Bacanreşk: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
B r2.7.1) (robot guhêrandin: en:Eggplant
Kurteya guhartinê tine
Rêz 16: Rêz 16:


'''Bacan''', '''balîcan''' an '''badincan''' sebzeyekî reng mihor an reş e. [[Bacanê top]] dibin dolme. Hundirî wan dikolin û di dezî re dikin hişk dikin. Paşê ku kê bi şîvin nerm dikin û dikin dolme. [[Bacanê drûjnik]] jî diki şîv. Tirşikê bacanan şîveka navdar e. Becanê bin kozan jî pi xweş dibin.
'''Bacan''', '''balîcan''' an '''badincan''' sebzeyekî reng mihor an reş e. [[Bacanê top]] dibin dolme. Hundirî wan dikolin û di dezî re dikin hişk dikin. Paşê ku kê bi şîvin nerm dikin û dikin dolme. [[Bacanê drûjnik]] jî diki şîv. Tirşikê bacanan şîveka navdar e. Becanê bin kozan jî pi xweş dibin.


Bacanên reş hêşînhatek gîyayî ji malbata bacanên reş e. Li wilatên tropîkal

pirsalanî, lê di wilatên din yeksalane ye. Bejna wê mitroyek zêdetir li ser navtengê bilind dibe, paşê jî çiq û rîşî jê çêdibin.


Belgên wê mezin û kesk in. Kulîlkên wê peyazîyê vekirî ne. Ji wê kulîlkê dikakek çêdibe û ji wê dikakê (fêqî) re dibêjin “ Bacanên reş”. Gelek awayên wê hene. Wek: Yên dirêj, grovir, reng spî, reng mor, reng reş, pir sîsik, kêm sîsik û hwd. Bacanên reş dikakek bi dûxik e. Li derdorên dûxik, navteng û çiqên wê bi kelemên (stirî) biçûk ve dorpêçkirî ye.


==Welat û Dîrok==

Welatê bacanên reş Hindistan a Tropîkal e. Ji wir derbazî Afrîka, Misrê, Îran, Kurdistan û Qibrisê bûye. Di sedsala 16an de Spanyolan bi xwe re anîne Ewropa û li Spanya û Îtalya dest bi çandinîya wê kirine. Pêra bi xwe re birine Amerîka latîn. Niha li gellek welatên dinê jibo ticaretê çandinîya wê tê kirin.


Welatê herî zêde çandinîya wê dike di rêza yêkemîn de Çîn, di rêza duyem de Hindistan, yê sêyem jî Tirkîye ye. Li Kurdistana bakur bajarên herî zêde lê tên çandin û xwarin Ruha, Entab, Bîlecik û Ixdir e. Lê yên Bîlecikê ji hemûyan tamdartir in.


==Berhevkirin==

Dema dikaka wê digehe tê berhevkirin. Yan bi tazetî xwarin jê tên çêkirin, yan dikin beleçek (hûrkirin û li ber tavê hişkkirin), yan nava wê tê qewirandin (tê kolan) û jibo dolmikan bi benan tê vekirin, yan tirşo û yan jî bi awayekî konservekirî tê amadekirin.


Têdahî: [[Kalsîyûm]], [[Fosfor]], [[Proteîn]], [[Karbonhîdrat]], [[Kolestrol]], [[Hesin]], [[Sodyûm]], [[Lîf]], [[Rûn]], [[Potasyûm]], Vîtamîn A, B1, B2, B3, B6, C .


==Kêrhatî==

* 1- Dilqut ê normal dike.
* 2- Gurçikan dide xebitandin û ava ku di beden de civîyayî tavêje der.
* 3- Taybetîya wê ya xwînzêdekirinê heye (xwînê çêdike).
* 4- Hêrsbûnê aram dike.
* 5- Rûvikan nerm dike û destavê diqulipîne.
* 6- Asta kolesterolê dadixe.
* 7- Bêxwînîyê ji holê radike.
* 8- Xebitîna mêlakê ( kezeb- cergê reş) û hizarpirtikê (pankreas) sererast dike.
* 9- Êş û sotinîyên gurçikan kêm dike. 10- Jibo kilodayînê dibe alîkar.


Di derbarê bacanên reş de [[Prof. Dr. Ahmet Marankî]] dibêje: “ Di bacanên reş de madarek têker vîtamîn A, C û cûreyên B heye. Herweha di bacanên reş de Kalsîyûm, Fosfor, Hesin û gelek madeyên din yên bi kêrî bedena mirov tên dihewîne. Nirxa kalorîya wê gelek kêm e. Taybetîya wê ya xwînzêdekirinê heye. Hêrsbûnê diarimîne, zixt (tansîyon) ê dadixe. Kesên nexweşîyên rûvik û aşikê pêre hebin, dibe ku pê aciz bibin. Jibo bawesîrê baş e, kîloyan dide avêtin. Ji ber ku di taybetîya bacanên reş de hinek tehlatî heye, hinekî di xwêavê de bimîne wê baştir be. Heke bacanên reş bê herişandin û li ser sotinîyan bê danîn, wê fayda wê bê dîtin. Kesên nexweşîya gastrît û ûlser pê re hebin, divê teqez (qet-hîç) nexebitînin".


