Şerê Sar: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
Luckas-bot (gotûbêj | beşdarî)
B robot serzêde kirin: af:Koue Oorlog
Xqbot (gotûbêj | beşdarî)
B robot serzêde kirin: tk:Sowuk uruş; Kozmetik değişiklikler
Rêz 4: Rêz 4:
Bavê yan pêşengê vê polîtîkayê serokwezîrê DYE [[Harry S. Truman]] tê zanîn. Herdu blokan bi hev re rûbirû nediketin şer, lê bi metodên taybet bi hev re şerdikirin. Wekî bikaranîna welatên û rêxistinên neserbixwe, pêşbirk û şerê aborî, şerê psîkologîk, şerê îdeologîk hwd. Li ser şerê sar gelek fîlm, roman hatine holê. Dawiya şerê sar bi serkeftina bloka rojavayê hat û bloka rojhilatê hilweşiya.
Bavê yan pêşengê vê polîtîkayê serokwezîrê DYE [[Harry S. Truman]] tê zanîn. Herdu blokan bi hev re rûbirû nediketin şer, lê bi metodên taybet bi hev re şerdikirin. Wekî bikaranîna welatên û rêxistinên neserbixwe, pêşbirk û şerê aborî, şerê psîkologîk, şerê îdeologîk hwd. Li ser şerê sar gelek fîlm, roman hatine holê. Dawiya şerê sar bi serkeftina bloka rojavayê hat û bloka rojhilatê hilweşiya.


==Dîrok==
== Dîrok ==
===Destpêk===
=== Destpêk ===
Di [[Şerê cîhanî yê duyem]] de Emerîka û Yekbûna Sovyet bi hev re hevkariyê dikirin da ku dewletên [[faşîzm|faşîst]] (ên wek [[Almanyaya Nazî]], [[Îtalya]] û [[Japonya]]) bişkînin, hevkariya her du welatan, bi dawî bûna şerê di sala 1945an de qediyabû. Di mijara ji nu ve avakirina Ewrûpa de, di nava her du hêzan de gelek bêahengî cêbûbû.
Di [[Şerê cîhanî yê duyem]] de Emerîka û Yekbûna Sovyet bi hev re hevkariyê dikirin da ku dewletên [[faşîzm|faşîst]] (ên wek [[Almanyaya Nazî]], [[Îtalya]] û [[Japonya]]) bişkînin, hevkariya her du welatan, bi dawî bûna şerê di sala 1945an de qediyabû. Di mijara ji nu ve avakirina Ewrûpa de, di nava her du hêzan de gelek bêahengî cêbûbû.


Rêz 12: Rêz 12:
* Di sala [[1949]]an de Elmanya di nava Emerîka û Yekbûna Sovyet hate parvekirin, Elmanyaya rojava (alîgirê Emerîka) û Elmanyaya rojhilat (alîgirê Sovyetan) hatin avakirin. Di heman salê de yekbûyên leşkerên Ewropa [[NATO]] (alîgirê Emerîka) ji hate avakirin.
* Di sala [[1949]]an de Elmanya di nava Emerîka û Yekbûna Sovyet hate parvekirin, Elmanyaya rojava (alîgirê Emerîka) û Elmanyaya rojhilat (alîgirê Sovyetan) hatin avakirin. Di heman salê de yekbûyên leşkerên Ewropa [[NATO]] (alîgirê Emerîka) ji hate avakirin.


===Şerê Koreyê===
=== Şerê Koreyê ===
[[Wêne:Korean war 1950-1953.gif|thumb|Şerê Koreyê (1950-1953)]]
[[Wêne:Korean war 1950-1953.gif|thumb|Şerê Koreyê (1950-1953)]]
'''Şerê Koreyê''' navê şerê [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Emerîka]] û [[Sovyet|Sovyetan]] e, yên ku di Şerê Sar de li [[Komara Korêyê|Koreyê]] şer kiribûn.
'''Şerê Koreyê''' navê şerê [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Emerîka]] û [[Sovyet]]an e, yên ku di Şerê Sar de li [[Komara Korêyê|Koreyê]] şer kiribûn.


Di sala 1950'an de Şerê Koreyê diqewime. Pêwîst bû Kore ya ku ji 1910'an pê ve koloniyeke japon bû, êdî bibe welateke serbixwe. Lê di sala 1950'an de leşkerên Sovyetê bakûrê Kore îşgal kirin û xwestin Kore bixin bin destê xwe. Li hemberî vê yekê [[Emerîka]] naxwest bêdeng bimîne, lê nikariû bê destûra UNO yê bice Kore. Emerîka piştrev li ser navê UNO dikeve hundirê Kore û ji başûrê Kore ve êrîşî leşkerên sovyet dike.
Di sala 1950'an de Şerê Koreyê diqewime. Pêwîst bû Kore ya ku ji 1910'an pê ve koloniyeke japon bû, êdî bibe welateke serbixwe. Lê di sala 1950'an de leşkerên Sovyetê bakûrê Kore îşgal kirin û xwestin Kore bixin bin destê xwe. Li hemberî vê yekê [[Emerîka]] naxwest bêdeng bimîne, lê nikariû bê destûra UNO yê bice Kore. Emerîka piştrev li ser navê UNO dikeve hundirê Kore û ji başûrê Kore ve êrîşî leşkerên sovyet dike.
Rêz 113: Rêz 113:
[[tg:Ҷанги Сард]]
[[tg:Ҷанги Сард]]
[[th:สงครามเย็น]]
[[th:สงครามเย็น]]
[[tk:Sowuk uruş]]
[[tl:Digmaang Malamig]]
[[tl:Digmaang Malamig]]
[[tr:Soğuk Savaş]]
[[tr:Soğuk Savaş]]

