Sîbîrya

Sîbîrya
Сибирь Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Sîbîrya li ser nexşeyê
Map
Sîbîrya li ser nexşeya Rûsya nîşan dide
Sîbîrya
Sîbîrya
Koordînat: 60°0′Bk 105°0′Rh / 60.000°Bk 105.000°Rh / 60.000; 105.000
ParzemînEwrasya Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
DewletKhanate of Sibir, Tsardom of Russia, Împeratoriya Rûsî, Komara rûsî, Russian Socialist Federative Soviet Republic, Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst, Rûsya Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Rûerd
 • Giştî
  • 13.100.000 km² Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge
       Navçeya federal a Sîbîryayê        Sîbîryaya erdnîgarî ya Rûsyayê        Sîbîryaya dîrokî (û Sîbîryaya îro ya li gorî çend çavkaniyan)

Sîbîrya, Sibîrya an jî Sibîr[1] (bi rûsî: Сибирь, Sibir, tê wateya Welata Xewî) welata navçayên Rûsyayê li ser parzemîna Asyayê dikeve ye. Ew li rojava bi Ural, bakur Okyanûsa Arktîk, rojhelat Pasîfîk û başûr jî Çîn, Mongolya û Qezexstan tê sînorkirin. Ew li sêyan du xakên Rûsyayê di welata Sîbîrya de dimên û bi tunî nêzî 9,6 milon km² digire. Ew erdnîgarî wek Sîbîryaya Rojhelat, Sîbîryaya Bakur, Sîbîryaya Navîn û Sîbîryaya Başûr tê parvekirin.

Erdnîgarî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Sînorên Sîbîryayê bi vebirî hat diyar nekirin e.

Di zimanê mongolî de Sîbîrya tê manê welatê razî.

Ew rojhelat-rojavayî de di Ûral de heta Pasîfîk 7.000 km dirêj dibe. Li bakur başûrî jî ew Okyanûsa Arktîk de heta Qezexstan, Mongolya û Çin 3.500 km dajo.

Rûbarên mezin û golên Sîbîryayê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çemên ku tê dikevin deryaya Cemsera Bakur (li bakurê)[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • Ob û milên wî: Aley, Çariş, Çulim (dirêjbûna wî 1.799 km ye), Ket, Vasyugan, Îrtiş (dirêjbûna wî 4.248 km ye; milê wî çemê Tobolê 1.591 km ye), Sosva, Nadim...
  • Yenîsey tala Okyanûsa Arktîk dibe û milên wî ev in: Angara, Tungusa Jor, Tungusa Jêr, Kureyka...
  • Lena tala Okyanûsa Arktîk dibe û milên wî: Vîtîm, Olyokma, Aldan, Vîlyuy...
  • Kolima tala Okyanûsa Arktîk dibe û milên wî wek Îndîgîrka...

Çemên ku tê dikeve deryaya Oxotskê (li rojhilatê)[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • Amur 2.824 km dirêj e û bi dirêjahiya sînora di navbera Çîn û Rusya de diherike û milên wî wek Zeya, Ussurî...

Siruşt[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Siruşta Sîbîrya siruşteke gelek ciyawazî ye. Ew germahî havîne heta +40 °C bilind dibe, lê zivistanî jî heta -67 °C dikeve. Pir caran ew 9 mehan di bin berfê de dime.

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ Î.O. Farîzov (1959)

Girêdanên derve[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]