'''Kêrhatî: Ji bacanên reş gellek cûreyên xwarin, selete, kebab, tirşo, omlet û hwd tên çêkirin'''


[[Wêne:Bacanê resh.jpg|thumb|left|Bacanên reş li sûkê]]
[[Wêne:Bacanê resh.jpg|thumb|left|Bacanên reş li sûkê]]

==Çavkanî==

http://www.lotikxane.com/arsiv/lotikxane.com.xwerist.htm


[[Kategorî:Riwek]]
[[Kategorî:Riwek]]

Guhartoya 13:24, 24 nîsan 2011

Bacan
Dabeşandina zanistî
Cîhan: Plantae
Çîn: Magnoliopsida
Bineçîn: Asteridae
Kom: Solanales
Famîle: Solanaceae
Cins: Solanum
Cure: S. melongena
Navê zanistî yê latînî
Solanum melongena
L.

Bacan, balîcan an badincan sebzeyekî reng mihor an reş e. Bacanê top dibin dolme. Hundirî wan dikolin û di dezî re dikin hişk dikin. Paşê ku kê bi şîvin nerm dikin û dikin dolme. Bacanê drûjnik jî diki şîv. Tirşikê bacanan şîveka navdar e. Becanê bin kozan jî pi xweş dibin.


Bacanên reş hêşînhatek gîyayî ji malbata bacanên reş e. Li wilatên tropîkal

pirsalanî, lê di wilatên din yeksalane ye. Bejna wê mitroyek zêdetir li ser navtengê bilind dibe, paşê jî çiq û rîşî jê çêdibin.


Belgên wê mezin û kesk in. Kulîlkên wê peyazîyê vekirî ne. Ji wê kulîlkê dikakek çêdibe û ji wê dikakê (fêqî) re dibêjin “ Bacanên reş”. Gelek awayên wê hene. Wek: Yên dirêj, grovir, reng spî, reng mor, reng reş, pir sîsik, kêm sîsik û hwd. Bacanên reş dikakek bi dûxik e. Li derdorên dûxik, navteng û çiqên wê bi kelemên (stirî) biçûk ve dorpêçkirî ye.


Welat û Dîrok

Welatê bacanên reş Hindistan a Tropîkal e. Ji wir derbazî Afrîka, Misrê, Îran, Kurdistan û Qibrisê bûye. Di sedsala 16an de Spanyolan bi xwe re anîne Ewropa û li Spanya û Îtalya dest bi çandinîya wê kirine. Pêra bi xwe re birine Amerîka latîn. Niha li gellek welatên dinê jibo ticaretê çandinîya wê tê kirin.


Welatê herî zêde çandinîya wê dike di rêza yêkemîn de Çîn, di rêza duyem de Hindistan, yê sêyem jî Tirkîye ye. Li Kurdistana bakur bajarên herî zêde lê tên çandin û xwarin Ruha, Entab, Bîlecik û Ixdir e. Lê yên Bîlecikê ji hemûyan tamdartir in.


Berhevkirin

Dema dikaka wê digehe tê berhevkirin. Yan bi tazetî xwarin jê tên çêkirin, yan dikin beleçek (hûrkirin û li ber tavê hişkkirin), yan nava wê tê qewirandin (tê kolan)  û jibo dolmikan bi benan tê vekirin,  yan tirşo û yan jî bi awayekî konservekirî tê amadekirin.


Têdahî: Kalsîyûm, Fosfor, Proteîn, Karbonhîdrat, Kolestrol, Hesin, Sodyûm, Lîf, Rûn, Potasyûm, Vîtamîn A, B1, B2, B3, B6, C .


Kêrhatî

  • 1- Dilqut ê normal dike.
  • 2- Gurçikan dide xebitandin û ava ku di beden de civîyayî tavêje der.
  • 3- Taybetîya wê ya xwînzêdekirinê heye (xwînê çêdike).
  • 4- Hêrsbûnê aram dike.
  • 5- Rûvikan nerm dike û destavê diqulipîne.
  • 6- Asta kolesterolê dadixe.
  • 7- Bêxwînîyê ji holê radike.
  • 8- Xebitîna mêlakê ( kezeb- cergê reş) û hizarpirtikê (pankreas) sererast dike.
  • 9- Êş û sotinîyên gurçikan kêm dike. 10- Jibo kilodayînê dibe alîkar.


Di derbarê bacanên reş de Prof. Dr. Ahmet Marankî dibêje: “ Di bacanên reş de madarek têker vîtamîn A, C û cûreyên B heye. Herweha di bacanên reş de Kalsîyûm, Fosfor, Hesin û gelek madeyên din yên bi kêrî bedena mirov tên dihewîne. Nirxa kalorîya wê gelek kêm e. Taybetîya wê ya xwînzêdekirinê heye. Hêrsbûnê diarimîne, zixt (tansîyon) ê dadixe. Kesên nexweşîyên rûvik û aşikê pêre hebin, dibe ku pê aciz bibin. Jibo bawesîrê baş e, kîloyan dide avêtin. Ji ber ku di taybetîya bacanên reş de hinek tehlatî heye, hinekî di xwêavê de bimîne wê baştir be. Heke bacanên reş bê herişandin û li ser sotinîyan bê danîn, wê fayda wê bê dîtin. Kesên nexweşîya gastrît û ûlser pê re hebin, divê teqez (qet-hîç) nexebitînin".


Kêrhatî: Ji bacanên reş gellek cûreyên xwarin, selete, kebab, tirşo, omlet û hwd tên çêkirin

Wêne:Bacanê resh.jpg
Bacanên reş li sûkê

Çavkanî

http://www.lotikxane.com/arsiv/lotikxane.com.xwerist.htm