Nisêbîn: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Pok148 (gotûbêj | beşdarî)
interwiki
Rêz 956: Rêz 956:
[[Category:Navçeya Mêrdînê]]
[[Category:Navçeya Mêrdînê]]


[[arc:ܨܘܒܐ]]
[[ar:نصيبين]]
[[de:Nisibis]]
[[de:Nusaybin]]
[[en:Nusaybin]]
[[el:Αντιόχεια (της Μυγδονίας)]]
[[en:Nisibis]]
[[fi:Nisibis]]
[[fr:Nusaybin]]
[[fr:Nusaybin]]
[[it:Nisibis]]
[[he:נציבין]]
[[nl:Nisibis]]
[[it:Nusaybin]]
[[no:Nisibis]]
[[ku: Nisêbîn]]
[[pl:Nisibis]]
[[nl:Nusaybin (stad)]]
[[ro:Nusaybin]]
[[ru:Нусайбин]]
[[ru:Нусайбин]]
[[sk:Nisibis]]
[[sk:Nusaybin]]
[[tr:Nusaybin, Mardin]]
[[tr:Nusaybin, Mardin]]

Guhartoya 11:38, 24 çiriya pêşîn 2010

Nisêbîn
Nisêbîn li ser nexşeya Tirkiye nîşan dide
Nisêbîn
Nisêbîn
Nisêbîn (Tirkiye)
Kargêrî
Welat Kurdistan
Dûgel Tirkiye
Parêzgeh Mêrdîn (parêzgeh)
Demografî
Gelhe
Erdnîgarî
Rûerd 1.170 km²
Koordînat 37°05′00″Bk 41°13′00″Rh / 37.08333°Bk 41.21667°Rh / 37.08333; 41.21667
Nexşe
Wêne:776px-Mardin districts ku 2.PNG
Wêne
Nisêbîn

Nisêbîn (ji yewnanî: Νίσιβις, Nísivis, Nísibis) navçeyeke bajarê Mêrdînê ye. Navçeya Nisêbînê li başûrê bajarê Mêrdînê ye û li kêleka sînorê Başûr Rojavayê Kurdistanê ye. Navçe li ser Riya Hevrîşm e ku ji Edenê tê û ber bi Başûrê Kurdistanê ve diçe. Gelê navçeyê bi piranî debara xwe bi çandiniya genim, nîsk, nok, ceh, pembo dike. Hebûna riya hevrîşm jî ji bo gelê navçeyê hatineke aborî tîne. Hemû kamyonên ku dê derbasî Başûrê Kurdistanê û Îraqê bibin di Nisêbînê re derbas dibin û ev yek ji bo gelê bajêr hatineke aborî ye.

Navçeya Nisêbînê di dîrokê de bi sed salan serbixwe maye û ji aliyê mîrên kurdan ve hatiye parastin.

Di dîrokê de Nisêbîn

Her gelî, her qewmî li gora xwe û di serdema xwe de navek li vî bajarî kirine. Di nav xalkê de weke "welatê Şahmaran" ji hatiya bi nav kirin. Çanda Şahmaran têde mazin bicih e. Sumeriyan gotine Nirbo, Babîliyan gotiye Aramîs-Nîsîbîs, Hûrî-Mîtaniyan jê re gotine Nabila-Kengê an jî Nas û bîna, Aşûriyan gotine Meppîn-Suba, Suryaniyan gotine Nasibîna-Sarbo, Sasaniyan gotine Ahvaz, Ereban nav lê kirine Nasîbeyn û Osmaniyan jî gotine Nisêbîn.

Nisêbîn şahidê dîrokeke kevnar e. Gelek şêx, siltan û serleşkerên navdar tê re derbas bûne û şopên xwe lê hiştine. Nimuneyek ji dîroka Nisêbînê ya kevnar, Girnewas e. Di encama kolanên demdirêj de arkeologan li Girnewas, xwe gihandine bermayiyên dîroka berî zayînê bi heft hezar salan. Di roja me de jî gelek nexweş ji bo saxbûnê xwe davêjin ber dergeha Girnewas û paçên xwe yên rengo rengo li dara serê gir girê didin. Yê ku paçekî bi darê ve girê bide dikare paçekî jî jê veke û li destê xwe girê bide da ku xwe ji qeda û belayê biparêze.

