Silopiya: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
EmausBot (gotûbêj | beşdarî)
37.766 guhartin
B r2.6.4) (robot guhêrandin: tr:Silopi
WîkîBot (gotûbêj | beşdarî)
Bot
37.319 guhartin
B Bot: Otomatîk nivîs guherandin: (-îy(a|an|ê|ên) +iy\1 )
Rêz 40: Rêz 40:
Bajarê Silopiyê di [[Bakûrê Kurdistan]]ê de cih digire. Li gorî texmîna malpera şaredariya Silopiyê ya 2006 an 73.000 kesan zêdetir nifûsa xwe niha heye, yên ku ji Silopiyê ne û yên di salên 1995an û pêde gundên xwe hêlayîn û ew jî li Silopiyê jîyana xwe berdewam dikin. Lê bes tête gotin, nifûsa Silopî irô gihiştîye 100 hezarî. Hikmetên tirkî bi zoradarî gundiyên kurd ji gundên wan derêxistin û mal û xaniyên wan jî xirakirin. Jiber wê yekê jî gundên li dora çîyayê [[Cûdî]] reviyan çûn Silopiyê. Bajarê Silopî ji berî salên 1995an nifûsa wê li dora 20.000 ran bû, bes ji salên 1995an pêde Silopî di 10 salên paşîn de gelekî mirov kişandin xwe, mirovên kurd yên ji hemû derên [[Kurdistan]]ê tên.
Bajarê Silopiyê di [[Bakûrê Kurdistan]]ê de cih digire. Li gorî texmîna malpera şaredariya Silopiyê ya 2006 an 73.000 kesan zêdetir nifûsa xwe niha heye, yên ku ji Silopiyê ne û yên di salên 1995an û pêde gundên xwe hêlayîn û ew jî li Silopiyê jîyana xwe berdewam dikin. Lê bes tête gotin, nifûsa Silopî irô gihiştîye 100 hezarî. Hikmetên tirkî bi zoradarî gundiyên kurd ji gundên wan derêxistin û mal û xaniyên wan jî xirakirin. Jiber wê yekê jî gundên li dora çîyayê [[Cûdî]] reviyan çûn Silopiyê. Bajarê Silopî ji berî salên 1995an nifûsa wê li dora 20.000 ran bû, bes ji salên 1995an pêde Silopî di 10 salên paşîn de gelekî mirov kişandin xwe, mirovên kurd yên ji hemû derên [[Kurdistan]]ê tên.


Di van 10 salên paşîn de li Silopiyê gelekî xanî û bînayên 1 heta 10 ketîyê zêdetir xanî hatine avakirin. Herweha gelekî sûkên nih ketine di bajarê Silopiyê de. Pêşdeçûn li Silopiyê berdewam dike. Bajarê Silopî her li ber xwe daye li dijî hikmetên tirkan û îro jî li ber xwe dide li dijî zordarîyê. Li vira çîyayê [[Cûdî]] dikeve pişta Silopî û kîlometrekî ji Silopiyê dûr e. Li tenişta milê çepê jî [[Xabûr (Iraq)|Xabûr]], [[çîyayê Bêxêr]] bajarê [[Zaxo]] heye û nêzîkî 30 kîlometran ji Silopiyê dûr e.
Di van 10 salên paşîn de li Silopiyê gelekî xanî û bînayên 1 heta 10 ketiyê zêdetir xanî hatine avakirin. Herweha gelekî sûkên nih ketine di bajarê Silopiyê de. Pêşdeçûn li Silopiyê berdewam dike. Bajarê Silopî her li ber xwe daye li dijî hikmetên tirkan û îro jî li ber xwe dide li dijî zordarîyê. Li vira çîyayê [[Cûdî]] dikeve pişta Silopî û kîlometrekî ji Silopiyê dûr e. Li tenişta milê çepê jî [[Xabûr (Iraq)|Xabûr]], [[çîyayê Bêxêr]] bajarê [[Zaxo]] heye û nêzîkî 30 kîlometran ji Silopiyê dûr e.


Bajarê [[Şirnex]] jî dikeve piş çîyayê [[Cûdî]] an jî li bakûrê Silopiyê ye.
Bajarê [[Şirnex]] jî dikeve piş çîyayê [[Cûdî]] an jî li bakûrê Silopiyê ye.
[[Cizîra Botan]] jî dikeve rojavayê Silopiyê. [[Dêrika Hemko]] jî dikeve pêşberî an jî li başûrê Silopiyê.
[[Cizîra Botan]] jî dikeve rojavayê Silopiyê. [[Dêrika Hemko]] jî dikeve pêşberî an jî li başûrê Silopiyê.


