Isfendiyar: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
B Hata hat rast kirin
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
B MikaelF navê İsfendiyâr weke Isfendiyar guhert
(Cudahî nîne)

Guhartoya 18:58, 11 kanûna paşîn 2022

İsfendiyâr (bi farisî: اسفندیار), lehengê efsanewî yê Îranê û yek ji karakterên Şahnameyê. Ew kurê mezin ê Guştasb, mîrê Keyaniyan, yek ji xanedanên beriya Îslamê yên Îranê ye.

İsfendiyâr, Sîmurg dikuje

Di çavkaniyên Pehlewî de wek parêzvanê pêbawer û pêşengê Zerdeştiyê tê binavkirin. Digel vê yekê, di edebiyatê de herî zêde bi têkoşîna xwe ya bi Rustem-i Zâl re navdar bû û bi mirina xwe ya trajîk re behsa wî hat kirin. Berhema ku kesayeta wî ya efsaneyî daye Îsfendiyar û lehengiya wî kiriye dastan, Şahnameya Firdevsî ye.

Îsfendiyar dema bavê wî sax bû, ji bo belavkirina ola Zerdeştî beşdarî gelek şeran bû û serkeftinên girîng bi dest xist. Piştgir û şêwirmendê wê yê herî mezin meleyê Zerdeştî Pesûtan e. Hesûdiya serkeftina wî, bavê wî Gustasb, kurê xwe di qesrê de zindan kir, ji tirsa ku kurê wî, textê wî bigire. Di vê navberê de Mîr Ercasb leşkeran dişîne û Îranê talan dike û du keçên Guştasb dîl digire. Ji ber ku Gustasb di rewşeke dijwar de ye, Isfendiyar dişîne da ku keçên xwe rizgar bike. Îsfendiyar xwîşkên xwe xilas dike. Paşê bavê wî jê dixwaze ku Rüstem-i Zâl girêbide û bîne; Îsfendiyar ku di heman rojê de çûye Şebistanê, bi Rûstem re ketiye şer. Rûstem di dema têkoşîna wan de çavên Îsfendiyar bi tîreke çeqel kor dike. Îsfendiyar dema kor dibe, ji kedera xwe dimire. Erdeşîr Behmen Daraz, kurê Îsfendiyar, dikeve ser textê Îranê ku ji ber mirina Guştasb vala bû.

Ciye wî nav Edebiyat

Îsfendiyar jî, hema hema hemû lehengên Şahnameyê, di edebiyata Rojhilat-Îslamê û bi taybetî jî di edebiyata kevnar a tirkî de gelek caran behsa wê tê kirin û helbestvanan cesaret, hêz û bêserûberiya wî radigihînin. Ji ber vê sedemê di helbestê de paşnavê Rûyinten ji navê xwe zêdetir dihat bikaranîn. Ji ber cihê wî yê girîng di mîtolojiya îranî de bi Rustem-i Zâl re hatiye berawirdkirin, ji ber şerkeriya wî navê wî wekî "Isfendiyar-ı ma'reke" li gel peyva "ma'reke" (qada şer) hatiye binavkirin. Di pêkhatina "Isfendiyar-ı mihr" de behsa Rüstem-i Zâl tê kirin.1

Nîşe

1. Nurettin Albayrak, TDV Ansîklopediya Îslamê, berg: 22, rûpel: 511-512