Anatolya: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
Escarbot (gotûbêj | beşdarî)
B r2.7.2+) (robot jêbirin: sr:Мала Азија
Rêz 41: Rêz 41:
Deme osmaniyan li anatololiya ji demên piştî zayîne ji demên 13 demîn û virde dest pê dike. Osmanî bi aslê xwe turkmenin. Ji Asiya bi goçkirinê têne anatoloiya. Li wir bicih dibin. Li herême, di demeke kin bi ol guharandinê re alikariyê distnênin û bi hêz dibin. Piştî hin bi hin dibina hêzeke anatoli.Imparatoriya osmaniyan weke naneden xwe [[Bursa]] bicih têne. Piştre berê didina bi Qonyê de. Bi bidestkirina Constaninspolosê ku navê wê iro Stembole, bidestxistina wê re [[împaratoya osmanî]] dibe û mazin dibe.
Deme osmaniyan li anatololiya ji demên piştî zayîne ji demên 13 demîn û virde dest pê dike. Osmanî bi aslê xwe turkmenin. Ji Asiya bi goçkirinê têne anatoloiya. Li wir bicih dibin. Li herême, di demeke kin bi ol guharandinê re alikariyê distnênin û bi hêz dibin. Piştî hin bi hin dibina hêzeke anatoli.Imparatoriya osmaniyan weke naneden xwe [[Bursa]] bicih têne. Piştre berê didina bi Qonyê de. Bi bidestkirina Constaninspolosê ku navê wê iro Stembole, bidestxistina wê re [[împaratoya osmanî]] dibe û mazin dibe.


==Iro Anatoloiya==
==Iro Anatoliya==
Iro anatoliya di nav sînorê tirkî de ya. Piştî ku osmanî ket, êdî komar bi [[tc]] hata avakirin. Anatoloya, iro her weha hebûna xwe berdewam dike. Anatoliya, iro, gelek kurd ji lê jîn dibin. JI ber şerê ku komaratirkî li kurdistanê dimeşêne, Nêzîkî 6 milyon mirov ji cih û warê wan hata kirin. Wan mirovan ji bi malbatên xwe re li bajerên weke Sitembolê li gelek bajerê anatoliya hatina belavkirin. Bi vê yekê hata xwestin ku wê asîmlasyone li ser serê kurdan bibine serî.. Lê kurd li wanderan ji bi rêxistin bûn û iro ji tekoşîna wan li wanderan ji berdewam dike.
Iro anatoliya di nav sînorê tirkî de ya. Piştî ku osmanî ket, êdî komar bi [[tc]] hata avakirin. Anatoloya, iro her weha hebûna xwe berdewam dike. Anatoliya, iro, gelek kurd ji lê jîn dibin. JI ber şerê ku komaratirkî li kurdistanê dimeşêne, Nêzîkî 6 milyon mirov ji cih û warê wan hata kirin. Wan mirovan ji bi malbatên xwe re li bajerên weke Sitembolê li gelek bajerê anatoliya hatina belavkirin. Bi vê yekê hata xwestin ku wê asîmlasyone li ser serê kurdan bibine serî.. Lê kurd li wanderan ji bi rêxistin bûn û iro ji tekoşîna wan li wanderan ji berdewam dike.
{{kurt}}
{{kurt}}

Guhartoya 18:21, 9 nîsan 2012

Anatoliya

Anatoliya (ji yewnaniya kevin: ἀνατολή, anatolé "rojhilat") navê herêma Tirkiye û Mezopotamyaya jorîn e. Navekê din ê Anatoliyayê Asyaya biçûk e.

Anatoliya, herømeke mazina. Beri ta deme neolotikê dîroke wê diçê. Pir pêşketinên mazin jîn kiriya. Dîroke wê ya xwe afirandinê ji berî zayîne ji 15 wan dest pê dike. Ji vê demê pêşketine ku tê deme Athene û ji wê ji tê deme demên navîn û ji demên navîn ji tê deme me didomê.


Hîmzanist

Bêja anatoliya bixwe, bêjeyeke ku herême anatoloya dike nava xwe de ya. Ta sînorê kurdistanê dike nava xwe de. Bêja anatoliya bixwe, ji bêjeye yewnanî ya ku di wate rojhilhat de ya ji Anatole hatiya afirandin. Weke asiya biçûk an ji ya rojava ji tê bi navkirin.

Deme Neolotikê

Deme neolotikê, li anatoliya pir şûnpê wê hene. Li gelek deveran hatiya dîtin ku li wanderan bicihbûn heya. Gelek lêkolîn ji ta iro hatina kiirn. Lê iro ji gelek cihên ku lê lêkolîn werine kirin hatina xirakirin. An ji li ser wanderan weke ku li kurdistanê li Baqîsê hataçêkirin, bendav hatina çêkirin û binav mana. Teneê hinek derên navdar ku ji ber çav nayêne windakirin mana.Weke Efesê û hwd.

Di deme neolotikê de jiyan li wanderan pêşketiya. Ji ber Dicle û Firatê, di demên dawiyê yên neolitikê de mirovan bidest çûna wan herêman kirina û li wandran bicihbûna û ji ewder ji jiyanê re vekirina.Navende bicih bûnê di wê demê Ber firatê herême riha wanderan û ber dicle dore Cizire bota wanderan bû. Lê di demên dawiyê yên neolitikê de mirovan riya wanderan girtiya û çûna û li wanderan bicihbûna. Ev yek ta deme Bronz berdewam dike. Êdî ku dem tê deme şaristaniyan êdî hin bi hin bi pêşdikeve. Beravbûna wê ji ji vê yekê hem ji aliyê derya raş û ya sipî hîm diafirê.