Berê ji berî salên 1990an, bajarê Silopî liser [[Mêrdîn]]ê bû, bes ji sala 1991 û wir de liser bajarê Şirnexê ye. Halbukî nifûsa Şirnexê ne ewqas zêde ye. Şûna ku [[Cîzîra Botan]] bêxin Wilayet û nifûsa wê jî diqetî ya Şirnex e, jiber nav û dengê Cizîrê, tarîxa [[Cizîr]]ê, coxrafîya Cizîrê.
Berê ji berî salên 1990an, bajarê Silopî liser [[Mêrdîn]]ê bû, bes ji sala 1991 û wir de liser bajarê Şirnexê ye. Halbukî nifûsa Şirnexê ne ewqas zêde ye. Şûna ku [[Cîzîra Botan]] bêxin Wilayet û nifûsa wê jî diqetî ya Şirnex e, jiber nav û dengê Cizîrê, tarîxa [[Cizîr]]ê, coxrafiya Cizîrê.


Reîsê an jî Şaredarê Belediya Silopiyê berêz Emin Toğurlu ye, ji (DEHAP, SHP) DTP ye. Berî ku ew bikeve ser text DYP ji aliyê mala Öktenan ve dihate îdare kirin.
Reîsê an jî Şaredarê Belediya Silopiyê berêz Emin Toğurlu ye, ji (DEHAP, SHP) DTP ye. Berî ku ew bikeve ser text DYP ji aliyê mala Öktenan ve dihate îdare kirin.


Jiber ku partîya DTP (Demokratik Toplum Partisi) ji alîyê hikmet û qanunên Tirkî ve dîsa wekî her partîyek ya Kurd hate qedexekirin, Kurd rabûn navê partîya DTP ê kirin BTP (Bariş Toplum Partisi. Niha Şaredarîya Silopî di destê BTP ê deye û Şaredar jî Emîn Tuğurlu ye <ref>30.03.2010</ref>
Jiber ku partiya DTP (Demokratik Toplum Partisi) ji aliyê hikmet û qanunên Tirkî ve dîsa wekî her partîyek ya Kurd hate qedexekirin, Kurd rabûn navê partiya DTP ê kirin BTP (Bariş Toplum Partisi. Niha Şaredariya Silopî di destê BTP ê deye û Şaredar jî Emîn Tuğurlu ye <ref>30.03.2010</ref>
<ref>[http://www.silopi.bel.tr/ Şaredariya Silopiyê]</ref>.
<ref>[http://www.silopi.bel.tr/ Şaredariya Silopiyê]</ref>.


