Çekiya: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
SieBot (gotûbêj | beşdarî)
B robot serzêde kirin: pnt:Τσεχία
DirlBot (gotûbêj | beşdarî)
B robot serzêde kirin: ee:Czech Republic
Rêz 147: Rêz 147:
[[dv:ޗެކް ޖުމްހޫރިއްޔާ]]
[[dv:ޗެކް ޖުމްހޫރިއްޔާ]]
[[dz:ཅེཀ་རི་པབ་ལིཀ་]]
[[dz:ཅེཀ་རི་པབ་ལིཀ་]]
[[ee:Czech Republic]]
[[el:Τσεχία]]
[[el:Τσεχία]]
[[en:Czech Republic]]
[[en:Czech Republic]]

Guhartoya 18:51, 27 adar 2009

al nîne Nîşan
(Ala) (Nîşan)
Sirûda netewî: Kde domov můj?
Zimanên fermî Çekî


Paytext Prag
Sîstema siyasî {{{sîstema_siyasî}}}
 - Serokdewlet
 - Serokwezîr
Václav Klaus
Mirek Topolanek
Rûerd
 - Giştî

78.866 km2
Gelhe
 - Giştî
 - Berbelavî

10.264.212 kes
130 kes/km2
Serxwebûn Di 1 rêbendan 1993'î de ji Çekoslovakyayê qetya.
Dirav Kronê çekiyayê (CZK)
Dem UTC+1
Nîşana înternetê .cz
Koda telefonê +420
Nexşeya Çekiyayê
Nexşeya Çekiyayê

Çekiya yan Komara Çekî (bi çekî: Česká republika) welatekê endamê Yekîtiya Ewropayê ye (ji 1'ê Gulana 2004'ê).

Çekiya welatekê dorpêçdayî li nîveka parzemîna Ewropayê ye û li çi aliyekî nagehit avên azad. Hevsiyên welatî li bakur Poland, li bakurê rojava û rojavayê Almanya, li başur Nemsa (Aûstriya) û li rojhilat Slovakya ne. Bajêrê dîrokî yê Pragê (bi çekî: Praha), paytext û mezintirîn bajêrê wê ye. Bajêrên dî Birno (Brno) ji ber tivengên wê di nav Kurdan da binavûdeng e. Welat ji du herêmên dîrokî yên cida pêkdihêt: Bohêmiya û Moraviya, hindek ji Sîlêsiya (Silesia) û pareka biçûk ji Nemsaya Jêr (Aûstriyaya Jêrîn).

Nav

Wezareta Karûbarên Derve ya Komara Çekiya li sala 1993'ê navê Çekistan ê (Czechia) wekî berdêlekê fermî ji bo navê komarê diyarkir dema navê dirêjê komarê ne pêdvî bû. Lê di zimanê îngilîzî de vî navî cihê xwe venekiriye. Malpera fermî ya komarê (www.czech.cz) ko ji aliyê Wezareta Karûbarên Derve ya Komara Çekan dihat birêvebirin, li sala 2006'ê ev nav êdî bikaranîye. Navê Çekî Česko cihê gengeşê ye, lê hindekan bikardianîn.

Dîrok

Kevnarnasan dirovên anko belgeyên akincîbûna mirovan li demên berîdûrokî li herêmê vedîtine ko heta çaxê Nû-berîn (Neolithic) diçit. Li demên Kevin, hema ji sedsala 3'ê Berî Bûna Îsayî, mişextên Kêltîk (Sêlt) û Boî (Boii) (binihêre Bohêmiyayê) û paştir li sedsala yekê eşîrên Almanî yên Markomanî (Marcomanni) û Kuadî (Quadi) li wan herêman akincî bûn. Li Heyama Mişextbûnan li derdora sedsala 5'ê, gelek ji eşîrên Almanî ber bi rojava û başur çûn û ji Ewropaya Navîn derkevtin û Gelên Slavî ji derdora Deryaya Reş herêma Karpatî (Carpathian) hatin û cihê wan girt. Ev hatin bi êrîşên gelên dî yên ko bi hovîtî ji Sîberyayê dihatin, mîna Hûnan, Avaran, Bulgaristan û Mecaran xurttir dibû.

Li sedsala 7'ê bazirganekê Frankî bi navê Samoyî li dijî xûnkarên Avar piştevaniya gelên Slavî kir û bû desthilatdarê hukmeta Slavî ya herî pêşîn li Ewrûpaya Navîn. Li sedsala 8'ê û li bin rêveberî ya Moraviyayê Mezin desthilatdarî ya Moraviyan hat damezrandin.

Hukmeta Çekî an Bohêmiya li sedsala 9'ê peyda bû. Şayatî ya Bohemiyayê li çaxên navîn yek ji desthilatên xwecihî yên girîng bû. Ew bi dirêjahî ya hebûna Împaratoriya Romaya Pîroz parek ji wê konfederasyonê bû.

Şerên olî û mezhebî li sedsalên 15 heta 17'ê bandoreke gelek xirab li ser xelkê Bohemiyayê hêla û li dawiyê ew kevtin bin destê Hapisburgê (Habsburg) û paştir bûn parek ji Emperatorî ya Nemsa-Mecaristanê.

Piştî heriftina wê emperatorîyê li piştî Şerê Cîhanî yê Yekê, li sala 1918'ê komara serbixwe ya Çekoslovakyayê hat damezrandin. Komarê gelek deverên ko piranî ya akinciyên wan bi Almanî, Mecarî, Polonyayî û Rûtênî jî diaxivtin anîn bin desthilata xwe. Herçind e Komara Çekoslovakiyayê komareke navendanî (sentralîst) jî bû, gelek ji mafên kêmanî yên neteweyî ewle kiribûn. Lê di nava wan mafan da çi mafên hebûna herêmên siyasî yên tuxûbkirî yên nîvxweser (otonom) nebûn.

Herêmên Çekiyayê

Komara Çekî ji 13 herêman (kraj, pirhijmarkraje) û paytextek statuya wê taybet pêk tê (hlavní město *):

Nexşeya Herêmên Komara Çêkiyayê
Nexşeya Herêmên Komara Çêkiyayê
Herêm Paytext
Prag* (Hlavní město Praha)  
Herêma Bohêma Navendî (Středočeský kraj) buro li Prague (Praha)
Herêma Bohêma Başûr (Jihočeský kraj) České Budějovice
Herêma Plzeň (Plzeňský kraj) Plzeň
Herêma Karlovy Vary (Karlovarský kraj) Karlovy Vary (Carlsbad)
Herêma Ústí nad Labem (Ústecký kraj) Ústí nad Labem
Herêma Liberec (Liberecký kraj) Liberec
Herêma Hradec Králové (Královéhradecký kraj) Hradec Králové
Herêma Pardubice (Pardubický kraj) Pardubice
Herêma Olomouc (Olomoucký kraj) Olomouc
Herêma Moraviya-Silesiya (Moravskoslezský kraj) Ostrava
Herêma Moraviya Başûr (Jihomoravský kraj) Brno
Herêma Zlín (Zlínský kraj) Zlín
Herêma Vysočina (Vysočina) Jihlava

Şablon:Link FA

Şablon:Link FA