Demên şaristaniyan

Ku mirov li gor kronolijîyekê bêne ser ziman, Mirov wê her weha bêne ser ziman. Xalkên Qariyan, ber derya egê.

  • Hîtîtan, împaratorî avakirin û anatoliya bigiştî kirina bi sêheta xwe de.
  • Urartûyan, navende wan Kurdistanê bû. Ji sêrtê ta anatoloiya bihêz bûn.
  • Frîyayan, xalkekî li ku anatoliya bicihbûya.
  • Lîdya, xalkê ku li wir bicih bûya. weke frîkyayêyan bûna xwediyê serwerî û pêşketinaka mazin li anatiloya. Frîkyayiyan, tipên nivîsê ji li anatoliya bicihkirin û bi pêşxistin. Weke yên ku sumeriyan pir baş xwandin têne nasîn.
  • Qimerî, di berî zayînê de di naqabîna 15 û 14 wan de jîn bûn. Di aslê xwe de ev xalkê li kurdistanê li ber Hazaxê wanderan jîn bûn. Li ber avawê jîn bûn. Pêşketibûn û pir şervan bûn.
  • Fenîkan, li anatoloya jîn bûn. Nivîs bi pêşxistin.
  • şaristaniyan Ioniyan
  • Cihu
  • Med, piştî ku li Kurdistanê serdestiya xwe mazin kirin, êdî wan gelek sefer li anatoliya kirin. Xwestin ku serweriya xwe li ser wir ji ava kirn.
  • Asurî, li kurdistanê ku li gelek deverên din ji serderstiya wan çêbû. Xwestin herin û anatoliya ji bikine bi serweriya xwe de. Bi vê yekê re gelek seferên wan ji bûn.
  • Likya,Xalkekî li anatoliya bicih bûbû, demekê serwerî ji kir.
  • Pers, ta deme Medan bi kurdan re bûn. Piştre wan rêveberiya medan ya ku pêre jîn dibûn dana ardê û serweriya denazandin. Piştre wan ji xwest ku herine anatoliya û li wir serweriya xwe denazênin.
  • romî, berî zayîn ji 600 wan bidest pêşketinê kirin. Îparatorîyek avakirin û anatoliya û pêre ji Kurdistan ji kirina bin serweriya xwe de. Ana demên dirêj ma di bin serdestiya wan de.

Piştî van hêzan re hê gelek hêz û rêveber tên. Hemû ji dikin ku herine ser anatoliyê de. Gelek ji wan bi ser ser ji dikevin. Piştre demên anatoliya bi şer berdewam dibin. Tenê ji deme Osmaniyan û virde gelek xalk li wir tinebûn.

Seferên Xaçan

Sefere pêşî ya xaçan di 1096an de pêktêt, Sefere xaçan ya duyamin ji 1101 de pêktêt. Bi rêze ta 9an seferên xaçiyan pêk tên. Ya dawiyê di 1480-1481 de pêk têt. Seferên xaçan armanca wan ew bû ku kudusê bikina bin dest xwe de. Di wê demê de kurd xurtin. Di bin şahitiya mazinê kurd Salahedînê Eyûbî hêzekê herêmî avadibe û wan li kudusê dide sekinandin. Piştre salahedînê Eyûbî ku wan têk dibe êdî divegerihê kurditanê û li rihayê navende xwe di damazirene.

ziman

Zimanê ku li anatoloiya têne bi kar anîn, zimanê koma hind-awropî ne. Hîmê wan di berî zayîne tan 2000 hezar salan û wirde ji. Ji demên kevn zêde dokument ne mana.Lê ji deme fenîke û Hîtîtan û ji demên wan pêde ji demên din ji hinek dokument mana roje me. Zimanên wan, weke zimanê anatolokî ji tê binav kirin.

Deme Osmaniyan

Deme osmaniyan li anatololiya ji demên piştî zayîne ji demên 13 demîn û virde dest pê dike. Osmanî bi aslê xwe turkmenin. Ji Asiya bi goçkirinê têne anatoloiya. Li wir bicih dibin. Li herême, di demeke kin bi ol guharandinê re alikariyê distnênin û bi hêz dibin. Piştî hin bi hin dibina hêzeke anatoli.Imparatoriya osmaniyan weke naneden xwe Bursa bicih têne. Piştre berê didina bi Qonyê de. Bi bidestkirina Constaninspolosê ku navê wê iro Stembole, bidestxistina wê re împaratoya osmanî dibe û mazin dibe.

Iro Anatoliya

Iro anatoliya di nav sînorê tirkî de ya. Piştî ku osmanî ket, êdî komar bi tc hata avakirin. Anatoloya, iro her weha hebûna xwe berdewam dike. Anatoliya, iro, gelek kurd ji lê jîn dibin. JI ber şerê ku komaratirkî li kurdistanê dimeşêne, Nêzîkî 6 milyon mirov ji cih û warê wan hata kirin. Wan mirovan ji bi malbatên xwe re li bajerên weke Sitembolê li gelek bajerê anatoliya hatina belavkirin. Bi vê yekê hata xwestin ku wê asîmlasyone li ser serê kurdan bibine serî.. Lê kurd li wanderan ji bi rêxistin bûn û iro ji tekoşîna wan li wanderan ji berdewam dike.