Guhartoya 21:02, 23 çiriya pêşîn 2010

NATO (welatên şîn) û Pakta Warşova (welatên sor) di Şerê Sar de

Şerê sar (bi Inglîzî Cold War) binavkirina têkiliyên di nabera bloka rojavayê û bloka rojhilatê yên di salên 1945 - 1990'ê ye. Herwiha Şerê Sar, heyama pevçûn, lihevnehatin, rikeberî û girjî ya navbera Welatên Yekgirtî yên Emrîkayê û Yekîtîya Komarên Sovyetên Sosyalîst û hevalbendên herduan ji salên nivî ya dehsala 40an heta destpêka dehsalên 90an ji sedsala 20ê ye. Hevalbendên WYEyê Ewrûpaya Rojava, Japon û Kanada bûn û yên YKSS jî Ewrûpaya Rojhilat û heyamekê jî Çîn bûn. Wekî tê zanîn bloka rojava di bin pêşengiya DYE û NATO'yê li dijî bloka Sovyetê di pêşbirk û têkoşîne de bû û bi hilweşîna Sowyetê ev nakokî û pêşbirk bi dawî bû. Bloka rojhilatê di bin pêşengiya Yekîtiya Komarên Sosyalîst ên Sowyetê (YKSS) û Pakta Warşova li dijî bloka rojava xwe parast û têkoşiya.

Bavê yan pêşengê vê polîtîkayê serokwezîrê DYE Harry S. Truman tê zanîn. Herdu blokan bi hev re rûbirû nediketin şer, lê bi metodên taybet bi hev re şerdikirin. Wekî bikaranîna welatên û rêxistinên neserbixwe, pêşbirk û şerê aborî, şerê psîkologîk, şerê îdeologîk hwd. Li ser şerê sar gelek fîlm, roman hatine holê. Dawiya şerê sar bi serkeftina bloka rojavayê hat û bloka rojhilatê hilweşiya.

Dîrok

Destpêk

Di Şerê cîhanî yê duyem de Emerîka û Yekbûna Sovyet bi hev re hevkariyê dikirin da ku dewletên faşîst (ên wek Almanyaya Nazî, Îtalya û Japonya) bişkînin, hevkariya her du welatan, bi dawî bûna şerê di sala 1945an de qediyabû. Di mijara ji nu ve avakirina Ewrûpa de, di nava her du hêzan de gelek bêahengî cêbûbû.

  • Di sala 1947an de Emerîka bi serokatiya Truman, ji bo ku Ewropa bikişîne hêla xwe, soz da ku ewê alîkariya hemî welatan bike yên ku hewl didin xwe ji komunîzmê xelas bikin.
  • Di sala 1948an de bi alîkarya serok Marshall, Emerîka ji Ewropa re dest bi alîkariyên aborî kir û bi vî awayî xwest Ewropa bike hêla xwe. Bi reformên pereyê di nava Emerîka û Sovyetan krîz pêk hat û ev yek bû sedema gemaroya Sovyetan li dijî Berlîn: Êdî Emerîka nikaribû bi hêsanî alîkariya Elmanya bibûya. Lê li hemberî hemî dijwarî û rîskan, Emerîka alîkariya xwe ya aborî ji Berlîn re ne qedand, bi rêya balafiran xwarin û tiştên din şande Berlîn û ew tiştan ji ezmên ve gihîştin erdê.
  • Di sala 1949an de Elmanya di nava Emerîka û Yekbûna Sovyet hate parvekirin, Elmanyaya rojava (alîgirê Emerîka) û Elmanyaya rojhilat (alîgirê Sovyetan) hatin avakirin. Di heman salê de yekbûyên leşkerên Ewropa NATO (alîgirê Emerîka) ji hate avakirin.

Şerê Koreyê

Şerê Koreyê (1950-1953)

Şerê Koreyê navê şerê Emerîka û Sovyetan e, yên ku di Şerê Sar de li Koreyê şer kiribûn.

Di sala 1950'an de Şerê Koreyê diqewime. Pêwîst bû Kore ya ku ji 1910'an pê ve koloniyeke japon bû, êdî bibe welateke serbixwe. Lê di sala 1950'an de leşkerên Sovyetê bakûrê Kore îşgal kirin û xwestin Kore bixin bin destê xwe. Li hemberî vê yekê Emerîka naxwest bêdeng bimîne, lê nikariû bê destûra UNO yê bice Kore. Emerîka piştrev li ser navê UNO dikeve hundirê Kore û ji başûrê Kore ve êrîşî leşkerên sovyet dike.

Şer heta sala 1953'an didome û bi mirina Stalîn bi dawî dibe, lê aşitiyeke mayinde pêk naye. Kore jî wek Elmanya di nav her du hêzên mezin tê parve kirin: Koreya başûr dibe rejîmeke kapîtalîst (alîgirê Emerîka) û ya bakûr dibe komunîst (alîgirê Sovyetan).