Rexnekirina încîlê

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.

Rexnekirina încîlê dema ku mirov Mizgîniyê, pirtûka pîroz a Xirîstiyantiyê red dikin. Gelek kesan îsbat kirine ku Încîl di dîrokê de gelek caran hatiye guhertin û tê de gelek xeletî dîtine.

Nivîskar[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Lêkolînerên Încîlê îro hev qebûl dikin ku piraniya nivîskarên pirtûkên Incîlê nenas in.[1] Piraniya wan bênav têne nivîsandin, û tenê hin ji 27 pirtûkên Peymana Nû behsa nivîskarek dikin, hin jî ji hêla kesek din ve ji bilî nivîskarê ku behsa wê tê kirin.[2] Lêkolîner li ser wê yekê napejirînin ka Pawlos "Nameyên Deutero-Pauline" nivîsî ye û gelo Şimûn-Petrûs Nameya Petrûs ya Yekemîn nivîsiye; hemî pirtûkên Peymana Nû yên din ên ku behsa nivîskarek dikin bi îhtîmaleke mezin derew in.[2]

Mirovatî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Elizabeth Anderson, profesora felsefe û lêkolînên jinan, got: "Încîl tenê pirtûka ku hem hînkirina baş û hem jî xirab dihewîne ye," û Încîl "berevajî xwe ye."[3]

Anderson emirên ku di Peymana Kevin de ji mirovan re hatine dayîn rexne dike, wek: kuştina zînakaran, homoseksûelan û "yên ku roja Şemiyê dixebitin" (Qanûna Kahîntiyê 20:10; Levî 20:13; Derketin 35:2);  ku paqijiya etnîkî bikin (Derketin 34:11-14, Levî 26:7-9); komkujîya bike (Jimar 21:2-3, Jimar 21:33-35, Qanûna Ducarî 2:26-35 û Yêşû 1-12);  û kuştinên komî yên din.[4] Di heman demê de Încîl ji ber ku destûr dide koletiyê, lêdana koleyan, destavêtina jinên dîl di dema şer de, pirjinî (ji bo mêran), kuştina êsîran û qurbankirina zarokan hate rexne kirin.[4] Încîl usa jî hate rexnekirinê bona cezakirinê, mesele çaxê Îsa 24,000 Îsraêlî kuşt, çimkî hinek ji wan gune kirin (Jimar 25:1-9), 70,000 Îsraêlî ji ber gunê Dawid kuşt (2 Samûyêl 24:10-15), û du şand. çil û du zarokan dadiqurtîne ji ber ku wan tinazên xwe bi yekî kir (2 Padîşah 2:23-24).[5]

Rexnegirekî Încîlê îdia kir ku “Îsa ji me re dibêje ku peywira wî ew e ku endamên malbatê ji hevdû nefret bikin, da ku ji malbata xwe zêdetir hez bikin” (Metta 10:35-37). Îsa li "Lûqa 14:26)" got: "Eger yek bê ba min û ji dê û bav, ji jin û zarokan, ji xwişk û birayan nefret neke - erê, ji jiyana xwe jî - yekî weha nikare bibe şagirtê min." Li "1 Korintî 11:3", ew dibêje "Lê ez dixwazim ku hûn bizanin ku serê her mêrî Îsa Mesîh e, û serê her jinê mêrê wê ye, û serê Îsa Mesîh Xwedê ye." Li "1 Korintî 14:34-35", ew dibêje "Weke hemû civînên pîrozan, divê jin li dêran jî bêdeng bin. Destûr nayê dayîn ku ew bipeyivin, lê wek ku Qanûn dibêje divê teslîm bin. Heger jin dixwazin hîn bibin, bila li malê ji mêrên xwe bipirsin." Li "1 Tîmotêyo 2:11-12", ew dibêje "Bila jin di bêdengiyê de bi hemû bindestiyê fêr bibe. Ez nahêlim ku tu jin hîn bike an jî li ser mêran bibe xwedî desthilatdar; divê ew bêdeng bimînin."[6] Di Mizgîniya Yûhenna de jî tê gotin ku "pitik û her kesê ku tu carî fersend nedîtiye ku xiristiyanek bibihîze, bi lanet li dojehê ye."[7]

Fîlozofê Brîtanî û Xiristiyanê berê Simon Blackburn got: "Încîl dikare wekî peyama nefretê li dijî zarok, kêmendamên derûnî, heywan, hawîrdor, kesên berdayî, ateîst, mirovên xwedî adetên cinsî yên cihêreng û jinên pîr were xwendin."[8]