Rêz 57: Rêz 57:
=== Gundên li rojhilatê Silopiyê ===
=== Gundên li rojhilatê Silopiyê ===
* [[Bêmrîn]]: gundê avî bû û karê pembî, birinc wisa ve dixebitin û dikeve ber ava Xabur.
* [[Bêmrîn]]: gundê avî bû û karê pembî, birinc wisa ve dixebitin û dikeve ber ava Xabur.
* [[Bêspin]]: gundê asûrîyan an jî fileh û misilmanan e.
* [[Bêspin]]: gundê asûriyan an jî fileh û misilmanan e.
* [[Bêşêr]]: ev gund di qontara çîyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Bêşêr]]: ev gund di qontara çiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Bilka]]: ev gund di qontara çîyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Bilka]]: ev gund di qontara çiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Fêrga]]: ev gund di qontara çîyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Fêrga]]: ev gund di qontara çiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Gir Gewrê]]:
* [[Gir Gewrê]]:
* [[Gite]]: gundê asûrîyan an jî fileh û misilmanan e.
* [[Gite]]: gundê asûriyan an jî fileh û misilmanan e.
* [[Herbul]]: gundê asûrîyan an jî filehan e, komira Silopiyê ji wira tê.
* [[Herbul]]: gundê asûriyan an jî filehan e, komira Silopiyê ji wira tê.
* [[Hevindga]]: gundekî bi avî ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Hevindga]]: gundekî bi avî ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Kizir]]:
* [[Kizir]]:
Rêz 69: Rêz 69:
* [[Kulya]]: gundekî bi avî ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Kulya]]: gundekî bi avî ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Kurava]]: Kurava jî gundekî liber ava Xaburê ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Kurava]]: Kurava jî gundekî liber ava Xaburê ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
* [[Xabûr (Dîcle)|Xabur]]: deriyê gumrikan di navbeyna Tirkî û Otonomîya Kurdan an jî Îraqê de ye.
* [[Xabûr (Dîcle)|Xabur]]: deriyê gumrikan di navbeyna Tirkî û Otonomiya Kurdan an jî Îraqê de ye.
* [[Silib]]: ev gund di qontara çîyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Silib]]: ev gund di qontara çiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
* [[Salatîn]]
* [[Salatîn]]
* [[Wehsid]]: bes 10 km ji Xabur û Silopiyê dûr e.
* [[Wehsid]]: bes 10 km ji Xabur û Silopiyê dûr e.
Rêz 84: Rêz 84:
* [[Babindek]]: gundê Teyan.
* [[Babindek]]: gundê Teyan.
* [[Eywanê]]: xirabe ye.
* [[Eywanê]]: xirabe ye.
* [[Gundê Ermenîyan]]: xirabe ye, miletê birayên [[ermenî]] mirovên zehf qenc bûn. Ewan û Kurdên misilman gelekî bi hevdu dikirin. Miletekî gelekî jîrbûn û mirovatîya wan zêde bû.
* [[Gundê Ermenîyan]]: xirabe ye, miletê birayên [[ermenî]] mirovên zehf qenc bûn. Ewan û Kurdên misilman gelekî bi hevdu dikirin. Miletekî gelekî jîrbûn û mirovatiya wan zêde bû.
* [[Gêrkundan]]: xirabe ye.
* [[Gêrkundan]]: xirabe ye.
* [[Hesana]]: xirabe ye, gundê asuriyan an jî filehan bû, danûstandina wan û kurdên misilman zêde bi hevdu re hebû û fileh û misilmanan jî ji hevdu his dikirin.
* [[Hesana]]: xirabe ye, gundê asuriyan an jî filehan bû, danûstandina wan û kurdên misilman zêde bi hevdu re hebû û fileh û misilmanan jî ji hevdu his dikirin.
* [[Hurîsya]]: xelk Silopî ne.
* [[Hurîsya]]: xelk Silopî ne.
* [[Kûrtik]]: berê gundiyên vî gundî Silopî bûn, bes di salên 1980an de firotine eşîreteke kurdan yên, ku ji wan re [[Zêwkî]] tête gotin. Li ber Cemê an jî Ava Bazamir e. Ev gund avî ye, çandinîya wê jî heye û pezên wan jî hebûn.
* [[Kûrtik]]: berê gundiyên vî gundî Silopî bûn, bes di salên 1980an de firotine eşîreteke kurdan yên, ku ji wan re [[Zêwkî]] tête gotin. Li ber Cemê an jî Ava Bazamir e. Ev gund avî ye, çandiniya wê jî heye û pezên wan jî hebûn.
* [[Şerefxana]]: xelk Silopî ne.
* [[Şerefxana]]: xelk Silopî ne.
* [[Şêvesor]]: xirabe ye, xelk Şirnexî ne û çandinîya wan jî hebû.
* [[Şêvesor]]: xirabe ye, xelk Şirnexî ne û çandiniya wan jî hebû.
* [[Xezayê]]: xelk Silopî ne.
* [[Xezayê]]: xelk Silopî ne.
* [[Xirabreşik]]: xirabe ye (ez bi xwe ji gundê [[Xirabreşk]]ê me). Di wî gundî de bes Silopî û Şirnexî hebûn. Silopî û Şirnexîyan zêde ji hevdu hisne dikirin. Hersal koçerên kurd zivistanan dihatin gund û havînan diçûn zozanên hunik. Ew malên Şirnexî, hin ji wan casusên tirkan bûn û gelekî kurdên dilsoz bê sebeb dan girtin. Di gundê Xirabreşikê de cotyarî û genim, ceh, garis, nîsk, nok çandinî dikirin. Lê dehil û rezên wan kêm bûn. Bes zebeş (jebeş), gindur (qawun) jî havînan hebûn. Bes dewar û heywanên Xirabreşkîyan jî hebûn wekî: hesp, hêstir, ker, çêlek û bizinên wan jî hebûn.
* [[Xirabreşik]]: xirabe ye (ez bi xwe ji gundê [[Xirabreşk]]ê me). Di wî gundî de bes Silopî û Şirnexî hebûn. Silopî û Şirnexiyan zêde ji hevdu hisne dikirin. Hersal koçerên kurd zivistanan dihatin gund û havînan diçûn zozanên hunik. Ew malên Şirnexî, hin ji wan casusên tirkan bûn û gelekî kurdên dilsoz bê sebeb dan girtin. Di gundê Xirabreşikê de cotyarî û genim, ceh, garis, nîsk, nok çandinî dikirin. Lê dehil û rezên wan kêm bûn. Bes zebeş (jebeş), gindur (qawun) jî havînan hebûn. Bes dewar û heywanên Xirabreşkiyan jî hebûn wekî: hesp, hêstir, ker, çêlek û bizinên wan jî hebûn.
* [[Zêristîn]]:
* [[Zêristîn]]:


Ava [[Bazamir]]ê di wira dibûrî. Hin havînan ava Bazamirê çik dibû. Ava Bazamirê heta 100 m jêdetir kurbûna xwe hebû û ji gundê Girê Çolîya dihat. Dirêjbûna xwe zêde hebû. Di ava Bazamirê de bax û bîstan jî dihatin çandin û herweha gelekî fêkî jî peyda dibûn. Bes mirov dikarî masiyan jî bigire. Heywanên kOvî: gurî, kêvruşk, rîvî, kew, kevok, zerzîlik û gelekî heywanên din jî peyda dibûn. Di nava şevê de gelek caran [[qaçaxçî]] jî di wira re dibûrî. Gund û xwe ne feqîr bû, bes gundîyên feqîr jî hebûn.
Ava [[Bazamir]]ê di wira dibûrî. Hin havînan ava Bazamirê çik dibû. Ava Bazamirê heta 100 m jêdetir kurbûna xwe hebû û ji gundê Girê Çoliya dihat. Dirêjbûna xwe zêde hebû. Di ava Bazamirê de bax û bîstan jî dihatin çandin û herweha gelekî fêkî jî peyda dibûn. Bes mirov dikarî masiyan jî bigire. Heywanên kOvî: gurî, kêvruşk, rîvî, kew, kevok, zerzîlik û gelekî heywanên din jî peyda dibûn. Di nava şevê de gelek caran [[qaçaxçî]] jî di wira re dibûrî. Gund û xwe ne feqîr bû, bes gundiyên feqîr jî hebûn.


=== Gundên li bakûrê Silopiyê ===
=== Gundên li bakûrê Silopiyê ===
* [[Babga]] an Babigan: xirabe ye, çandinîya Babigan jî hebû.
* [[Babga]] an Babigan: xirabe ye, çandiniya Babigan jî hebû.
* [[Besta Belega]]:
* [[Besta Belega]]:
* [[Germgê]] an Germigê: xirabe ye, Germig jî gundek bi bax û bîstan bî, bes çandinîya wan ya genim û ceh jî hebû. Gelek kaniyên Gerimigê jî hebûn, gelekî avî bû.
* [[Germgê]] an Germigê: xirabe ye, Germig jî gundek bi bax û bîstan bî, bes çandiniya wan ya genim û ceh jî hebû. Gelek kaniyên Gerimigê jî hebûn, gelekî avî bû.
* [[Girê Çolîya]]: xirabe ye, gelek bax, bîstan, rez û fêkiyên gundê Girê Çolîya hebûn. Bes hikmeta Tirkî hemû şewitandin.
* [[Girê Çolîya]]: xirabe ye, gelek bax, bîstan, rez û fêkiyên gundê Girê Çoliya hebûn. Bes hikmeta Tirkî hemû şewitandin.
* [[Sorbitim]]: xirabe ye, gundê Sorbitimê jî rez û pezên wan hebûn.
* [[Sorbitim]]: xirabe ye, gundê Sorbitimê jî rez û pezên wan hebûn.
* [[Gundgê Remo]]: xirabe ye, rez û pezên wan hebûn.
* [[Gundgê Remo]]: xirabe ye, rez û pezên wan hebûn.
* [[Şemga]] an Şemigan: xirabe ye, gelek bax, bîstan, rez û fêkiyên gundê Şemigan jî hebûn û ew jî ji alîyê hikmeta Tirkî ve hatin şewitandin.
* [[Şemga]] an Şemigan: xirabe ye, gelek bax, bîstan, rez û fêkiyên gundê Şemigan jî hebûn û ew jî ji aliyê hikmeta Tirkî ve hatin şewitandin.
* [[Xinis]]: xirabe ye.
* [[Xinis]]: xirabe ye.
* [[Zêdga]] an Zêdigan: xirabe ye, ev jî gundekî avî bû û bi bax û bîstan bû.
* [[Zêdga]] an Zêdigan: xirabe ye, ev jî gundekî avî bû û bi bax û bîstan bû.


