Papa Fransîs
 | Divê ev gotar ji aliyê rêziman, hevoksazî yan jî rastnivîsê ve were sererastkirin. (sibat 2025) |
 |
| Papa | |
|---|---|
| - | |
Leo XIV (en) | |
| Patrîkê Rojavayê (en) | |
| - | |
| Papazê kardînal (d) | |
| - | |
| Metranê dîosezan (en) Eastern Ordinariate of Argentina (en) | |
| - | |
Antonio Quarracino (en) Mario Aurelio Poli (en) | |
| Metranê Buenos Airesê (d) Roman Catholic Archdiocese of Buenos Aires (en) | |
| - | |
Antonio Quarracino (en) Mario Aurelio Poli (en) | |
| Metranê koadjûtor (d) Roman Catholic Archdiocese of Buenos Aires (en) | |
| - | |
| Metranê tîtûlar (en) Auca titular see (en) | |
| - | |
Theodor Hubrich (d) Mieczysław Cisło (d) | |
| Metranê alîkar (en) Roman Catholic Archdiocese of Buenos Aires (en) | |
| - | |
| Provînsyalê Cîzwîtên Arjentîn û Ûrûguayê (d) | |
| - |
| Jidayikbûn | |
|---|---|
| Mirin | |
| Cihê goristanê |
Dêra Santa Maria Maggiore (en) |
| Navê rastî |
Franciscus |
| Navê jidayikbûnê |
Jorge Mario Bergoglio |
| Hevwelatî | |
| Perwerde | |
| Sernavê rûmetî |
Cenabê Pîroz (en) |
| Pîşe |
Papazê katolîk ê latînî ( - |
| Bav |
Mario José Bergoglio (d) |
| Dê |
Regina María Sívori (d) |
| Xwişk û bira | |
| Qadên xebatê | |
| Roja imadkirinê | |
| Navên dînî |
Franciscus, Francisco, Francesco, Francis |
| Terîqeta dînî | |
| Wekîlê pîskopos |
Antonio Quarracino (en) |
| Xwendekarê |
Carlos Aldunate Lyon (en) |
| Malper | |
| Xelat | Lîsteya berfireh Supreme Order of Christ Order of St. Gregory the Great (en) Equestrian Order of the Holy Sepulchre (en) Order of the Golden Spur Order of Pius IX (en) Order of St. Sylvester (en) Order of the Smile (en) Time Person of the Year () Grand Collar of the Order of the Andes' Condor (d) () Charlemagne Prize (en) () Bambi Award (en) () Sexist Man Alive (d) () Presidential Medal of Freedom () |
Ad charisma tuendum (d) () |
Papa Fransîs an jî Papa Franciscus (latînî: Franciscus, navê wî yê sivîl Jorge Mario Bergoglio, jdb. 17 kanûna pêşîn 1936 li Buenos Aires, Arjentînê - m. 21 nîsan 2025, li Domus Sanctae Marthae, Vatîkanê), ji sala 2013an heta mirina xwe di sala 2025an de papayê dêra katolîkan bû.
Ew di 13ê adara 2013an de weke papa hat hilbijartin û navê xwe kir Fransîs (Fransiscus). Fransîs papayê yekem e ku ji Amerîkaya Latînî bû.
Jînenîgarî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Di xwandina xwe de, pêşî teknîkên kîmya xwand. Piştre bi ber keşetiyê ve çû, bû keşe. Piştre, dibistaneke keşetiyê xwand li Villa Devoto. Di 11ê adara 1958an de xwandina xwe ya wê bi dawî kir. Piştre xwandina li humaniora ku li Şîleyê kir. Piştre li Arjentînê asta felsefê weke doktora xwand. Dûre li gelek zanîngehan xwandina dînnasiyê, anku teolojiyê, kirin heta sala 1967an. Di 13ê kanûna pêşîn a 1969an de êdî weke serok û keşe karê xwe bi erkî kir û gelek axiftinên wî ku navaroka wan pir xurt in kir. Êdî weke profesorê teyolojiyê li zankoya û fakûlteya San Miguel ma. Ji sala 1980 heta 1986an jî weke dîrektoriya felsefê û teolojiyê bo Colegio Máximo de San Miguel û fakûlteyên din kir.
Ji 21ê sibate 2001ê û pêde, bû kardînal û kardînalî ber destê Yûhena Pawlos II kir. Bu kardînalî dêra San Roberto Bellarmino.
Li Arjentînê, wî temenekî mazin bo dêrê avêt. Di bin rejîma leşkerî a Arjentînê de weke yekî xwegirtî ê muhafazakar ma. Bo xizan û hejaran kar kir, bi vê yekê, di nava keşeyên ciwan û xelkê dêrê de baş tê nasîn û navê wî derket.
Di 13e adara 2013an weke papa hat hilbijartin li dewra Benedîkt XVI.[çavkanî hewce ye]
Keşetî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Di 13ê kanûna pêşîn a 1969an de xwedî erk bû weke yê rastkar û ankû ordînert.[çavkanî hewce ye] Dûre karê xwe li San Miguel weke mamosteyê teolojiyê. Ji sale 1973an heta sale 1979an, li Arjentînê saziya teyolojîk û li gorî fermanên dînî ku bi rêvebibê lê bi cih kir. Ji sale 1980î heta 1986an, weke rektor li San Miguel. Piştre li Frankurtê di beşa Felsefe-teyolojiyê ya Hochschule Sankt Georgen xwand. Piştî karê kar û xwandina xwe ya li wir, hatxwastin li welêt û piştre ew jî vegerîya welêt û li wir bidest pêşengtîya xwe kir weke keşa.