Gelek gerokên navdar û alimên mezin bûne mêvanên Nisêbînê û di nivîsên xwe de pesnê bajêr û bereketa deşta Mêrdînê dane.

Yek ji van aliman Ibn Cubeyr e ku di sala 1148 an de çûye serdana Nisêbînê û piştre di geştnameya xwe de ev gotinên jêrîn li ser Nisêbînê nivîsîne: “Bajar ji derve ve ciwan, ji hundir ve kevnar e, xwediyê dîmenekî bedew e. Hêja ye ku mirov bibêje paşî û pêşiya bajêr bi keskayîyeke zumrutî û gul û kulîlkan xemiliye. Bax û bostan û fêkî lê pir e, cihekî xweşe ji bo kêf û seyranê“.

Dibistana Nisêbînê

Piştî belavbûna ola xiristiyaniyê li bajêr zanîngeheke ku hemû zanistên wê demê fêr dikirin hate damezirandin (326'an ji aliyê Mar Yaqûb û şagirdê wî Mar Efram ve). Li gor belgeyên dîrokî di dibistana Nisêbînê de 2000 xwendekarî dixwend û destûr û rêziknameyeke dibistanê jî hebû.

Taybetmendiyên bajêr

Jinên deqandî, bi kiras û xeftanên xwe yên rengîn vî bajarê deştê dixemilînin. Ew bi qasî dîroka bajêr xemgîn, serbilind û bi bereket in.

Pira herî navdar ya bajêr Pira Eleman e, ku li ser çemê Nisêbînê an Cexcex (tr: Çağ-Çağ) di destpêka salên 1900 de ji aliyê Elmanan ve hatiye çêkirin û navê wê maye “pira Eleman“.

Her wiha meqamê Salmanê Farisî, keleh û xirbeyên Marînê, keşîşxaneyên Mar Yaqûb, Mar Bobî, Mar Abraham, Qesra Belek, Xerabê Baba, Qijleya Nisêbînê, Tirbeya Pîr Kemal û Ziyareta Noka çendek ji cihên kevnar yên bajêr û derdora bajêr in û hêjayî dîtinê ne.