Wî daxuyand ku Îsa “mezhebperest” bû (Metta 10:5-6), nijadperest (Metta 15:26, Marqos 7:27), û ku wî tu qîmet neda jiyana heywanan (Lûqa 8:27-33).[9]

Mînakên din ên ku îro behsa wan tê kirin ev in: erêkirina firotina keçan ji bo koletiyê (Derketin 21:7), fermana kuştina karkerek di roja Şemiyê de (Derketin 35:2), fermana kuştina her xortê mêr di şer de, û hwd. Ji bilî keçan hemûyan bikujin û keçan wek koleyên xwe yên seksê bihêlin (Jimar 31:17-18), û razî bibin ku jin, zarok û dewaran ji bajarên dijminên xwe bistînin (Qanûna Ducarî 20:10-14).[10]

Xwedêtiya îsa[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Di "Metta 4:1" de, tê gotin ku Îsa hat ceribandin. Di "Aqûb 1:13" de tê gotin ku Xwedê nayê ceribandin.

Di “Yûhenna 1:29” de dibêje ku Îsa ji aliyê mirovan ve hatiye dîtin, lê di “1 Yûhenna 4:12” de dibêje ku Xwedê nayê dîtin.

Di "Karên Şandiyan 2:22" de dibêje ku Îsa mirovek e, ji hêla Xwedê ve hatî şandin. Di "Jimar 23:19" û "Hoseya 11:9" de, ew dibêje ku Xwedê ne mirov e.

Îbranî 5:9 dibêje ku Îsa gerekê mezin bibûya û tiştên nû hîn bibûya, lê Îşaya 40:28 dibêje ku Xwedê ne hewce ye ku hîn bibe, çimkî Ew her tiştî dizane.

“Yûhenna 4:6” dibêje ku Îsa westiyayî bû, lê “Îşaya 40:28” dibêje ku Xwedê westiya nabe.

Di "Marqos 13:32" de, dibêje ku Jesussa her tişt nizanibû, lê di "Îşaya 46:9" de dibêje ku Xwedê her tiştî dizane.

Di 1 Korintî 15:3-da dibêje ku Îsa mir, lê di 1 Tîmotêyo 1:17-da dibêje ku Xwedê nikare bimire.

Îbranî 5:7 dibêje ku Îsa hewcedarê xilasbûnê bû, lê Lûqa 1:37 dibêje ku Xwedê ne hewcedarê xilasiyê ye.

Di "Marqos 4:38" de, tê gotin ku Jesussa raza, lê di "Zebûr 121:4" de dibêje ku Xwedê qet xew nake.

Di "Yûhenna 5:19" de dibêje ku Îsa ne yê herî bi hêz e, lê di "Îşaya 45:7" de dibêje ku Xwedê yê herî bi hêz e.

Cudahiyên[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Di Încîlê de gelek cih hene ku nakokî, wek ayet û navên cuda yên heman emrê, fermanên cihêreng ên ji bo heman bûyerê, û gunehên ku têne destûr kirin, lê kirinek destûr dibe guneh.[11][12]

Mesele, gelek guhertoyên Pirtûka Pîroz dibêjin ku Mizgîniya Marqos di Marqos 16:8 de diqede, tevî ku ayetên Marqos 16:9-20 çend sed sal şûnda hatine zêdekirin.[13][14][15]

Nakokîyên[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Di Peymana Nû ya Mizgîniyê de li ser tiştên ku li ser xaça Îsa hatine nivîsandin de nakokî heye. “Metta 27:37” dibêje ku “nîşanek li ser serê Îsa hat danîn û sûcdariya wî ragihand. Û hat nivîsîn: «Ev Îsa Padîşahê Cihûyan e.» Û li ser sûcdariya wî nivîsî bû: «PADÎŞAHÊ Cihûyan». Lê Lûqa 23:38-da tê gotinê: “Û li ser wî nivîsarek jî hebû, EV PADÎŞAHÊ CHIHÛYAN E. Û di “Yûhenna 19:19” de jî dibêje “Pîlatos sernavek nivîsî û danî ser xaçê. Û nivîsar bû: ÎSAyê Nisretî PADÎŞAHÊ cihûyan.

Di Încîlê de lihevnekirinek heye ku gotinên Îsa yên dawî çi bûn. Di Lûqa 23:46 de, ew dibêje ku gotinên Îsa yên dawî ev bûn: "Bavo, ez ruhê xwe didim destên te. Lê di “Yûhenna 19:30” de, gotinên Îsa yên dawî ev bûn: “Qediya ye”.