Ev gund hemû jî di qontara çîyayê Cûdî de bûn, jiber vê yekê zû xira kirin, ku Tirkî digot: arîkarîyê didin [[Partîya Karkerên Kurdistan]].
Ev gund hemû jî di qontara çîyayê Cûdî de bûn, jiber vê yekê zû xira kirin, ku Tirkî digot: arîkariyê didin [[Partiya Karkerên Kurdistan]].


=== Gundên li başûrê Silopiyê ===
=== Gundên li başûrê Silopiyê ===
* [[Basirîn]]: aboriya wî gundî jî liser birinc, pambî, zebeş û hin tiştên din bûn.
* [[Basirîn]]: aboriya wî gundî jî liser birinc, pambî, zebeş û hin tiştên din bûn.
* [[Basurî]]:
* [[Basurî]]:
* [[Bedru]]: xelk, Silopî û Teyan di gund de dijîn. Gundê Bedru jî di baran û lehîya sala 2006 an de hat xirakirin.
* [[Bedru]]: xelk, Silopî û Teyan di gund de dijîn. Gundê Bedru jî di baran û lehiya sala 2006 an de hat xirakirin.
* [[Gunhedîd]]: li Gunhedîdê Silopî û Cizîrî dijîyan. Li wira jî çandînîya genim hebû. Tête gotin jeberî ku Silopî bibe navçe, dihata behskirin, ku Gunhedît bibe navçe ji şuna Silopiyê. Bes weke tête zanîn, di Silopiyê de xelkê Silopî hene, gôtinên wan li cem hikmetê mihimtir bûn. Jiber vê yekê jî rabîn Silopî kirin navçe û Gunhedît hêlan. Gunhedît gundek gelek xweş bû, heşînatîya vî gundî zêde bû û ji Silopî xweştir bû. Bes wextê Silopî bî navçe, Gunhedît rengê xwe yê berê winda kir. Di gund de mêrek bi navê [[Ebdulla Efendî]] hebû, bi xwe dewlet katibî bû û dilekçe ji xelkê re dinivîsî û vêrgî distand. Di wextê wî de gelek kurdan xwendin û nivîsana wan tune bûn, jiber vê yekê ji ewî bi [[dexdîlo]] ya xwe arîkarîya kesê ku nivîsana wî nebû dikir. Ebdulla Efendî û xwe eslê wî ji Cizîra Botan bû û dibî mirovê Mala Mîr û [[Bedirxanî|Berdirxani]]yan. Ev Gund niha jî dimîne, bes berû xiarbînê çûye.
* [[Gunhedîd]]: li Gunhedîdê Silopî û Cizîrî dijîyan. Li wira jî çandîniya genim hebû. Tête gotin jeberî ku Silopî bibe navçe, dihata behskirin, ku Gunhedît bibe navçe ji şuna Silopiyê. Bes weke tête zanîn, di Silopiyê de xelkê Silopî hene, gôtinên wan li cem hikmetê mihimtir bûn. Jiber vê yekê jî rabîn Silopî kirin navçe û Gunhedît hêlan. Gunhedît gundek gelek xweş bû, heşînatiya vî gundî zêde bû û ji Silopî xweştir bû. Bes wextê Silopî bî navçe, Gunhedît rengê xwe yê berê winda kir. Di gund de mêrek bi navê [[Ebdulla Efendî]] hebû, bi xwe dewlet katibî bû û dilekçe ji xelkê re dinivîsî û vêrgî distand. Di wextê wî de gelek kurdan xwendin û nivîsana wan tune bûn, jiber vê yekê ji ewî bi [[dexdîlo]] ya xwe arîkariya kesê ku nivîsana wî nebû dikir. Ebdulla Efendî û xwe eslê wî ji Cizîra Botan bû û dibî mirovê Mala Mîr û [[Bedirxanî|Berdirxani]]yan. Ev Gund niha jî dimîne, bes berû xiarbînê çûye.
* [[Nêrwan]]: gundê Teyan e, Teyî an jî Teyan eşîreteke kurdan e.
* [[Nêrwan]]: gundê Teyan e, Teyî an jî Teyan eşîreteke kurdan e.
* [[Qonuta]]:
* [[Qonuta]]:
Rêz 123: Rêz 123:
* [[Takyan]]: xelk, Silopî û Teyan di gund de dijîn.
* [[Takyan]]: xelk, Silopî û Teyan di gund de dijîn.


