Miks

Miks
Miks Miks (Tirkiye)
Kargêrî
Welat	Kurdistan
Dûgel	Tirkiye
Parêzgeh	Wan
Demografî
Gelhe
Erdnîgarî
Koordînat	38°07′28″Bk 42°48′26″Rh
Dem (UTC)	UTC+2
Nexşe
Wêne:800px-BlankMapTurkeyProvinces Wan (parêzgeh) ku.PNG
Wêne:Van districts ku.PNG
Wêne
Wêne:800px-Turkey districts Miks (navçe).PNG

Miks, Muksî an jî Muskî (bi tirkî, Bahçesaray) yek ji navçeyên Wanê ye. Di sala 1987´î de bûye navçe û bi Wanê ve hatiye girêdan. Miks bi nebûna rê, xizanî, dirêj debasbûna zivistanê tê nasîn.

Dîroka Navçeyê

Miks bi peyva Erebî "meks" hatiye aifrandin. Tê wateya "piraniya deyn"ê. Lê wek "cîyê cîvînê" jî tê zanîn. Dîrok û wateya peyvê bi zelalî nediyar be jî tê zanîn ku Moks ji aliyê Ermenan ve hatiye bikaranîn. Moks-Miks wek mîrîtiyeke bi girêdayî Kralîyeta Vaspurakan bû ye. Miks di dîrokê de di bin destê Xelatşahîyan, Selçûkîyan, Safewîyan de maye. Di sala 1539an de ji aliyê Kanûnî Sultan Silêman ve hatiye bidestxistin. Piştî vê bidestxistinê demekê ketiye bin bandora Safewîyan

Sala 1964'an bi navçeya Wanê Westanê ve hatiye girêdan. Heta wê salê qezayeke girêdayî navçeya Sêrtê Perwarîyê bû. Piştî sala 1987an jî bûye navçe.

Dîroka Miksê ya tê zanîn heya ku sedsala 4'emîn kevnar e. Şemseddîn Samî di berhema xwe ya bi navê Kamus-ûl Alam de vedibêje ku Çemê Miksê ku yek ji baskên Çemê Dîcleyê ye ji bin Keleha Îskender derdikeve. Çem qasî 2 km dûrî başurê navçeyê derdikeve. Nêzî 3 km dûrî çavkaniya ku Miksî jê re dibêjin Serkehnî jî bermayîyên Keleha Îskender hene.

Di dîroka Osmaniyan de Kurd û Ermen di Miksê de bi hev re jîyane. Lê piştî Komkujiya Ermenan di navçeyê de tenê Kurd mane. Di 18ê Tîrmeha sala 1993yan de di Zozana Sundusê de komkujiyek din pêk hatiye û di vê bûyerê de piranî jin û zarok 24 kesan jiyana xwe ji dest dane. 15 salên di ser de derbasbûyî de hê jî nediyar e ku kî ev komkujî pêkaniye. Ji komkujiyê tenê Ahmet Sevgîlî (68) sax xelas bûye.

Erdnigarî

Aqara mezinahiya Miksê 576 km2 ye. Bilindahî ji dûrî radeya behrê 1670 m ye. Ji Wanê 110 km dûr e. Rêya wî 74 km asfalt 36 km jî ax e. Li gel vî rê jî di sala 2004an de rêya bi qasî 245 km a ku navenda Hîzan û Miksê de ye hatiye asfaltkirin. Çaraliyê Miksê bi çiyayên bilind hatiye pêçan. Hejmara şênîyên Miksê nêzî 3600an e. Navçe aliyê rojhilat ve Şax, aliyê rojava ve Hîzan, aliyê bakûr ve Westan û aliyê başûr ve jî sinorê Perwarîyê ye.

Serkehnî ya ku çemê Miksê jê dizê di quntara Çiyayê Axîrovê ye. Bi derbasbûna geliyên teng çem ji navenda navçeyê derbas dibe û navçeyê bi nîvenîv perçe dike û aliyê navçeya Sêrtê Perwarîyê re diherike.

Miks bi dirêjahîya zivistana xwe û bi girtina rêya xwe ya di piranîya salê de tê nasîn. We ye ku salê nêzî 7 mehan rêya Miksê bi berfê tê girtin û heya dawiya havînê jî berf di bilindahiyên çiyayên Mikse de dimîne.

Aborî

Gelê Miksê bi awayê aborî ve di nav xizaniyekê de dijî. Şênîyên navçeyê piranî bi xwedîkirina sewalan debara xwe dike. Lê di salên dawî de bi qedexekirina derketina zozanan xwedîkirina sewalan jî ber bi mirinê ve diçe. Yek ji deriyên ku gel pê debara xwe dike jî gwîz û hingiv e. Ji van hingiva Miksê navûdeng e. Bazar piranî bi cîyê xwe de tê danîn û keda şêniyan jî bi erzanî dikeve destê bazirganan.

Ji şêniyên navçeyê 723 mirov cerdevan in.