Nisêbîn: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Rêz 910: | Rêz 910: | ||
<td class="xl22" align="right"><div align="center">78 </div></td> |
<td class="xl22" align="right"><div align="center">78 </div></td> |
||
<td class="xl22">Sayar </td> |
<td class="xl22">Sayar </td> |
||
<td class="xl22">[[ |
<td class="xl22">[[Girevş]] </td> |
||
<td class="xl22"> </td> |
<td class="xl22"> </td> |
||
<td class="xl22"> </td> |
<td class="xl22"> </td> |
Guhartoya 10:21, 11 tebax 2010
Nisêbîn | |
Kargêrî | |
---|---|
Welat | Kurdistan |
Dûgel | Tirkiye |
Parêzgeh | Mêrdîn (parêzgeh) |
Demografî | |
Gelhe | |
Erdnîgarî | |
Rûerd | 1.170 km² |
Koordînat | 37°05′Bk 41°13′Rh / 37.08°Bk 41.22°Rh |
Nexşe | |
Wêne:776px-Mardin districts ku 2.PNG | |
Wêne | |
Nisêbîn
|
Nisêbîn (ji yewnanî: Νίσιβις, Nísivis, Nísibis) navçeyeke bajarê Mêrdîn e. Navçeya Nisêbînê li başûrê bajarê Mêrdîn e û li kêleka sînorê Başûr Rojavayê Kurdistanê ye. Navçe li ser Riya Hevrîşm e ku ji Edenê tê û ber bi Başûrê Kurdistanê ve diçe. Gelê navçeyê bi piranî debara xwe bi çandiniya genim, nîsk, nok, ceh, pembo dike. Hebûna riya hevrîşm jî ji bo gelê navçeyê hatineke aborî tîne. Hemû kamyonên ku dê derbasî Başûrê Kurdistanê û Iraqê bibin di Nisêbînê re derbas dibin û ev yek ji bo gelê bajêr hatineke aborî ye.
Navçeya Nisêbînê di dîrokê de bi sed salan serbixwe maye û ji aliyê mîrên kurdan ve hatiye parastin.
Di dîrokê de Nisêbîn
Her gelî, her qewmî li gora xwe û di serdema xwe de navek li vî bajarî kirine. Di nav xalkê de weke "welatê Şahmaran" ji hatiya bi nav kirin. Çanda Şahmaran têde mazin bicih e. Sumeriyan gotine Nirbo, Babîliyan gotiye Aramîs-Nîsîbîs, Hûrî-Mîtaniyan jê re gotine Nabila-Kengê an jî Nas û bîna, Aşûriyan gotine Meppîn-Suba, Suryaniyan gotine Nasibîna-Sarbo, Sasaniyan gotine Ahvaz, Ereban nav lê kirine Nasîbeyn û Osmaniyan jî gotine Nisêbîn.
Nisêbîn şahidê dîrokeke kevnar e. Gelek şêx, siltan û serleşkerên navdar tê re derbas bûne û şopên xwe lê hiştine. Nimuneyek ji dîroka Nisêbînê ya kevnar, Girnewas e. Di encama kolanên demdirêj de arkeologan li Girnewas, xwe gihandine bermayiyên dîroka berî zayînê bi heft hezar salan. Di roja me de jî gelek nexweş ji bo saxbûnê xwe davêjin ber dergeha Girnewas û paçên xwe yên rengo rengo li dara serê gir girê didin. Yê ku paçekî bi darê ve girê bide dikare paçekî jî jê veke û li destê xwe girê bide da ku xwe ji qeda û belayê biparêze.
Gelek gerokên navdar û alimên mezin bûne mêvanên Nisêbînê û di nivîsên xwe de pesnê bajêr û bereketa deşta Mêrdînê dane.
