdên Efxanistanê
| Gelhe tevahî | |
|---|---|
| - 200.000[1] | |
  | |
| Ziman | |
| kurdî, darî, Zimanê peşto | |
| Baweriya dînî | |
| Îslam |
Kurdên Efxanistanê, li gorî Şerefname di sedsala 16an de ji başûrê Kurdistanê koçberî Efxanistanê bûne.
Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Kurdên Efxanistanê ji destpêka êrîşa mongolan ve hatin, dema ku Kurd ji bakurê rojavayê Îranê birin Efxanistana îroyîn da ku li dijî mongol şer bikin, ji ber heman sedemê Kurdên Xorasanê şandin Xorasanê da ku li dijî koçerani tirkmen û ûzbêk xeteke parastinê ava bikin.[2] Kurd di demên cuda de hatine Efxanistanê û li wir dijîn. Pêleke din a mezin a koçkirina kurdan bo Efxanistanê, berdewamiya koçkirina wan ji Kurdistana Îranê ber bi Xorasana Mezin ve di dema xanedana Efşariyan de bû.[3][4][5] Du komên sereke artêşa Nadir Şah ava kirin. Ya yekem komeke tirkên Şahsevanî bûn ku berpirsiyarê şer bûn û ya duduyan jî komek Kurd bûn ku ji bo leşkerê Nadir wek rezerve xizmet dikirin.[4] Tevî ku piraniya kurdên efxanî neviyên kurdên ku ji bo şerê li dijî mongolan hatine anîn, an jî neviyên kurdên ku koçî Efxanistanê kirine, an jî neviyên kurdên dilsozên Nadir Şah in, hejmareke girîng ji kurdên îslamîst hatine ku di şerê Sovyet-Efxanistanê de şer bikin, gelek ji wan kurdan dê vegerin kurdistanê û Ensarulîslam ava bikin.[6] Kurdên Efxanistanê îro bi piranî asîmîle bûne, lê dîsa jî dipejirînin ku ew Kurd in, piranîya wan bi Darî u peşto diaxivin û di nav wan de tenê çend zimanên Kurdî hene. Têkiliyên wan bi Peştûnên re baş in. Li gel ku beşeke mezin ji Kurdên Efxanistanê li bajaran bi cih bûne, hîna gelek ji wan jiyana xwe ya koçeriyê dikin û li çiyayên Efxanistanê bi bizin û pez dijîn.[7] Ew Îslama Şafiî dişopînin û bi giranî li Herat, Gaznî, Mezar-e-Şerîf û Kabulê dijîn.[5] Nifûsa wan nêzîkî 200.000 e.[8][9]
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ↑ EP: Kurdorama
- ↑ Madih (2007), r. 13.
- ↑ Tanner, Stephen (2002). Afghanistan: A Military History from Alexander The Great to the Fall of The Taliban. DA CAPO Press. ISBN 0-306-81233-9.
- ↑ a b "کُردهای افغانستان – کوردستان و کورد".
- ↑ a b smarttech, Mirwais Farahi. ""کُردهای افغانستان"". aiss.af. Ji orîjînalê di 7 sibat 2023 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 7 sibat 2023.
- ↑ Martin, Gus (15 hezîran 2011). The SAGE Encyclopedia of Terrorism, Second Edition. SAGE. r. 48. ISBN 9781412980166.
- ↑ "Typology of Iran Nomads". Iran Nomad Tours (bi American English). 28 îlon 2019. Roja wergirtinê: 26 adar 2022.
- ↑ Cigerxwin, Tarixa Kurdistan, I (Stockholm: Weşanên Roja Nû, 1985), p. 17.
- ↑ "The Kurdish Diaspora". Institutkurde.org.
Giredanê dervê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- (inglîzî) Kurdên li Efxanistanê Girêdana arşîvê 2007-01-13 li ser Wayback Machine
- (almanî) Kurd li Efxanistanê Girêdana arşîvê 2014-05-01 li ser Wayback Machine
| Ev gotara kurt şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |