Musa Anter: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Rûpel hate vala kirin |
|||
Rêz 1: | Rêz 1: | ||
[[Image:Musa anter.JPG|thumb|Musa Anter]] |
|||
[[Wêne:Musa-Anter-(1965,-1991).jpg|thumb|[[Birîna Reş]] (1959, 1965, 1991)]] |
|||
'''Mûsa Anter''' (1920-1992) [[lîsteya nivîskarên kurd|nivîskar]] û rojnamevanekî kurd e. |
|||
==Jiyan== |
|||
Anter di sala [[1920]]an de li gundê [[Zivingê]] ya girêdayî [[Stilîlê]] ya ser bi navçeya [[Mêrdîn]] [[Nisêbîn|Nisêbînê]] hate dinê. Wî hîn di temenekî piçûk de, bavê xwe winda kir û li ber destên dayika xwe ku muxtara gund bû, mezin bû. Apê Mûsa dibistana xwe ya seretayî li Mêrdînê û ya navîn û lîseyê li Adenê qedandibû. |
|||
Piştî xwendina lîsê ji bo [[felsefe|felsefeyê]] bixwîne diçe Stanbolê û di zanîngehê de, gelek xwendevanên Kurd naskirin. Musa Anter, li ser daxwaza [[Fayiq Bucak]] dev ji felsefeyê diqere û qeyda xwe li beşê Huqûqê çêdike. Di wê demê de xwendevan û rewşenbîrên kurd ji bo pirsgirêka neteweyî dikevin nava tevgerê. Her wiha Apê Mûsa ji bo ku xortên Kurd li dora xwe kom bike û him ji aliyê madî ve, him ji aliyê manewî û siyasî ve xwedî li xwendevanên kurd derbikevin yûrda Dicle vekirin. |
|||
Piştî salek jî bi tevî hin hevalên xwe komeleya [[Hêvî]] ava kir, bi pêşniyaza van kesan komeleya şagirtan tê damezrandin. |
|||
Di sala 1944an de bi keça Evdirehman Zapsu Halê re dizewice û ji wan re 2 kurên bi navê Anter û [[Dîcle Anter|Dîcle]] û keçek bi navê [[Rewşen Anter|Rewşen]] çêdibin. |
|||
Musa Enter di sala 1948an de yûrda [[Firat]]ê vedike û dest bi deranîna rojnameya çavkaniya Dicle dike. Piştî çend salên dirêj li Amedê bi navê "[[Ilerî Yurd]]" yanî welatê pêşketî dest bi deranîna rojnameyekê din dike û ew ji ber nivîsên xwe jî ji bo demekê tê gitin. |
|||
Di sala 1959an de ji ber doza 49an careke din tê girtin û tevlî 49 hevalên xwe 6 mehan di girtîgehê de dimîne. Mûsa Anter pirtûka xwe ya bi navê "[[Birîna Reş]]" di zindanê de dinivîsîne. Her wiha ferhenga kurdî ya bi 6 hezar peyvan pêkhatî, amade dike. |
|||
Di destpêka salên 60î de, di nava Partiya Çep ên Tirk de, bi awayekî fermî dikeve nava siyasetê. Di sala 1971an de careke din tê girtin û piştî ji girtîgehê derdikeve, di 1976an de vedgere gundê xwe, heta 1989an li gund dijî. |
|||
Piştî 89an vedigere Stanbolê, di gelek kovar û rojnameyan de, ji nû ve dest bi nivîsandinê dike û di heman demê de di nava Partiya [[HEP]]ê de ji nû ve dikeve nava siyasetê. Musa Anter, piştî sala 1971an careke din vedigere [[Kurdistan]]ê û li [[Amed]]ê ji hêla hêzên dewletê ve tê girtin û bi 4 salan cezayê girtîgehê tê tewembarkirin. [[Ronakbîr]]ê Kurd Mûsa Anter di sala 1976an de piştî serbestberdana ji zîndanê vedigere gundê Zivingê û jiyana xwe li wir berdewamdike. Di sala 1989an de careke din berê xwe dide bajarê Stanbolê û di gelek kovar û rojnameyan de nivîs û serpêhatiyên wî têne weşandin. Her wiha Apê Mûsa ku di gelek rojname û kovarên mîna [[Welat]], [[Ülke]], [[Ozgur Gundem]] û [[Ozgur Ulke]] de nivîsên wî têne weşandin, ji hêla xwendevanan ve bi balkêşî dihatin xwendin. |
|||
Roja 20 Îlona sala [[1992]]an li kolanên Amedê ew bû hedefa dijminên çapemenî û ramana azad û jiyana xwe ji dest da û tevlî kerwanê şehîdên çapemeniyê dibe. Musa Anter li ser berga pirtûka xwe ya "[[Hatiralarim]]" de wiha dibêje: |
|||
:''"Ez şahidê zindî û sondxwarî yê tengasiyên Tirkiyê yê 55 sala me. Gelo ez tenê şahid im? Na! Ez her wiha mehkûm, bersuç û dozdarê Tirkiyê me."'' |
|||
== Xelatên Rojnamegeriyê == |
|||
Li Tirkiyê ji 1993'an şûnda [[Xelatên Rojnamegeriyê ya Mûsa Anter û Şehîdên Çapemeniyê]] tên dayîn. Xelatên Rojnamegeriyê ya Mûsa Anter û Şehîdên Çapemeniyê cara ewil sala 1993'an de ji aliyê [[Ozgur Gundem]], piştre 1994'an de [[Ozgur Ulke]], 1995'an de [[Yenî Polîtîka]], 1996'an de [[Demokrasî (rojname)|Demokrasî]], 1997 û 1998'an de [[Ulkede Gundem]], 2000'an de [[Yenî Gundem]] û sala 2001'an de jî ji aliyê [[Yedîncî Gundemê]] ve hatibû dayîn. |
|||
==Berhem== |
|||
* [[Birîna Reş]] - 1959 |
|||
* [[Kımıl]] - 1962 |
|||
* [[Ferhenga Kurdî]] - Istanbul, 1967 |
|||
* [[Hatıralarım]], cîld 1 - Istanbul, 1991 |
|||
* [[Hatıralarım]], cîld 2 - Istanbul, 1992 |
|||
* [[Çinara Min]], Istanbul, weşanên avesta |
|||
==Lînk== |
|||
* [http://www.institutkurde.org/bibliotheque/livres_en_ligne/kurde/birina_res_kara_yara_musa_anter.pdf Birîna Reş] |
|||
{{quote|Musa Anter}} |
|||
[[category:Şehîd|Anter, Musa]] |
|||
[[category:Nivîskar|Anter, Musa]] |
|||
[[category:Rojnamevan|Anter, Musa]] |
|||
[[de:Musa Anter]] |
|||
[[en:Musa Anter]] |
|||
[[tr:Musa Anter]] |