Mîrnişîna Îslamî ya Biyareyê

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
(Ji Mîrnişîna Îslamî ya Biyare hat beralîkirin)
Mîrnişîna Îslamî ya Biyareyê

2001 — 2003

Al

Mîrnişîna Îslamî ya Biyareyê (reş) li lûtkeya xwe, li parêzgeha Helebce
Mîrnişîna Îslamî ya Biyareyê (reş) li lûtkeya xwe, li parêzgeha Helebce

Agahiyên gelemperî
 Rêveberî Mîrnîşî
 Paytext Biyare
 Ziman kurdî
 Dîn Îslam
 TBH {{{tbh}}}
 TBH/sal {{{tbh kes}}}
 Dirav Dinarê iraqî
 Dem Nîşana 2001 - adara 2003
 Nîşana înternetê {{{nîşana înternetê}}}
 Kd. telefonê {{{koda telefonê}}}
 {{{agahîgelemp1 sernav}}} {{{agahîgelemp1}}}
 {{{agahîgelemp2 sernav}}} {{{agahîgelemp2}}}
 {{{agahîgelemp3 sernav}}} {{{agahîgelemp3}}}
 {{{agahîgelemp4 sernav}}} {{{agahîgelemp4}}}
 {{{agahîgelemp5 sernav}}} {{{agahîgelemp5}}}

Gelhe
{{{gelhe}}}
{{{gelhe2}}}
{{{gelhe3}}}
{{{gelhe4}}}
{{{gelhe5}}}

Rûerd
{{{rûerd}}}
{{{rûerd2}}}
{{{rûerd3}}}
{{{rûerd4}}}
{{{rûerd5}}}

Dîrok û bûyer
 2001 Serxwebûn dema ku Herêma otonomiya Kurdistanê ji aliyê cîhanê ve nehatibû naskirin û beşek ji Iraqa baasî bû.
 2003 ket bin serweriya hikûmeta Talebanî
{{{bûyer3}}}
{{{bûyer4}}}
{{{bûyer5}}}
{{{bûyer6}}}
{{{bûyer7}}}
{{{bûyer8}}}
{{{bûyer9}}}
{{{bûyer10}}}
{{{bûyer11}}}
{{{bûyer12}}}

Serwerî
   Emîr
Mela Krêkar
Elî Bapîr û Wirya Salih
{{{serokA3}}}
{{{serokA4}}}
{{{serokA5}}}
{{{serokA6}}}
   {{{sernav serokB}}}
{{{serokB1}}}
{{{serokB2}}}
{{{serokB3}}}
{{{serokB4}}}
{{{serokB5}}}
   {{{sernav serokC}}}
{{{serokC1}}}
{{{serokC2}}}
{{{serokC3}}}
{{{serokC4}}}
{{{serokC5}}}
   {{{sernav serokD}}}
{{{serokD1}}}
{{{serokD2}}}
{{{serokD3}}}
{{{serokD4}}}
{{{serokD5}}}
   {{{sernav serokE}}}
{{{serokE1}}}
{{{serokE2}}}
{{{serokE3}}}
{{{serokE4}}}
{{{serokE5}}}
{{{serokE6}}}
{{{serokE7}}}
{{{serokE8}}}
{{{serokE9}}}

Karîna qanûndanînê
{{{perleman}}}
{{{perleman1}}}
{{{perleman2}}}
{{{perleman3}}}
{{{perleman4}}}
{{{perleman5}}}

Ya berê Ya paşê
Îraqê baasîÎraqê baasî
Herêma KurdistanêHerêma Kurdistanê

Mîrnişîna Îslamî ya Biyareyê dewleteke kurdî ya nenaskirî bû ku ji aliyê qanûnên şerîetê ve hat birêvebirin û di sala 2001ê de serxwebûna xwe ji Iraqê ragihand û di sala 2003an de bi dawî bû.

Dîrok[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Di îlona 2001ê de, li navçeya Biyareyê, ku li herêma Hewraman ye, grûpeke cîhadî ya kurd bi navê Ensaru'l-îslam, Mîrnişîna Îslamî ya Biyareyê, bi paytexta wê bajarê Biyare, ava kir. Mele Krêkar, rêberê Ensaru'l-Îslam, mîrê mîrnişîna bû û Wirya Salih û Elî Bapîr jî alîkarên wî bûn. Mîrnişîn cara yekem bû ku neteweperestên îslamî yên kurd di kontrolkirina axê û danîna qanûnên şerîetê de bi ser ketin. Cîhadiyên kurdên Rojhilata Kurdistanê piştgirî dan Mîrnişîna. Dema ku herêm di bin ambargoyê de bû, cîhadiyên kurdên Rojhilata tora ava kirin ku bi qaçaxî tişt û xwarinê dibirin mîrnişîna.[1][2][3][4][5]

