Rodînya

Rodînya
Rodînya
Superparzemîn; paleocontinent ;
Dema bidawîbûnê	Nayê zanîn ;
	biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Rodînya parzemîneke mezoproterozoîk û neoprotozoîk a cîhanê bû ku 1,26–0,90 milyar sal berê kom bûye û 750–633 milyon sal berê careke din dîsa perçe bûye.^[1]^[2] Di sala 1970an de Valentine dibe ku yekem kes be ku superparzemîneke prekambrî nas kiriye û bi navê Pangaea I bi nav kiriye.^[2] Navê parzemînê ji aliyê McMenamin ve di sala 1990an de careke din dîsa wekê "Rodinia" hatiye guhertin ku di heman demê de kesên yekem bûn ku ji nû ve avakirina plakaya çêkirin û çarçoveyek demkî ji bo superparzemînê pêşniyar kirine.^[3]

Rodînya 1,23 milyar sal berê ji aliyê kombûn û lihevketina perçeyên ku ji aliyê perçebûna superparzemînek kevnar, Kolombiyayê ve hatiye çêkirin ku bi bûyerên lihevketinê re 2,0-1,8 milyar sal berê hatiye berhev kirin.^[4] Rodînya di serdema neoproterozoîk de perçe dibe ku perçeyên parzemînî yên Rodînyayê 633-573 milyon sal berê ji nû ve kom dibe û parzemîna Panotyayê çêdike. Berevajiya Panotyayê di derbarê konfigurasyon û dîroka jeodnamîk a Rodînyayê de agahî kêm têne zanîn. Delîlên paleomanyetîk nîşanan dide paleolathelîpan, perçeyên ferdî yên qaşilê Dinyayê, lê ne ji dirêjahiya wan ku erdnasan bi berhevkirina taybetmendiyên jeolojîk ên mîna hev ku pir caran niha bi berfirehî belav bûne, berhev kirine.

Germbûna giran a avhewaya gerdûnî ya li dora 717-635 milyon sal berê (ku jê re Cîhana Gogaberfê ya serdema kriyojenîk tê gotin) û geşbûna bilez a jiyana despêkê ya di heyamên paşîn ên ediyakarî û kambrî de tê texmînkirin ku ji ber perçebûna Rodînya an jî hêdîbûna pêvajoyên tektonîk ve hatiye çêkirin.^[5]

Çavkanî

^ Kee, Weon-Seo; Kim, Sung Won; Kwon, Sanghoon; Santosh, M.; Ko, Kyoungtae; Jeong, Youn-Joong (1 kanûna pêşîn 2019). "Early Neoproterozoic (ca. 913–895 Ma) arc magmatism along the central–western Korean Peninsula: Implications for the amalgamation of Rodinia supercontinent". Precambrian Research. 335: 105498. doi:10.1016/j.precamres.2019.105498. ISSN 0301-9268.
^ ^a ^b ""Assembly, configuration, and break-up history of Rodinia: A synthesis"" (PDF).
^ ""What's in a name? The Columbia (Paleopangaea/Nuna) supercontinent"" (PDF). Ji orîjînalê (PDF) di 5 sibat 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 1 nîsan 2025.
^ ""Review of global 2.1–1.8 Ga orogens: implications for a pre-Rodinia supercontinent"".
^ ""A planetary perspective on Earth evolution: lid tectonics before plate tectonics"".

[1] Kee, Weon-Seo; Kim, Sung Won; Kwon, Sanghoon; Santosh, M.; Ko, Kyoungtae; Jeong, Youn-Joong (1 kanûna pêşîn 2019). "Early Neoproterozoic (ca. 913–895 Ma) arc magmatism along the central–western Korean Peninsula: Implications for the amalgamation of Rodinia supercontinent". Precambrian Research. 335: 105498. doi:10.1016/j.precamres.2019.105498. ISSN 0301-9268.

[:0-2] ""Assembly, configuration, and break-up history of Rodinia: A synthesis"" (PDF).

[3] ""What's in a name? The Columbia (Paleopangaea/Nuna) supercontinent"" (PDF). Ji orîjînalê (PDF) di 5 sibat 2015 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 1 nîsan 2025.

[4] ""Review of global 2.1–1.8 Ga orogens: implications for a pre-Rodinia supercontinent"".

[5] ""A planetary perspective on Earth evolution: lid tectonics before plate tectonics"".

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]