"Metta 4:1" dibêje ku Îsa ji hêla Şeytan ve hat ceribandin, lê "Yûhenna 14:30" dibêje ku Jesussa ji hêla Şeytan ve nayê ceribandin.

Di 1 Tîmotêyo 4:1 de, Îsa dibêje ku hin ruhên xerab û cinan wê bibin sedem ku hin şagirtên wî baweriyê bihêlin, lê di Yûhenna 10:28 de, Jesussa dibêje ku kes nikare şagirtên wî dûr bixe.

Di "Yûhenna 3:17" de dibêje ku tevahiya dinya dikare xilas bibe, lê di "Peyxama Yûhenna 14:1" de dibêje ku tenê 144,000 mirovên pak wê xilas bibin.

Di Yûhenna 18:37 de, tê gotin ku Îsa hat ku rastiyê nîşanî her kesî bide, lê di Romayî 1:20 de, tê gotin ku rastî her gav xuya bû, hetta beriya Îsa.

Pirsgirêka wergerê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Belkî ji ber xwîndinî, zelalî, an jî ji ber sedemên din, werger dikarin peyvên cihê an jî pêkhateyên hevokan hilbijêrin, û ev yek di Pirtûka pîroz de bûye sedema gelek pirsgirêkan.  Gelek peyvên di zimanê resen de xwedî wateyên dijwar in ku wergerînin, û nîqaşên li ser şîrovekirina rast çêdibin.  Hem zanyarên Mizgîniyê yên kevnar û hem jî yên nûjen her yek şîroveyên cihêreng ên Mizgîniyê li ser vê yekê têne dabeş kirin.[16][17][18][19]

Mijarên têkildar[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ Friedman, Richard Elliott (2019). Who Wrote the Bible?. New York: Simon and Schuster. r. 6. ISBN 9781501192401. Roja gihiştinê 11 tebax 2019.
  2. ^ a b Bart D. Ehrman (2002). "16: Forgeries in the Name of Paul". Lost Christianities. University of North Carolina at Chapel Hill. Ji orîjînalê di 11 tebax 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 15 tîrmeh 2018.
  3. ^ Anderson 2007, r. 336.
  4. ^ a b Anderson 2007, r. 337
  5. ^ Anderson 2007, rr. 336–337.
  6. ^ Anderson 2007, r. 338.
  7. ^ Anderson 2007, r. 339.
  8. ^ Blackburn 2001, r. 12.
  9. ^ Blackburn 2003, rr. 11–12: "Then the persona of Jesus in the Gospels has his fair share of moral quirks. He can be sectarian: 'Go not into the way of the Gentiles, and into any city of the Samaritans enter ye not. But go rather to the lost sheep of the house of Israel' (Matt. 10:5–6)."
  10. ^ Blackburn 2001, r. 11.
  11. ^ "Contradictions from the Skeptic's Annotated Bible". Skepticsannotatedbible.com. Roja gihiştinê 11 nîsan 2009.
  12. ^ Knight, George William, Howard Marshall, and W. Ward Gasque. The Pastoral Epistles: A Commentary on the Greek Text (New International Greek Testament Commentary). William. B. Eerdmans, 1997. ISBN 0-8028-2395-5 / 9780802823953
  13. ^ Guy D. Nave (1 kanûna paşîn 2002). The Role and Function of Repentance in Luke-Acts. BRILL. r. 194. ISBN 90-04-12694-5.
  14. ^ The Continuing Christian Need for Judaism, by John Shelby Spong, Christian Century September 26, 1979, p. 918. see http://www.religion-online.org/showarticle.asp?title=1256 Girêdana arşîvê 2011-06-04 li ser Wayback Machine
  15. ^ Amy-Jill Levine; Marianne Blickenstaff (2001). Feminist Companion to the New Testament and Early Christian Writings. A&C Black. r. 175. ISBN 978-0-8264-6333-3.
  16. ^ The Bible in the Syriac tradition, Sebastian P. Brock, p. 13
  17. ^ Day, John (24 kanûna paşîn 1985). God's Conflict with the Dragon and the Sea: Echoes of a Canaanite Myth in the Old Testament. CUP Archive. ISBN 9780521256001 – bi riya Google Books.
  18. ^ Understanding Biblical Israel: a reexamination of the origins of monotheism, Stanley Ned Rosenbaum
  19. ^ The Jewish religion: a companion By Louis Jacobs, p. 251
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Rexnekirina_încîlê&oldid=1663544" hatiye standin.