Gundên Nisêbînê

Gundên giredayî Nisêbînê
Gelhê (nifûs) gundan sal bi sala
Hejmar
Navên bi tirkî (navên wergerandî) Navên bi kurdî (navên rast) Dûrayiya ji Nisêbînê 1980 1985 1990 1997 2000
1
Yolbilen Arbetê 14 km 679 1135 926 476 539
2
Akçatarla Dala 08 km 910 1110 1233 1281 1174
3
Akağıl Dêrzendîq 08 km 139 196 112 75 138
4
Çatalözü Gundikê Xêlit 04 km 314 368 477 934 532
5
Açıkyol Aferê 15 km 147 130 57 0 0
6
Kalecik Keleh 14 km 486 634 457 156 251
7
Duruca Kertwên 08 km 1712 2217 2708 2963 4147
8
Düzce Sirinçk 17 km 292 193 178 0 0
9
Çağlar Şanişê 06 km 146 132 142 110 116
10
Girmeli Girêmira 22 km 1452 1917 2116 4081 9051
11
Dibek Badib 33 km 151 118 59 0 0
12
Sınırtepe Aznavurê 30 km     130 158 170
13
Güneli Geliyê Sora 30 km 892 457 70 0 0
14
Söğütlü Girêbiya 33 km 536 645 681 459 506
15
Çiğdem Grêmara 26 km 324 494 422 389 374
16
Kantar Qenter 22 km 383 500 572 583 375
17
Değirmencik Qolika 40 km 473 341 114 0 0
18
Tekağaç Mişawil 40 km 152 156 148 0 0
19
Eskihisar Marin 22 km 246 279 277 0 0
20
Kayadibi Mendikan 18 km 131 172 191 0 0
21
Mağaracık Berhokê 25 km       0 0
22
Pazar Bazarê 50 km 102 94 0 0 0
23
Hasantepe Tilhesan 26 km 709 974 868 562 621
24
Kuruçay Şiwêşk 22 km       0 0
25
Akarsu Stilîlê 34 km 1761 3274 3652 3568 8342
26
Kuşkaya Gurik 30 km       0 0
27
Görentepe Bizgûr 40 km 894 750 666 0 0
28
Kuyular Cibilgraw 51 km 651 789 671 363 595
29
Çalı Çalê 55 km 440 471 426 0 0
30
Eskiyol Çûva 08 km 54 39 26 29 30
31
İlkadım Hebîs 40 km 248 239 259 59 155
32
Karacaköy Xerabreşk 60 km 144 121 130 0 0
33
Güvenli Xirbeka 50 km 200 172 181 126 0
34
Erdoğdu Bezek 36 km          
35
Yavruköy Kurik 38 km 320 372 276 182 190
36
Durakbaşı Qesraserçiqanê 17 km 241 270 244 243 353
37
Doğanlı Talat 48 km 499 575 600 0 0
38
Eskimağara Ziving 30 km 95 124 120 0 0
39
Bahçebaşı Bawirnê 06 km 1048 1033 1041 741 789
40
Beylik Baqisyan 07 km 401 395 202 235 201
41
Gürün Gurin 08 km 170 147 167 118 129
42
Nergizli Nergizok 14 km 125 137 459 70 36
43
Taşköy Erebanê 56 km 235 161 56 0 0
44
Yerköy Binerdka 33 km 372 425 289 295 357
45
Kaleli Efşê 44 km 444 459 0 0 0
46
Balaban Bîrguriwa 30 km   431 183 126 221
47
Sayar Girevş 30 km          
48
İkiztepe Têzxerab 38 km 198 455 592 711 717
49
Odabaşı Gundikê Şikro 25 km 840 785 621 477 800
50
Çamurlu Çamirlê 35 km          
51
Üçköy Xerabê Alê 36 km 657 586 423 287 175
52
Dağiçi Xerabê Mişka 30 km 345 214 60 0 0
53
Turgutlu Kemîna 51 km 199 177 190 179 296
54
Bakacık Kinik 48 km 898 871 872 0 0
55
Sapanlı Fiskîn 48 km          
56
Günyurdu Merbab 26 km 453 450 321 0 0
57
Çilesiz Mezramihoka 33 km 586 663 130 38 44
58
Kocadağ Mezrika Geliyê Pîran 60 km 269 246 219 0 0
59
Üçyol Sêderiyê 31 km 207 143 41 0 0
60
Tepeüstü Tilminar 22 km 1304 1507 1601 1005 1482
61
Tepealtı Tilyaqub 18 km 1147 1306 1603 1150 1343
62
Yandere Hatx 26 km 664 987 847 0 0
63
Açıkköy Bamid 20 km 645 633 567 351 425
64
Yolindi Cibiltîn 18 km 325 449 409 174 298
65
Büyükkardeş Cinata Miho 45 km 833 1063 1428 1034 1053
66
Küçükkardeş Cinata Hiso 48 km 512 495 533 99 105
67
Heybeli Dêrcem 64 km 287 222 256 0 0
68
Kuruköy Xerabê baba 40 km 727 848 927 0 0
69
Dallıağaç Herbê 50 km 696 468 545 403 443
70
Tepeören Xirbêzil 30 km 132 136 139 0 0
71
Doğuş Qûzo 30 km 88 107 125 0 0
72
Çölova Mender 15 km 180 237 201 208 208
73
Dirim Şaban 22 km 88 68 45 0 0
74
Günebakan Zorava 23 km 144 166 157 125 128
75
Pınarbaşı Serê kaniyê 30 km 0 0 0 0 0
76
Yazyurdu Qesir belek 55 km          
77
  Hesin meyrem            
78
Sayar Girevş            
79
Narlı Xirbê hinarê 22 km          
80
  Xirbê Celêl 22 km          

Gotinên li ser Nisêbînê

Çavkanî

ku: Nisêbîn