Têrbûna berhemên hundirî

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Welatên li ser asta Têrbûna Berhemên Hundurîn ya binavkirî.

Têrbûna berhemên hundirî[çavkanî hewce ye] (kinbûn: TBH[çavkanî hewce ye]; bi Înglîzî gross domestic product, GDP)

Ew pêk tê ji hemû mal û berhem û xizmetan bihayê giştî yê bar dike, ên di nava salekî de di nava sînorên neteweyî yên aboriya neteweyî dikin. Bi vî awayî tenê dikarî hemû mal ên dawî ango mal ên li ser asta bikaranîna-dawî, wek encama aborî tomar bikin. Di nav bikaranîna hesaba malên ne bi rasterastî de, lê hema di Wargehê de danînê dikin, wek guherandinên di Pişkên hesibandin.

Li hember Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî hesaba TBH'ê bi tenê ji bo alîkariyên alîyê Nîştecîhan de pêk tîne, ku di bin navê prensîba navxweyî serî ye. Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî li aliyê din jî li ser rêgezên prensîba navxweyî dadmend e. Eger ji TBH'ê amortîsman were dabirîn, wê ji Berhemên Net Neteweyî (BNN) were dayîn.

TBH'ê di pîvana encama aborî yên di warê aborî de di demeke dayîn e. Rêjeya guhertina di TBH'ê raste ku wek nîşana mezinbûna aborîyê de bikarhênerên netewîyên ji faktora herî girîng bikar tînin.

Têrbûna berhemên hundirî dikare ji bo Dewletan û bi Yekîneyên Îdarî yên cografîk de were wergirtin. Bi qismî warê Têrbûna Berhemên Herêmî, Têrbûna Berhemên Bajar, Têrbûna Berhemên Cîhanê û yên din jî têne bikaranîn.

TBH ya Kurdistanê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Parçeyên Kurdistanê Têrbûna berhemên hundirî (USD)
Bakurê Kurdistanê 56.315.366.221,89 USD
Başûrê Kurdistanê 23.600.000.000,00 USD[1]
Rojhilata Kurdistanê 20.034.364.910,00 USD[2]
Rojavaya Kurdistanê 6.000.000.000,00 USD
Bi tevayî 105.949.731.131,89 USD

Berhevkirina daneyên û Hesab[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Berhevkirina daneyên[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Bi naskirina zêdebûna buhayê ji ber ku sala basîs, dikare TBH rast bikaranîna hesabkirinê ji formula TBH'ê binavkirî bîne:

TBH-Deflator[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

TBH û BNN[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Têrbûna Hatina Salê ya Neteweyî li aliyê din jî li ser rêgezên prensîba navxweyî dadmend e. Eger ji TBH'ê Amortîsman were dabirîn, wê ji Berhemên Net Neteweyî (BNN) were dayîn.

TBH'a bernîşane[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Têrbûna Berhemên Cîhanê û Hêza Aborî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Têrbûna Berhemên Cîhanê (TBC), jî Têrbûna Berhemên Hundurîn-Cîhan binav kirîye, di sala 2007 de bû bi 54.274 Mîlyar US$. Li Welatên endustrîyel parmenda ji 70,8 % ye, ev dike 38.400 Mîlyar US$. Welatên pêşxistin ku ji 25,9 % e û ev dike 14.100 Mîlyar US$. Ji 3 % parmend li ser Başûrrojhilatê-Ewrûpa ye.

Dewletên bi bilindtirînên TBH – Yekbûyî yên Dewleta Amerîkayê, Japon, Almanya, Îngilîstan û Fransa – bi tenê bikarhênerên hesibandinên ji 50,7 % hilket. Ev gorî 27,5 Trîlyon US$. Tenê Dewletên di „Top Ten“ de parmenda TBH'a bilindtirîn ji 67,1 % ya TBH-Cîhan (36,4 Trîlyon US$).

Têrbûna Berhemên Herêmî 2007
Herêm TBH li US$ ji % TBC (Têrbûna Berhemên Cîhanê)
Amerîkaya Bakur 15.242 Mîlyar 28,0 %
Amerîkaya Navîn û Karîbîk 1.156 Mîlyar 2,1 %
Amerîkaya Başûr 2.378 Mîlyar 4,4 %
Ewropa 17.589 Mîlyar 32,4 %
Rojhilata Navîn 1.407 Mîlyar 2,6 %
Afrîka 1.253 Mîlyar 2,3 %
Başûr-Rojhilatê Ewropa û
Cîvata Welatên Serbixwe
1.782 Mîlyar 3,3 %
Asya 12.392 Mîlyar 22,8 %
Okyanûsya 1.074 Mîlyar 2,0 %
Têrbûna Berhemên Cîhanê (TBH) 54.273 Mîlyar 100,0 %

TBH ji her Serî û Dewlemendbûn[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Têrbûna Berhemên Hundurîn ji her Serî wek. TBH ji her Gelhe dide ber hev, ji hev cuda:

Têrbûna Berhemên Hundurîn her Serî 2013
Rêz Welat TBH her Serî
Welatên di warê aborî de pêşketî 41.520
Welatên di warê aborî de paşketî 7.284
0.  Yekîtiya Ewropayê 31.947
1. Qatar 103.401
2. Lûksembûrg 77.935
3. Singapûr 62.428
6. DYA 52.839
8. SwîsreSwîsre Swîsre 45.999
11. AwistriyaAwistriya Awistriya 42.553
18. AlmanyaAlmanya Almanya 39.468
21. Keyaniya Yekbûyî 37.299
22. Japonya 37.135
24. Fransa 35.680
92. Çîn 9.828
186. Komara Demokratîk a Kongo 382

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. ^ "Kopîkirina arşîvê". Ji orîjînalê di 9 îlon 2016 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 15 çiriya pêşîn 2016.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (lînk)
  2. ^ http://www.miyanali.com/altay2010/47