Ne mixabin evqas gundên hatî xirabûn tu arîkarî jî ji hikmetên Tirkî negirtin e, ku bikarin ji xwe re xanîyên xwe ava bikin.
Ne mixabin evqas gundên hatî xirabûn tu arîkarî jî ji hikmetên Tirkî negirtin e, ku bikarin ji xwe re xaniyên xwe ava bikin.


== Çavkanî ==
== Çavkanî ==

Guhartoya 13:15, 9 îlon 2011

Şablon:Navçe Silopiya an Sîlopî navçeyeke Şirnexê ya Bakurê Kurdistanê ye, ya ku dikeve nava sînorên Tirkiyeyê.

Bajarê Silopiyê

Heta îro ji 10 an zêdetir mehele an jî taxên bajarê Silopiyê hatine çêkirin û avakirin, ji salên 1995an pêde:

Taxa Barbarus, Taxa Basak, Taxa Cûdî, Taxa Cumhuriyet, Taxa Karşiyaka (Şehrê Pêşber), Taxa Nûh, Taxa Ofîs, Taxa S. Harun, Taxa Yenîşehîr (Şehrê nû), Taxa Yeşiltepe (Girê Hişîn).

Bajarê Silopiyê di Bakûrê Kurdistanê de cih digire. Li gorî texmîna malpera şaredariya Silopiyê ya 2006 an 73.000 kesan zêdetir nifûsa xwe niha heye, yên ku ji Silopiyê ne û yên di salên 1995an û pêde gundên xwe hêlayîn û ew jî li Silopiyê jîyana xwe berdewam dikin. Lê bes tête gotin, nifûsa Silopî irô gihiştîye 100 hezarî. Hikmetên tirkî bi zoradarî gundiyên kurd ji gundên wan derêxistin û mal û xaniyên wan jî xirakirin. Jiber wê yekê jî gundên li dora çîyayê Cûdî reviyan çûn Silopiyê. Bajarê Silopî ji berî salên 1995an nifûsa wê li dora 20.000 ran bû, bes ji salên 1995an pêde Silopî di 10 salên paşîn de gelekî mirov kişandin xwe, mirovên kurd yên ji hemû derên Kurdistanê tên.

Di van 10 salên paşîn de li Silopiyê gelekî xanî û bînayên 1 heta 10 ketiyê zêdetir xanî hatine avakirin. Herweha gelekî sûkên nih ketine di bajarê Silopiyê de. Pêşdeçûn li Silopiyê berdewam dike. Bajarê Silopî her li ber xwe daye li dijî hikmetên tirkan û îro jî li ber xwe dide li dijî zordarîyê. Li vira çîyayê Cûdî dikeve pişta Silopî û kîlometrekî ji Silopiyê dûr e. Li tenişta milê çepê jî Xabûr, çîyayê Bêxêr bajarê Zaxo heye û nêzîkî 30 kîlometran ji Silopiyê dûr e.

Bajarê Şirnex jî dikeve piş çîyayê Cûdî an jî li bakûrê Silopiyê ye. Cizîra Botan jî dikeve rojavayê Silopiyê. Dêrika Hemko jî dikeve pêşberî an jî li başûrê Silopiyê.

Berê ji berî salên 1990an, bajarê Silopî liser Mêrdînê bû, bes ji sala 1991 û wir de liser bajarê Şirnexê ye. Halbukî nifûsa Şirnexê ne ewqas zêde ye. Şûna ku Cîzîra Botan bêxin Wilayet û nifûsa wê jî diqetî ya Şirnex e, jiber nav û dengê Cizîrê, tarîxa Cizîrê, coxrafiya Cizîrê.

Reîsê an jî Şaredarê Belediya Silopiyê berêz Emin Toğurlu ye, ji (DEHAP, SHP) DTP ye. Berî ku ew bikeve ser text DYP ji aliyê mala Öktenan ve dihate îdare kirin.