Jiyana di bin Mîrektiya Îslamî de[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Mîrnişîna Îslamê ya Biyareyê di bin şert û mercên xedar de bû. Ji dûr ve li her derê ji aliyê dijminan ve hatibû dorpêçkirin, weke Herêma Kurdistanê, Iraq, Îran û Tirkiye û Sûrî, her çend du yên paşîn bêbandor bûn ji ber ku ew pir dûr bûn. Yek ji sedemên saxbûna wê jî ew bû ku kurdên Rojhilat bi qaçaxî pêdawîstiyên wê deverê dikirin û ji ber ku Usama bin Ladin alîkariyan û pere şandibû Biyareyê.[6] Şervanên Ensaru'l-Îslam li Mîrnişîna Îslamî ya Biyareyê hem nasnameyên xwe yên Kurd û hem jî yên Misilman hembêz kirin û ji bo jiyaneke dînî, çandî û kevneşopî diparêzin, ji ber vê yekê şervanên Ensaru'l-Îslam cil û bergên kurdî li xwe dikirin û tenê bi zimanê kurdî diaxivîn û piştgirên xwe teşwîq dikirin heman tiştî bikin. Ensaru'l-Îslam her weha bi pêkanîna hovîtî li dijî ne-misilmanan, bicihanîna qanûnên tund ên şerîetê, têkbirina her tiştê ku wan îdîa kir ku ew "ne-îslamî" ye, û xirabkirina perestgehên sûfiyan tê tawanbarkirin. Rêxistina Çavdêriya Mafên Mirovan herwiha Ensaru'l-Îslam bi îşkencekirina girtiyan û îdamkirina her pêşmerge, artêşa Iraqê, leşkerên Amerîkî, û her leşkerên biyanî yên din, bi piranî bi serjêkirinê tawanbar kir.[7][8][9]

Rûxandina mîrnişînê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Amerîkî li ser ala Ensar El-Îslamê disekinin

Mîrnişîna piştî ku DYA, di sala 2003 de çend êrîşên mûşekî li ser Biyare birêve bir û piştre dest bi êrîşê kir, dawî li Mîrnişîna anî. Piştî wendakirina Mîrnişîna, şervanên Ensar li ser sînorê Îran-Iraqê kom bûn, û Kurdên Rojhilata Kurdistanê alîkariya cîhadîstên Ensar kirin ku xwe li Îranê veşêrin. Hin cîhadîst li Rojhilati Kurdistan bi cih bûn û yên din jî piştî ku şer bêdeng bû vegeriyan Iraqê.[10][11][12][13][14][15]

Di dawiya sala 2016an de, di 15 saliya Biyare de, Mele Krêkar got ku "Hêvîdar im di zûtirîn dem de em ji Iraqê derkevin. Ezê bi dil û can piştgiriya wê bikim. Dewleteke têkçûyî di her warî de, cara yekê ye ku Iraq firoke kirî, Keyaniya Kurdistanê û Silêmanî bombebaran kirin, eger beşeke biçûk ya Kurdistanê ji Îraqê veqete û serxwebûnê ragihînim, ezê bi hemû awayî piştgirîya wê bikim, li Morîtanyayê binêre, pereyê avahiyek jî tunebû ku ala xwe bihejînin, lê ev yek rê li wan negirt, serxwebûna xwe ragihandin." Herwiha got, ew ti neyîniyê li hember ti berpirsên Hikûmeta Herêma Kurdistanê nabînin. Hişyar Zêbarî aştiya Krekar bi hikûmeta Kurdistanê re piştrast kir.[16]

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ "Komal should 'shed' Islamic label: party leader". www.rudaw.net. Roja gihiştinê 20 sibat 2023.
  2. ^ "How ISIS Infiltrated Iranian Kurdistan". iranwire.com.
  3. ^ "Journey to jihad: Iran's Sunni Kurds fighting a holy war in Idlib". www.rudaw.net. Roja gihiştinê 20 sibat 2023.
  4. ^ "Iraqi political groupings and individuals". middleeastreference.org.uk. Ji orîjînalê di 5 adar 2007 de hat arşîvkirin.
  5. ^ Ram, Sunil (nîsan 2003). "The Enemy of My Enemy: The odd link between Ansar al-Islam, Iraq and Iran" (PDF). The Canadian Institute of Strategic Studies. Ji orîjînalê (PDF) di 30 adar 2004 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 6 sibat 2015.
  6. ^ Terrorism & Its Effects. Sanchez, Juan. Global Media, 2007.
  7. ^ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan (Human Rights Watch Backgrounder, )". www.hrw.org.
  8. ^ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan". Human Rights Watch. Ji orîjînalê di 15 hezîran 2010 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 22 kanûna paşîn 2014.
  9. ^ Brynjar, Lia. Understanding Jihadi Proto-States - JSTOR. JSTOR 26297412.
  10. ^ "Komal should 'shed' Islamic label: party leader". www.rudaw.net. Roja gihiştinê 20 sibat 2023.
  11. ^ "How ISIS Infiltrated Iranian Kurdistan". iranwire.com.
  12. ^ "Journey to jihad: Iran's Sunni Kurds fighting a holy war in Idlib". www.rudaw.net. Roja gihiştinê 20 sibat 2023.
  13. ^ Masters of Chaos, Chapter 13 p. 7 Girêdana arşîvê 2012-02-14 li ser Wayback Machine
  14. ^ John Pike. "Ansar al Islam (Supporters of Islam)". Roja gihiştinê 20 adar 2015.
  15. ^ "Radical Islam in Iraqi Kurdistan: The Mouse that Roared?". International Crisis Group. 7 sibat 2014. Ji orîjînalê di 21 çiriya paşîn 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 22 kanûna paşîn 2014.
  16. ^ Mahmud Yasin Kurdi (29 îlon 2016). "Time has come to break from Iraq, says radical Kurdish cleric Mulla Krekar". rudaw.net. Ji orîjînalê di 29 çiriya paşîn 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 28 çiriya paşîn 2016.