Metrantî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Di 20'ê gulana 1992'an de bû metran weke alîkar li Buenos Aires û Auca. Di 3ê hezîrana 1997'an de di karê xwe gavekê pêş de çû û weke 'yê berdestê metranê' welêt derket li pêş li Buenos Aires. Di 28'ê sibata 1998'an, piştî metranê giştî çû ber dilovaniya xwe, êdî wî dewsa wî girt û li welêt bû metranê sereke û yê pêşî. Piştî Kardînal û metran Antonio Quarranccin, di heman salê de derket li pêş û hemû kar wî hilda ser milê xwe û bi rê ve bir. Û bû weke yê pêşî ku li ser "kursiyê ku dibin siha pîroz de li ser rûnişt" hat dîtin.
Kardînaltî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Di 21'ê sibata 2001'ê e weke kardînal hat hilbijartin li berdestê Yûhena Pawlos II ji aliyê dêra San Roberto Bellarmine ve. Weke yê kurîya jî li Roma ku di bo agahîyan diçû û dihat bo papa kar kir. Karê kongresyon bo enstîtuyan û rastkirin, hevkarî û alîkarî, kongresyon bo xizmeta xwûdê, Kongresyonên bo keşeyan û ew komîsyona papa bo Amerîkaya Latînî, wî kir û karên wan bi rê ve bir.
Papatî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Di 13'ê adara 2013'an de di hilbijartina pêncem a ji aliyê kardînalan ve di roja duyem de weke papa hat hilbijartin. Navê Fransîs hilda. Navê Fransîs, heta niha weke navê pêşî ku ji aliyê yekî ji parzemîna Amerika ve ku hat hilbijartin ve hat bi kar anîn a. Ji Gregor III ve heta niha, weke yê ne ewropayî ya. Her wiha weke yekî ji terîqeta Cîzwîtî care pêşî tê bijartin weke papa.
Di jiyane xwe de, hertimî xwest ku jiyaneka hesan bijî. Bo vê yekê, piştî ku bo piskopos û ankû metran jî, li qasra piskopostiyê cihekî hesan ji xwe re bijart û tê de jîya. Piştî ku hart bijartin jî jiyane li karkirinê bijart. Jêre lîmuzin û şifor jî hat tesiskirin, lê wî red kir. xwarina xwe bixwe jî, wî bi destê xwe de çê dikir. Bi vî rengî, hertimî, weke yekî bawermend û ku diaya xwe dike, hat naskirin. Di nava xizanan de jîya û bi pirsgirêkên wan ve alakadar bû.
Nîqaşên nû
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Çend gotûbêjên doktrîna civakî û exlaqî ya dêra katolîkan ku ji aliyê papayan ve hatine parastin ew bûn: li dijî zarokjiberbirina azad û ewtanaziyê; li dijî homoseksueliyê wekî hilbijartina azad û kesanî; li dijî lêkolînên ligel şaneyên bingehîn û girşî û bikaranîna kondoman wekî metoda kontrola zarokanînê.
Piştî ku papa Fransîs, hat hilbijartin, nîqaşên ku piştî roja ku ew hat hilbijartin di roja din de, li ser jiberkirina zarokan(Zarokjiberbirin), ankû abort, û zewaca hevzayendan û ankû homoseksuel[1] bû. Bi wê re, li ser muhafazakariya wî hat nîqaş kirin. Berî hilbijartina wî, nîqaşên ku li ser mezhebê katolik ku hebûn ku bi rengê "katolikiyê, xwe ji pêşketin û guharandinan re girtiye." Bi vî rengî, nîqaşên mihafazakariyê li ser katolikîyê re berî hilbijartina Fransîs dest pê kiribûn.
Lê li ser rewşa wî ya li Arjentînê re hebûn. Dihat gotin ku di dema rejima leşkerî de, ew şermazar nekir û di gelek aliyan ve bi wê re tevgerîya. Piştî bijartina wî weke papa, êdî nîqaşên li ser wî jî zêde bûn. Herî zêde, nîqaşên li ser guharandin û mihafizakariyê bi wî re û bi hilbijartina wî re bûn. Dihat gotin ku "pêwîstî, bi guharandinê û xwe nûkirinê di katolikitiyê de heye." Ji ber vê yekê jî, libendwarîyek bi wî re û bi hilbijartina wî re bû ku ew bibe bersiv ji van xwestekan re û pêşketinaka nû di katolikitiyê de bide kirin. Li Ewropa jî, katolikî, weke mezhebê ku xwe naguharêne ya. Di hin nîqaşan de jî tê gotin ku "li dijî xwe guhartinê ya." Mijarên ku tê gotin ku wê herî zêde dest bi avêje wan xizanî, guharîna di nava katolokiyê de û mijara abort, ankû jibergirtina zarokan a jinan a[1].
Mirin
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]Papa Fransîs di 21ê nîsana 2025an de li Vatîkanê mir. Di 26ê nîsanê de li dêra Santa Maria Maggiore ya Romayê hate veşartin.
Çavkanî
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]- ^ a b (norwêcî) Aftenposten (Rojnameya norwêcî): Pîsporên mijara papatiyê. Em ti şoreşan nebîn in (14.03.2013)
Girêdanên derve
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
| Navneteweyî | |
|---|---|
| Neteweyî | |
| Akademîk | |
| Hunermend | |
| Însan | |
| Yên din | |