Yek ji van aliman Ibn Cubeyr e ku di sala 1148 an de çûye serdana Nisêbînê û piştre di geştnameya xwe de ev gotinên jêrîn li ser Nisêbînê nivîsîne: “Bajar ji derve ve ciwan, ji hundir ve kevnar e, xwediyê dîmenekî bedew e. Hêja ye ku mirov bibêje paşî û pêşiya bajêr bi keskayîyeke zumrutî û gul û kulîlkan xemiliye. Bax û bostan û fêkî lê pir e, cihekî xweşe ji bo kêf û seyranê“.
Dibistana Nisêbînê
Piştî belavbûna ola xiristiyaniyê li bajêr zanîngeheke ku hemû zanistên wê demê fêr dikirin hate damezirandin (326'an ji aliyê Mar Yaqûb û şagirdê wî Mar Efram ve). Li gor belgeyên dîrokî di dibistana Nisêbînê de 2000 xwendekarî dixwend û destûr û rêziknameyeke dibistanê jî hebû.
Taybetmendiyên bajêr
Jinên deqandî, bi kiras û xeftanên xwe yên rengîn vî bajarê deştê dixemilînin. Ew bi qasî dîroka bajêr xemgîn, serbilind û bi bereket in.
Pira herî navdar ya bajêr Pira Eleman e, ku li ser çemê Nisêbînê an Cexcex (tr: Çağ-Çağ) di destpêka salên 1900 de ji aliyê Elmanan ve hatiye çêkirin û navê wê maye “pira Eleman“.
Her wiha meqamê Salmanê Farisî, keleh û xirbeyên Marînê, keşîşxaneyên Mar Yaqûb, Mar Bobî, Mar Abraham, Qesra Belek, Xerabê Baba, Qijleya Nisêbînê, Tirbeya Pîr Kemal û Ziyareta Noka çendek ji cihên kevnar yên bajêr û derdora bajêr in û hêjayî dîtinê ne.
Gundên Nisêbînê
Gundên giredayî Nisêbînê
Gelhê (nifûs) gundan sal bi sala
Hejmar
Navên bi tirkî (navên wergerandî)
Navên bi kurdî (navên rast)
Dûrayiya ji Nisêbînê
1980
1985
1990
1997
2000
1
Yolbilen
Arbetê
14 km
679
1135
926
476
539
2
Akçatarla
Dala
08 km
910
1110
1233
1281
1174
3
Akağıl
Dêrzendîq
08 km
139
196
112
75
138
4
Çatalözü
Gundikê Xêlit
04 km
314
368
477
934
532
5
Açıkyol
Aferê
15 km
147
130
57
0
0
6
Kalecik
Keleh
14 km
486
634
457
156
251
7
Duruca
Kertwên
08 km
1712
2217
2708
2963
4147
8
Düzce
Sirinçk
17 km
292
193
178
0
0
9
Çağlar
Şanişê
06 km
146
132
142
110
116
10
Girmeli
Girêmira
22 km
1452
1917
2116
4081
9051
11
Dibek
Badib
33 km
151
118
59
0
0
12
Sınırtepe
Aznavurê
30 km
130
158
170
13
Güneli
Geliyê Sora
30 km
892
457
70
0
0
14
Söğütlü
Girêbiya
33 km
536
645
681
459
506
15
Çiğdem
Grêmara
26 km
324
494
422
389
374
16
Kantar
Qenter
22 km
383
500
572
583
375
17
Değirmencik
Qolika
40 km
473
341
114
0
0
18
Tekağaç
Mişawil
40 km
152
156
148
0
0
19
Eskihisar
Marin
22 km
246
279
277
0
0
20
Kayadibi
Mendikan
18 km
131
172
191
0
0
21
Mağaracık
Berhokê
25 km
0
0
22
Pazar
Bazarê
50 km
102
94
0
0
0
23
