Kakao

Kakao
Kakao
Dabeşandina zanistî
Cîhan:	Plantae
(ne aşkera ye):	Angiosperms
(ne aşkera ye):	Eudicots
(ne aşkera ye):	Rosids
Kom:	Malvales
Famîle:	Malvaceae
Cins:	Theobroma
Cure:	T. cacao
Navê zanistî yê latînî
Theobroma cacao L.

Kakao (theobroma cacao), riwekek ji famileya tolikê (malvaceae) ye. Bejna darê 4-8 m bilind dibe. Bizirên wê di hilberîna şîranîyê de tên bikaranîn. Ji vê riwekê rûn jî tê çêkirin. Kakao wekî vexwarinek jî tê bikaranîn.

Welatê wê başûrê Amerîka, rojavayê Afrîka û herêmêm tropîkal e. Ji kevnexwediyên parzemîna Amerîkayê (îndiyanayî, çermesor) derbasê ewropayiyan bûye. Li Kurdistanê çandiniya wê gengaz e yan na, ne diyar e.

Hilberîna kakaoyê

Rêz, welat	Hilberîn	Par
	Ton	%
1 Peravê Diranfîl	1.330.000	34
2 Gana	736.000	18,9
3 Îndonêzya	610.000	15,7
4 Nîjerya	366.000	9,4
5 Brazîl	213.774	5,5
6 Kamerûn	180.000	4,6
7 Ekuador	137.178	3,5
8 Kolombiya	55.298	1,4
9 Meksîk	48.405	1,24
10 Papua Gîneya Nû	42.500	1,09
11 Malezya	33.423	0,86
12 Komara Domînîk	32.000	0,82
13 Perû	28.500	0,73
14 Venezuêla	17.000	0,44
15 Sierra Leone	11.000	0,28
16 Togo	8.500	0,22
17 Hindistan	8.000	0,2
18 Filîpîn	5.650	0,14
19 Komara Kongoyê	5.630	0,14
20 Giravên Salomon	5.000	0,13

Pêşangeh

• 
  Gupikên vedane (Cauliflorie)
• 
  Dara wê û kulîlik
• 
  Fêkiya kakaoyê
• 
  Fêkiyên hişkkirî
• 
  Fêkiya wê ya jêkirî û dendik
• 
  Fêkî, ji Madagaskarê
• 
  Fêkiya kakaoyê, wêne ji baxçeyê botanîk ê Hammburgê

Çavkanî

• Heinrich Fincke: Handbuch der Kakaoerzeugnisse. 2. Auflage. Springer-Verlag, Berlin, 1965 (almanî)
• Allen M. Young: The chocolate tree - a natural history of cacao. Smithsonian Inst. Press, Washington 1994, ISBN 1-56098-357-4 (îngilîzî)