Artîşok: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
MastiBot (gotûbêj | beşdarî)
B r2.7.3) (robot zêdekirin:lv:Artišoks
Addbot (gotûbêj | beşdarî)
B Bot: 56 girêdanên înterwîkiyê ên ku niha li ser Wikidatayê ne, jê bibe
Rêz 41: Rêz 41:
[[Kategorî:Famîleya stêregulan]]
[[Kategorî:Famîleya stêregulan]]
[[Kategorî:Riwekên şîfadar]]
[[Kategorî:Riwekên şîfadar]]

[[ar:خرشوف]]
[[az:Əkilən ənginar]]
[[be:Артышок]]
[[be-x-old:Артышок]]
[[bo:ཁོ་རེ་ཡའི་ཤིང་ཞིག]]
[[ca:Carxofera]]
[[ceb:Cynara scolymus]]
[[co:Artichjoccu]]
[[cs:Artyčok]]
[[da:Artiskok]]
[[de:Artischocke]]
[[el:Αγκινάρα]]
[[en:Artichoke]]
[[eo:Artiŝoko]]
[[es:Cynara scolymus]]
[[eu:Orburu]]
[[fa:کنگر فرنگی]]
[[fi:Latva-artisokka]]
[[fr:Artichaut]]
[[he:ארטישוק]]
[[hr:Artičoka]]
[[ht:Aticho]]
[[hu:Articsóka]]
[[io:Artichoko]]
[[is:Ætiþistill]]
[[it:Cynara scolymus]]
[[ja:アーティチョーク]]
[[ka:არტიშოკი]]
[[kk:Бөрікгүл]]
[[la:Cynara scolymus]]
[[lt:Tikrasis artišokas]]
[[lv:Artišoks]]
[[nl:Artisjok]]
[[nv:Azeeʼ hókániitsoh (chʼil daadánígíí)]]
[[pcd:Àrtichoe]]
[[pl:Karczoch zwyczajny]]
[[pms:Articiòch]]
[[pt:Alcachofra]]
[[ro:Anghinare]]
[[ru:Артишок испанский]]
[[rw:Aritisho]]
[[sc:Cynara scolymus]]
[[scn:Cynara scolymus]]
[[sh:Artičoka]]
[[simple:Artichoke]]
[[sq:Angjinarja]]
[[sr:Артичока]]
[[sv:Kronärtskocka]]
[[th:อาร์ทิโชก]]
[[tl:Artichoke]]
[[tr:Enginar]]
[[uk:Артишок іспанський]]
[[vi:Atisô]]
[[yi:ארטישאק]]
[[zh:菜薊]]
[[zh-yue:雅枝竹]]

Guhartoya 17:57, 8 adar 2013

Artîşok
Cynara scolymus
Dabeşandina zanistî
Cîhan: Plantae
(ne aşkera ye): Angiosperms
(ne aşkera ye): Eudicots
(ne aşkera ye): Asterids
Kom: Asterales
Famîle: Asteraceae
Êl: Cynareae
Cins: Cynara
Cure: C. cardunculus
Navê zanistî yê latînî
Cynara cardunculus
L.

Artîşok (Cynara scolymus), riwekek ji famîleya stêregulan e. 50-150 cm bilind dibe, di pêjgehan de tê bikaranîn. Riwekeke pirrsalane ye. Ji parevên Deryaya Navîn, bakurê Afrîka, Îran û Kurdistanê belav bûye.

Herçendî di pêjgeha kurd de tê bikaranîn jî, li Kurdistan çandiniya wê nakin. Sedemê herî mezin şer e ku rewşa asayî xirab kiriye. Li Îtalyayê ji artîşokê lîkoran çêdikin. Di sedsala 15em de derbasê Brîtanya û bakurê Ewropayê bûye.

Di warê tenduristiyê de

Pelên wê bê qemçik in. Bo kîsikê zirav, cegerê tê pêşniyarkirin. Alkol, nîkotîn û bezê ji kêm dike, asta amonyak û kolesterolê dadixîne. Ji aliyê vîtamînên A û B dewlemend e. Kepîrgirtina damaran (ango tengbûna damaran) dereng dixîne, agirê laşê dadixîne. Bo ba, zerika zer û zerika reş, şaneyên tûreyê, pêşîlêgirtina vartoyiyê (vîrik, îshel) bikêr e.

Pêşangeh

Çavkanî

  • David J. Keil: Cynara. In: Flora of North America Editorial Committee (Hrsg.): Flora of North America North of Mexico. New York and Oxford, 1993+. Bd. 19, S. 89. online, abgerufen am 4. Februar 2008
  • Gabriella Sonnante, Domenico Pignone, Karl Hammer: The Domestication of Artichoke and Cardoon: From Roman Times to the Genomic Age. In: AOBPreview, 4. Juli 2007. doi:10.1093/aob/mcm127 (îngilîzî)
  • Mireille Jochum-Guillou, Marion Zerbst: Artischocke – die gesunde Delikatesse. Trias, Stuttgart 1998, ISBN 3-89373-466-X (almanî)

Girêdan