Leza dengê
Leza dengê, li hewayê,li asta deryayê û di germiya 21 °C de wek 343.2 m/s(nêzîkî 1235.5 km/saet) tê girtin.
Leza dengê wek girêdayî frekansê naguherê, deng her frekansê de di heman lez de diçe.Li gorî rewşa germahî û kesafet(çirî) ya hewayê leza pijilînê ya dengê diguhere. Di hewayê sar de leza dengê kêm dibe.
Leza dengê ya ku li hewayê wek nêzîkî bi vê formûlê tê hesibandin.
(theta) îfadeya germahî ya ji cureyê santîgrad(°C) e.
Li qadekê de, eger ba ji paş bê deng ber bi zemînê ve araste dibe.Eger ba ji pêş bê, deng ber bi jor ve araste dibe.Biroj, ji ber ku zemîn germ dibe pêla deng bi sedema teka tînê ve ber bi jor ve araste dibe.Bişev jî, ji ber ku zemîn sar dibe, pêla deng dê ji biroj dûrtir biçe û ew dê ber bi jêr ve araste bibe.
Li deryayê pêkhateya avê rûxareke şewqvedêr pêk tînê.Ji ber vê yekê li deryayê deng di hawirekê sekan de qasî 4-5 km karê dûr biçe.
Eger ku leza çavkaniya dengê ya livdar, leza pijilînê ya dengê derbas bibe,deng wek dengê teqanê tê bihîstin. Van pêlan wek pêla şokê(teys) tê bi navkirin.Mirovê yekem ê ku leza dengê derbas kiriye Chuck Yeager e.
Di hin hawiran de leza dengê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
| Made | Germahî(°C) | Leza Dengê(m/s) |
|---|---|---|
| Karbondîoksît | 20 | 277 |
| Hewa | 20 | 344 |
| Alkol | 20 | 1213 |
| Av | 20 | 1463 |
| Zêr | 20 | 1743 |
| Sifir(mis) | 20 | 3560 |
| Hesin | 20 | 5130 |
Li gorî germahiyê leza dengê ya li heweya:
- Di 0°C de 331m/s
- Di 20°C de 344m/s
- Di 25°C de 345m/s
- Di 45°C de 358m/s
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- Ferhenga Zaravên Teknîkî
- Wikipedia(werger)
- https://www.nde-ed.org/EducationResources/HighSchool/Sound/tempandspeed.htm