Jiber ku partiya DTP (Demokratik Toplum Partisi) ji aliyê hikmet û qanunên Tirkî ve dîsa wekî her partîyek ya Kurd hate qedexekirin, Kurd rabûn navê partiya DTP ê kirin BTP (Bariş Toplum Partisi. Niha Şaredariya Silopî di destê BTP ê deye û Şaredar jî Emîn Tuğurlu ye [1] [2].

Gundên Silopiya

 Gotara bingehîn: Gundên navçeya Silopiya, 1928

Gundên li rojhilatê Silopiyê

  • Bêmrîn: gundê avî bû û karê pembî, birinc wisa ve dixebitin û dikeve ber ava Xabur.
  • Bêspin: gundê asûriyan an jî fileh û misilmanan e.
  • Bêşêr: ev gund di qontara çiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
  • Bilka: ev gund di qontara çiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
  • Fêrga: ev gund di qontara çiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
  • Gir Gewrê:
  • Gite: gundê asûriyan an jî fileh û misilmanan e.
  • Herbul: gundê asûriyan an jî filehan e, komira Silopiyê ji wira tê.
  • Hevindga: gundekî bi avî ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
  • Kizir:
  • Kukît: 10 km ji Xaburê dûr e.
  • Kulya: gundekî bi avî ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
  • Kurava: Kurava jî gundekî liber ava Xaburê ye û di karê pembî û birinc de dixebitin.
  • Xabur: deriyê gumrikan di navbeyna Tirkî û Otonomiya Kurdan an jî Îraqê de ye.
  • Silib: ev gund di qontara çiyê de ne, rez û dehlên wan hene.
  • Salatîn
  • Wehsid: bes 10 km ji Xabur û Silopiyê dûr e.
  • Zorava (Sorava):
  • Zura:
  • Zura jorî:
  • Tilqebîn: ev gund jî nêzîkî 10 km ji Xabur û Silopiyê dûr dikeve.

Ev Gundên he hemû jî di navbera an jî navbeyna Silopî û Zaxoyê de ne.

Gundên li rojavayê Silopiyê

  • Dader: Şirnexî tê de dijîyan, bes Tirkî xirabe kir.
  • Babindek: gundê Teyan.
  • Eywanê: xirabe ye.
  • Gundê Ermenîyan: xirabe ye, miletê birayên ermenî mirovên zehf qenc bûn. Ewan û Kurdên misilman gelekî bi hevdu dikirin. Miletekî gelekî jîrbûn û mirovatiya wan zêde bû.
  • Gêrkundan: xirabe ye.
  • Hesana: xirabe ye, gundê asuriyan an jî filehan bû, danûstandina wan û kurdên misilman zêde bi hevdu re hebû û fileh û misilmanan jî ji hevdu his dikirin.
  • Hurîsya: xelk Silopî ne.
  • Kûrtik: berê gundiyên vî gundî Silopî bûn, bes di salên 1980an de firotine eşîreteke kurdan yên, ku ji wan re Zêwkî tête gotin. Li ber Cemê an jî Ava Bazamir e. Ev gund avî ye, çandiniya wê jî heye û pezên wan jî hebûn.
  • Şerefxana: xelk Silopî ne.
  • Şêvesor: xirabe ye, xelk Şirnexî ne û çandiniya wan jî hebû.
  • Xezayê: xelk Silopî ne.
  • Xirabreşik: xirabe ye (ez bi xwe ji gundê Xirabreşkê me). Di wî gundî de bes Silopî û Şirnexî hebûn. Silopî û Şirnexiyan zêde ji hevdu hisne dikirin. Hersal koçerên kurd zivistanan dihatin gund û havînan diçûn zozanên hunik. Ew malên Şirnexî, hin ji wan casusên tirkan bûn û gelekî kurdên dilsoz bê sebeb dan girtin. Di gundê Xirabreşikê de cotyarî û genim, ceh, garis, nîsk, nok çandinî dikirin. Lê dehil û rezên wan kêm bûn. Bes zebeş (jebeş), gindur (qawun) jî havînan hebûn. Bes dewar û heywanên Xirabreşkiyan jî hebûn wekî: hesp, hêstir, ker, çêlek û bizinên wan jî hebûn.
  • Zêristîn:

Ava Bazamirê di wira dibûrî. Hin havînan ava Bazamirê çik dibû. Ava Bazamirê heta 100 m jêdetir kurbûna xwe hebû û ji gundê Girê Çoliya dihat. Dirêjbûna xwe zêde hebû. Di ava Bazamirê de bax û bîstan jî dihatin çandin û herweha gelekî fêkî jî peyda dibûn. Bes mirov dikarî masiyan jî bigire. Heywanên kOvî: gurî, kêvruşk, rîvî, kew, kevok, zerzîlik û gelekî heywanên din jî peyda dibûn. Di nava şevê de gelek caran qaçaxçî jî di wira re dibûrî. Gund û xwe ne feqîr bû, bes gundiyên feqîr jî hebûn.

