Here naverokê

Papa Fransîs

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Papa Fransîs
Image dans Infobox.
Papa
-
Leo XIV (en)
Patrîkê Rojavayê (en)
-
Papazê kardînal (d)
-
Metranê dîosezan (en)
Eastern Ordinariate of Argentina (en)
-
Antonio Quarracino (en)
Mario Aurelio Poli (en)
Metranê Buenos Airesê (d)
Roman Catholic Archdiocese of Buenos Aires (en)
-
Antonio Quarracino (en)
Mario Aurelio Poli (en)
Metranê koadjûtor (d)
Roman Catholic Archdiocese of Buenos Aires (en)
-
Metranê tîtûlar (en)
Auca titular see (en)
-
Theodor Hubrich (d)
Mieczysław Cisło (d)
Metranê alîkar (en)
Roman Catholic Archdiocese of Buenos Aires (en)
-
Provînsyalê Cîzwîtên Arjentîn û Ûrûguayê (d)
-
Jidayikbûn
Mirin
Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre (88 salî)
Domus Sanctae Marthae (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Cihê goristanê
Dêra Santa Maria Maggiore (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Navê rastî
FranciscusLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Navê jidayikbûnê
Jorge Mario BergoglioLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Hevwelatî
Perwerde
Fakulteyên Felsefe û Teolojiyê yên San Miguelê (en)
Colegio Máximo de San José (en)
Inmaculada Concepción Seminary (en)
Sankt Georgen Graduate School of Philosophy and Theology (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Sernavê rûmetî
Cenabê Pîroz (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Pîşe
Papazê katolîk ê latînî ( - ), kîmyager, nivîskar, teolog, waiz, metranê katolîk ê latînî ( - ), siyasetmedar, chemical technologist, Catholic theologian, mamosteyê zanîngehê, fîlozofLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Bav
Mario José Bergoglio (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Regina María Sívori (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Xwişk û bira
María Elena Bergoglio (d)
Óscar Adrián Bergoglio Sívori (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Qadên xebatê
Christian literature (en), Petrine ministry (d), Christian education (d)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Roja imadkirinê
Navên dînî
Franciscus, Francisco, Francesco, FrancisLi ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Terîqeta dînî
Wekîlê pîskopos
Antonio Quarracino (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Xwendekarê
Carlos Aldunate Lyon (en)Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Malper
Xelat
Lîsteya berfireh
Supreme Order of Christ
Order of St. Gregory the Great (en)
Equestrian Order of the Holy Sepulchre (en)
Order of the Golden Spur
Order of Pius IX (en)
Order of St. Sylvester (en)
Order of the Smile (en)
Time Person of the Year ()
Grand Collar of the Order of the Andes' Condor (d) ()
Charlemagne Prize (en) ()
Bambi Award (en) ()
Sexist Man Alive (d) ()
Presidential Medal of Freedom ()Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
Mertal
Xebatên navdar
Ad charisma tuendum (d) ()Li ser Wîkîdaneyê bibîne û biguhêre
şanenava Papa Fransîs
Şanenav

Papa Fransîs an jî Papa Franciscus (latînî: Franciscus, navê wî yê sivîl Jorge Mario Bergoglio, jdb. 17 kanûna pêşîn 1936 li Buenos Aires, Arjentînê - m. 21 nîsan 2025, li Domus Sanctae Marthae, Vatîkanê), ji sala 2013an heta mirina xwe di sala 2025an de papayê dêra katolîkan bû.

Ew di 13ê adara 2013an de weke papa hat hilbijartin û navê xwe kir Fransîs (Fransiscus). Fransîs papayê yekem e ku ji Amerîkaya Latînî bû.

Di xwandina xwe de, pêşî teknîkên kîmya xwand. Piştre bi ber keşetiyê ve çû, bû keşe. Piştre, dibistaneke keşetiyê xwand li Villa Devoto. Di 11ê adara 1958an de xwandina xwe ya wê bi dawî kir. Piştre xwandina li humaniora ku li Şîleyê kir. Piştre li Arjentînê asta felsefê weke doktora xwand. Dûre li gelek zanîngehan xwandina dînnasiyê, anku teolojiyê, kirin heta sala 1967an. Di 13ê kanûna pêşîn a 1969an de êdî weke serok û keşe karê xwe bi erkî kir û gelek axiftinên wî ku navaroka wan pir xurt in kir. Êdî weke profesorê teyolojiyê li zankoya û fakûlteya San Miguel ma. Ji sala 1980 heta 1986an jî weke dîrektoriya felsefê û teolojiyê bo Colegio Máximo de San Miguel û fakûlteyên din kir.

Ji 21ê sibate 2001ê û pêde, bû kardînal û kardînalî ber destê Yûhena Pawlos II kir. Bu kardînalî dêra San Roberto Bellarmino.

Li Arjentînê, wî temenekî mazin bo dêrê avêt. Di bin rejîma leşkerî a Arjentînê de weke yekî xwegirtî ê muhafazakar ma. Bo xizan û hejaran kar kir, bi vê yekê, di nava keşeyên ciwan û xelkê dêrê de baş tê nasîn û navê wî derket.

Di 13e adara 2013an weke papa hat hilbijartin li dewra Benedîkt XVI.[çavkanî hewce ye]

Di 13ê kanûna pêşîn a 1969an de xwedî erk bû weke yê rastkar û ankû ordînert.[çavkanî hewce ye] Dûre karê xwe li San Miguel weke mamosteyê teolojiyê. Ji sale 1973an heta sale 1979an, li Arjentînê saziya teyolojîk û li gorî fermanên dînî ku bi rêvebibê lê bi cih kir. Ji sale 1980î heta 1986an, weke rektor li San Miguel. Piştre li Frankurtê di beşa Felsefe-teyolojiyê ya Hochschule Sankt Georgen xwand. Piştî karê kar û xwandina xwe ya li wir, hatxwastin li welêt û piştre ew jî vegerîya welêt û li wir bidest pêşengtîya xwe kir weke keşa.