Hasantepe
Tilhesan
26 km
709
974
868
562
621
24
Kuruçay
Şiwêşk
22 km
0
0
25
Akarsu
Stilîlê
34 km
1761
3274
3652
3568
8342
26
Kuşkaya
Gurik
30 km
0
0
27
Görentepe
Bizgûr
40 km
894
750
666
0
0
28
Kuyular
Cibilgraw
51 km
651
789
671
363
595
29
Çalı
Çalê
55 km
440
471
426
0
0
30
Eskiyol
Çûva
08 km
54
39
26
29
30
31
İlkadım
Hebîs
40 km
248
239
259
59
155
32
Karacaköy
Xerabreşk
60 km
144
121
130
0
0
33
Güvenli
Xirbeka
50 km
200
172
181
126
0
34
Erdoğdu
Bezek
36 km
35
Yavruköy
Kurik
38 km
320
372
276
182
190
36
Durakbaşı
Qesraserçiqanê
17 km
241
270
244
243
353
37
Doğanlı
Talat
48 km
499
575
600
0
0
38
Eskimağara
Ziving
30 km
95
124
120
0
0
39
Bahçebaşı
Bawirnê
06 km
1048
1033
1041
741
789
40
Beylik
Baqisyan
07 km
401
395
202
235
201
41
Gürün
Gurin
08 km
170
147
167
118
129
42
Nergizli
Nergizok
14 km
125
137
459
70
36
43
Taşköy
Erebanê
56 km
235
161
56
0
0
44
Yerköy
Binerdka
33 km
372
425
289
295
357
45
Kaleli
Efşê
44 km
444
459
0
0
0
46
Balaban
Bîrguriwa
30 km
431
183
126
221
47
Sayar
Girevş
30 km
48
İkiztepe
Têzxerab
38 km
198
455
592
711
717
49
Odabaşı
Gundikê Şikro
25 km
840
785
621
477
800
50
Çamurlu
Çamirlê
35 km
51
Üçköy
Xerabê Alê
36 km
657
586
423
287
175
52
Dağiçi
Xerabê Mişka
30 km
345
214
60
0
0
53
Turgutlu
Kemîna
51 km
199
177
190
179
296
54
Bakacık
Kinik
48 km
898
871
872
0
0
55
Sapanlı
Fiskîn
48 km
56
Günyurdu
Merbab
26 km
453
450
321
0
0
57
Çilesiz
Mezramihoka
33 km
586
663
130
38
44
58
Kocadağ
Mezrika Geliyê Pîran
60 km
269
246
219
0
0
59
Üçyol
Sêderiyê
31 km
207
143
41
0
0
60
Tepeüstü
Tilminar
22 km
1304
1507
1601
1005
1482
61
Tepealtı
Tilyaqub
18 km
1147
1306
1603
1150
1343
62
Yandere
Hatx
26 km
664
987
847
0
0
63
Açıkköy
Bamid
20 km
645
633
567
351
425
64
Yolindi
Cibiltîn
18 km
325
449
409
174
298
65
Büyükkardeş
Cinata Miho
45 km
833
1063
1428
1034
1053
66
Küçükkardeş
Cinata Hiso
48 km
512
495
533
99
105
67
Heybeli
Dêrcem
64 km
287
222
256
0
0
68
Kuruköy
Xerabê baba
40 km
727
848
927
0
0
69
Dallıağaç
Herbê
50 km
696
468
545
403
443
70
Tepeören
Xirbêzil
30 km
132
136
139
0
0
71
Doğuş
Qûzo
30 km
88
107
125
0
0
72
Çölova
Mender
15 km
180
237
201
208
208
73
Dirim
Şaban
22 km
88
68
45
0
0
74
Günebakan
Zorava
23 km
144
166
157
125
128
75
Pınarbaşı
Serê kaniyê
30 km
0
0
0
0
0
76
Yazyurdu
Qesir belek
55 km
77
Hesin meyrem
78
Sayar
Girevş
79
Narlı
Xirbê hinarê
22 km
80
Xirbê Celêl
22 km
Gotinên li ser Nisêbînê
- Abdullah Öcalan: "Nisêbin gula welat e."