Gundên li bakûrê Silopiyê

  • Babga an Babigan: xirabe ye, çandiniya Babigan jî hebû.
  • Besta Belega:
  • Germgê an Germigê: xirabe ye, Germig jî gundek bi bax û bîstan bî, bes çandiniya wan ya genim û ceh jî hebû. Gelek kaniyên Gerimigê jî hebûn, gelekî avî bû.
  • Girê Çolîya: xirabe ye, gelek bax, bîstan, rez û fêkiyên gundê Girê Çoliya hebûn. Bes hikmeta Tirkî hemû şewitandin.
  • Sorbitim: xirabe ye, gundê Sorbitimê jî rez û pezên wan hebûn.
  • Gundgê Remo: xirabe ye, rez û pezên wan hebûn.
  • Şemga an Şemigan: xirabe ye, gelek bax, bîstan, rez û fêkiyên gundê Şemigan jî hebûn û ew jî ji aliyê hikmeta Tirkî ve hatin şewitandin.
  • Xinis: xirabe ye.
  • Zêdga an Zêdigan: xirabe ye, ev jî gundekî avî bû û bi bax û bîstan bû.

Ev gund hemû jî di qontara çîyayê Cûdî de bûn, jiber vê yekê zû xira kirin, ku Tirkî digot: arîkariyê didin Partiya Karkerên Kurdistan.

Gundên li başûrê Silopiyê

  • Basirîn: aboriya wî gundî jî liser birinc, pambî, zebeş û hin tiştên din bûn.
  • Basurî:
  • Bedru: xelk, Silopî û Teyan di gund de dijîn. Gundê Bedru jî di baran û lehiya sala 2006 an de hat xirakirin.
  • Gunhedîd: li Gunhedîdê Silopî û Cizîrî dijîyan. Li wira jî çandîniya genim hebû. Tête gotin jeberî ku Silopî bibe navçe, dihata behskirin, ku Gunhedît bibe navçe ji şuna Silopiyê. Bes weke tête zanîn, di Silopiyê de xelkê Silopî hene, gôtinên wan li cem hikmetê mihimtir bûn. Jiber vê yekê jî rabîn Silopî kirin navçe û Gunhedît hêlan. Gunhedît gundek gelek xweş bû, heşînatiya vî gundî zêde bû û ji Silopî xweştir bû. Bes wextê Silopî bî navçe, Gunhedît rengê xwe yê berê winda kir. Di gund de mêrek bi navê Ebdulla Efendî hebû, bi xwe dewlet katibî bû û dilekçe ji xelkê re dinivîsî û vêrgî distand. Di wextê wî de gelek kurdan xwendin û nivîsana wan tune bûn, jiber vê yekê ji ewî bi dexdîlo ya xwe arîkariya kesê ku nivîsana wî nebû dikir. Ebdulla Efendî û xwe eslê wî ji Cizîra Botan bû û dibî mirovê Mala Mîr û Berdirxaniyan. Ev Gund niha jî dimîne, bes berû xiarbînê çûye.
  • Nêrwan: gundê Teyan e, Teyî an jî Teyan eşîreteke kurdan e.
  • Qonuta:
  • Ribehî: jebeş an jî zebeşên vî gundê Rihanî yê wekî jebeşên Amedê bi nav û deng bûn.
  • Rihanî: jebeş an jî zebeşên vî gundê Rihanî yê wekî jebeşên Amedê bi nav û deng bûn.
  • Serêbîyê: gundê Teyan e, ev gund di salên 1975-95an de hat avakirin.
  • Sofî Salim: ev gund di ber avê de ye.
  • Takyan: xelk, Silopî û Teyan di gund de dijîn.

Ne mixabin evqas gundên hatî xirabûn tu arîkarî jî ji hikmetên Tirkî negirtin e, ku bikarin ji xwe re xaniyên xwe ava bikin.

Çavkanî

  1. ^ 30.03.2010
  2. ^ Şaredariya Silopiyê

Grêdanên derve


Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Silopiya&oldid=397205" hatiye standin.