Di 20'ê gulana 1992'an de bû metran weke alîkar li Buenos Aires û Auca. Di 3ê hezîrana 1997'an de di karê xwe gavekê pêş de çû û weke 'yê berdestê metranê' welêt derket li pêş li Buenos Aires. Di 28'ê sibata 1998'an, piştî metranê giştî çû ber dilovaniya xwe, êdî wî dewsa wî girt û li welêt bû metranê sereke û yê pêşî. Piştî Kardînal û metran Antonio Quarranccin, di heman salê de derket li pêş û hemû kar wî hilda ser milê xwe û bi rê ve bir. Û bû weke yê pêşî ku li ser "kursiyê ku dibin siha pîroz de li ser rûnişt" hat dîtin.

Kardînal Jorge M. Bergoglio (2008)

Di 21'ê sibata 2001'ê e weke kardînal hat hilbijartin li berdestê Yûhena Pawlos II ji aliyê dêra San Roberto Bellarmine ve. Weke yê kurîya jî li Roma ku di bo agahîyan diçû û dihat bo papa kar kir. Karê kongresyon bo enstîtuyan û rastkirin, hevkarî û alîkarî, kongresyon bo xizmeta xwûdê, Kongresyonên bo keşeyan û ew komîsyona papa bo Amerîkaya Latînî, wî kir û karên wan bi rê ve bir.

Papa Fransîs ser balkonê Basilica di San Pietro li Vatîkanê (13.3.2013).

Di 13'ê adara 2013'an de di hilbijartina pêncem a ji aliyê kardînalan ve di roja duyem de weke papa hat hilbijartin. Navê Fransîs hilda. Navê Fransîs, heta niha weke navê pêşî ku ji aliyê yekî ji parzemîna Amerika ve ku hat hilbijartin ve hat bi kar anîn a. Ji Gregor III ve heta niha, weke yê ne ewropayî ya. Her wiha weke yekî ji terîqeta Cîzwîtî care pêşî tê bijartin weke papa.

Di jiyane xwe de, hertimî xwest ku jiyaneka hesan bijî. Bo vê yekê, piştî ku bo piskopos û ankû metran jî, li qasra piskopostiyê cihekî hesan ji xwe re bijart û tê de jîya. Piştî ku hart bijartin jî jiyane li karkirinê bijart. Jêre lîmuzin û şifor jî hat tesiskirin, lê wî red kir. xwarina xwe bixwe jî, wî bi destê xwe de çê dikir. Bi vî rengî, hertimî, weke yekî bawermend û ku diaya xwe dike, hat naskirin. Di nava xizanan de jîya û bi pirsgirêkên wan ve alakadar bû.

Çend gotûbêjên doktrîna civakî û exlaqî ya dêra katolîkan ku ji aliyê papayan ve hatine parastin ew bûn: li dijî zarokjiberbirina azad û ewtanaziyê; li dijî homoseksueliyê wekî hilbijartina azad û kesanî; li dijî lêkolînên ligel şaneyên bingehîn û girşî û bikaranîna kondoman wekî metoda kontrola zarokanînê.

Piştî ku papa Fransîs, hat hilbijartin, nîqaşên ku piştî roja ku ew hat hilbijartin di roja din de, li ser jiberkirina zarokan(Zarokjiberbirin), ankû abort, û zewaca hevzayendan û ankû homoseksuel[1] bû. Bi wê re, li ser muhafazakariya wî hat nîqaş kirin. Berî hilbijartina wî, nîqaşên ku li ser mezhebê katolik ku hebûn ku bi rengê "katolikiyê, xwe ji pêşketin û guharandinan re girtiye." Bi vî rengî, nîqaşên mihafazakariyê li ser katolikîyê re berî hilbijartina Fransîs dest pê kiribûn.

Lê li ser rewşa wî ya li Arjentînê re hebûn. Dihat gotin ku di dema rejima leşkerî de, ew şermazar nekir û di gelek aliyan ve bi wê re tevgerîya. Piştî bijartina wî weke papa, êdî nîqaşên li ser wî jî zêde bûn. Herî zêde, nîqaşên li ser guharandin û mihafizakariyê bi wî re û bi hilbijartina wî re bûn. Dihat gotin ku "pêwîstî, bi guharandinê û xwe nûkirinê di katolikitiyê de heye." Ji ber vê yekê jî, libendwarîyek bi wî re û bi hilbijartina wî re bû ku ew bibe bersiv ji van xwestekan re û pêşketinaka nû di katolikitiyê de bide kirin. Li Ewropa jî, katolikî, weke mezhebê ku xwe naguharêne ya. Di hin nîqaşan de jî tê gotin ku "li dijî xwe guhartinê ya." Mijarên ku tê gotin ku wê herî zêde dest bi avêje wan xizanî, guharîna di nava katolokiyê de û mijara abort, ankû jibergirtina zarokan a jinan a[1].

Papa Fransîs di 21ê nîsana 2025an de li Vatîkanê mir. Di 26ê nîsanê de li dêra Santa Maria Maggiore ya Romayê hate veşartin.

  1. ^ a b (norwêcî) Aftenposten (Rojnameya norwêcî): Pîsporên mijara papatiyê. Em ti şoreşan nebîn in (14.03.2013)

Girêdanên derve

[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]