Zimanên îranî: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Rêz 52: | Rêz 52: | ||
# [[Farisiya kevn]] (''mirî ye'') |
# [[Farisiya kevn]] (''mirî ye'') |
||
# [[Farisiya pehlevî]] |
# [[Farisiya Navîn|Farisiya pehlevî]] |
||
# [[Farisî]] (zarave: zimanê nivîsê [[darî]], [[tacikî]], [[hazaragî]]) |
# [[Farisî]] (zarave: zimanê nivîsê [[darî]], [[tacikî]], [[hazaragî]]) |
||
# [[lorî]], [[bextiyarî]] |
# [[lorî]], [[bextiyarî]] |
Guhartoya 08:31, 8 kanûna pêşîn 2011
Zimanên îranî şitlekî zimanmalbata hind û ewropî ye. Kesên, ku yek ji van zimanan zimanê wan ê zikmakî ye, jê re îranî tê gotin. Ji aliyê 270 milyon kesan ve tên axaftin.
Cihêkirin bi Erdnigarî
Mirov dikare zimanên îranî têxe du cîhan: yê rojhilat û yê rojava. Her yek ji wan jî cardin têxe du cîhan: yê bakur û yê başûr.
Cihêtiya dengan di zimanên îranî yên rojava û zaraveyên kurdî
Îranî a Kevn | Partî | Goranî | Zazakî | Talî | Semnanî | Zaraveyên Hezarî | Zaraveyên Navend | Beluçî | Kurmancî | Farisî | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
*ś/ź | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | s/z | h/d |
*č | -ž- | -ž- | -ž- | -ǰ- | -ž- | ǰ.ž | -ǰ- | ǰ.ž.z | -č- | -ž- | -z- |
*ǰ | ž | ž | ž (y-) | ǰ | ž | ǰ.ž | ǰ (z-) | ǰ.ž.z | ǰ | -ž- | z |
*thr | hr | (ya)r | (h)r | (hī)r | (h)*r | (h)r | r | r | s | s | s |
*d | b | b | b | b | b | b | b | b | b(?) | d | d |
Zimanên îranî yên rojhilat
Bakûr
- Avestî (mirî ye; wateya olî heye)
- Xwarizmî (mirî ye)
- Baktrî (mirî ye)
- Sogdî (mirî ye; Zaraveyên wê: Xirîstiyan, Budîst, Mana) --> Yagnobî (li Tacikistan)
- Skitî (mirî ye), Sarmatî (mirî ye), Alanî,
- Ostî (Zaraveyên wê: Îron, Dîgoron)
Başûr
- Muncî, Sanglexî, Îşkaşmî, Zebakî, Sarikolî, Şugnî, Ruşanî, Yazgulamî, Waxî, Yidga, Wanecî
- Sakî (mirî ye; Zaraveyên wê: Xotî û Tumşuqî )
- Paştû
Zimanên îranî yên rojava
Bakur
- Partî (mirî ye)
- Urmûrî, Paraçî
- Darî ya Zerdeştan (ne Darî ya Efxanistanê ye)
- Kurdî: kurmancî, soranî, kelhûrî, hewramî, lekî
- Semnanî, sengeserî
- Gîlekî, mazenderanî, şehmîrzadî
- Belûçî
- Talişî, herzanî
- Dimlî
Başûr
- Farisiya kevn (mirî ye)
- Farisiya pehlevî
- Farisî (zarave: zimanê nivîsê darî, tacikî, hazaragî)
- lorî, bextiyarî
- Tatî bi tatiya cihûdan
- Fars, larî (laristanî), başkardî
Cihêkirina dîrokî û erdnigarî
Zimanên îranî yên nû
Yên ku Îro tên axaftin:
Bakûrê Rojhilat
- Osetî li Qafkasya
- Yagnobî (Tacikistan)
Başûrê Rojhilat
- Paştû (Efxanistan, Pakistan)
- Zimanên Pamîr: Şugnî, Oroşorî, Bartangî, Roşanî, Sarikolî, Yazgulamî; Zengleçî, Îşkaşmî, Waxî; Muncî, Yidga; Wanecî (Tacîkistan)
Bakûrê Rojava
- Zimanê Kurdî bi zaraveyên:
Başûrê Rojava
- Farisî, an Tacîkî (Efxanistan, Îran, Tacîkistan)
- Zimanê nivîsînê yê Farisî: Darî
- Tatî
- Lorî
Zimanên îranî yên nîvkevn
Zimanên îranî yên kevn
Zimanên îranî yên kevn ji 5000 hate 1000 (b.z.) hatin axaftin.
Di lêkolînên nû yên Nicholas Sims-Williams ji zankoya London hat dîtin ku Avestî zimanê herî kevn e.
Yên din ji wî peyda bûne.