Heywan: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
EmausBot (gotûbêj | beşdarî)
B Bot: Heywan sayfasına yönelik çift yönlendirme düzeltiliyor
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1: Rêz 1:
{{Taxobox
#BERALÎKIRIN [[Heywan]]
| color = pink
| name = Heywan
| image = Animal diversity.png
| image_width = 250px
| image_caption =
| domain = [[Eukariyot|Eukaryota]]
| regnum = [[Animalia]]
| regnum_authority = [[Carl von Linné|Linnaeus]], [[Systema Naturae|1758]]
| subdivision_ranks = [[Fîlûm]]ên heywanan
| subdivision =
'''''Binecîhan [[Parazoa]]'''''
* [[Îsponc|Porifera]]
(an jî)<br />
[[Calcarea]]<br />
[[Silicarea]]<br /><br />
'''''Binecîhan [[Eumetazoa]]'''''
* [[Trichoplax|Placozoa]]
* '''''[[Radiata]] (ne aşkera ye)'''''
** [[Ctenophora]]
** [[Cnidaria]]
** [[Trilobozoa]] (mirî ye)
* '''''[[Bilateria]] (ne aşkera ye)'''''
** [[Orthonectida]]
** [[Rhombozoa]]
** [[Acoelomorpha]]
** [[Chaetognatha]]
** '''Jorefîlûm [[Deuterostome|Deuterostomia]]'''
*** [[Stûnpiştdar|Chordata]]
*** [[Hemichordata]]
*** [[Echinodermata]]
*** [[Xenoturbellida]]
*** [[Vetulicolia]] (mirî ye)
** '''Jorefîlûm [[Ecdysozoa]]'''
*** [[Kinorhyncha]]
*** [[Loricifera]]
*** [[Priapulida]]
*** [[Nematoda]]
*** [[Nematomorpha]]
*** [[Lobopodia]] (mirî ye)
*** [[Onychophora]]
*** [[Tardigrada]]
*** [[Arthropoda]]
** '''Jorefîlûm [[Platyzoa]]'''
*** [[Platyhelminthes]]
*** [[Gastrotricha]]
*** [[Rotifera]]
*** [[Acanthocephala]]
*** [[Gnathostomulida]]
*** [[Micrognathozoa]]
*** [[Cycliophora]]
** '''Jorefîlûm [[Lophotrochozoa]]'''
*** [[Sipuncula]]
*** [[Hyolitha]] (mirî ye)
*** [[Nemertea]]
*** [[Phoronida]]
*** [[Bryozoa]]
*** [[Entoprocta]]
*** [[Brachiopoda]]
*** [[Mollusca]]
*** [[Annelida]]
*** [[Echiura]]
}}
'''Heywan''', '''candar''', '''canewer'''<ref>Prof. Dr. Misûd Mistefa Kitanî (2005). Kûviyêt Kurdistanê. Spîrêz, Dihok.</ref>, *''ajal'' yan jî *''ajel'' (bi latînî: ''Animalia'') heyînên jîndar ên [[pirşaneyî]] ne yên ku [[organîzm]]ayên zindî an mirî dixwin. Bi giştî, heywan [[masûlke]] û sîstemeke [[tûre]] hene û di [[laş]]ê de valahiyek e ji bo helandina xwarinê heye.

== Heywan û Caneweran li Kurdistanê ==
* [[Amfîbyûmên li Kurdistanê]] (''Amphibia'')
* [[Balindeyên li Kurdistanê]] (''Aves'')
* [[Mêş û mûr]] (''Insecta'')
* [[Guhandarên li Kurdistanê]] (''Mammalia'')
* [[Masiyên hestîdar ên li Kurdistanê]] (''Osteichthyes'')
* [[Xizindeyên li Kurdistanê]] (''Reptilia'')

== Heywan û Canewerên kedî li Kurdistanê ==
{{GotarêBingeh|Ajalên kedî li Kurdistanê}}
* [[Kûçik|Cureyên segan li Kurdistanê]]

Bi hezaran sal in ku ajal tên kedîkirin. Xelqê ji bo fêda xwe, ajal xwedî kirine. Dibêjin kûçik ajalê herî pêşîn e ku kedî bûye. Kûçik dikarin malê bipên, nêçîrê bikin, kerî û garanan li hev ragirin. Wek nimûne, meriv dikare gerdûman bavêje pey hespan, lê siwar be û pê kar bike. Meriv mange, mîh û bizinan jî ji bo goşt, şîr, çerm û hiriyê xwedî dike. Mirîşk hêkan dikin. Merivan mêşhingiv jî ”kedî” kirine. Hin ajal jî ji bo kêf û xweşiyê hatine kedîkirin. Piştî kedîkirinê hin ajel hatine guhartin û hin cinsên nû peyde bûne. Wek nimûne, ger meriv kûçik û tajiyan bigêhîne hev, cewrikê ku ji wan çê dibe cinsekî nû ye, em jê re dibêjin toltajî. An jî ger ker biçe ser hespê, hêstir ji wan çê dibe ku ew jî dibe cinsekî(celebeke) nû.

== Heywan û Canewerên malovî ==
{{GotarêBingeh|Ajalên kedî}}

[[Hesp]], [[mih]], [[mange]], [[mirîşk]], [[beraz]], [[werdek]], [[gamêş]], [[bizin]], [[qaz]], [[hêştir]] û [[ker]] çend ji ajalên navmalê ne ku li gelek welatan hene. Piraniya wan li welatên germ dijîn.

Gamêş li [[Hîndistan]] û li gelek ciyên din hene. Ew ajalên barkêş in, lê meriv wan ji bo şîr jî xwedî dike. Li gelek welatên [[Asya]] û [[bakûrê Afrîkayê]] hêstir hene. Hêstir ji bo kar û barkêşiyê tên xwedîkirin, lê meriv dikare li wan siwar be jî. Ker, bêtir li derûdora [[Deryaya Spî]] û [[Rojhilata]] Navîn hene.

== Heywan û ajalên navmalê ==

{{GotarêBingeh|Ajalên navmalê}}
Hin ajelên navmalê bi piranî di hundirê malê de ne. Hin ji wan ne kedî ne, ger meriv wan berde der, diçin û venagerin. Ajalên navmalê, bêtir ji bo hogiriyê tên xwedî kirin. Piraniya wan di qefes û akvaryûman de tên xwedî kirin. Wek nimûne, bi piranî çûkên evînê, mişkê hindî û masiyên akvaryûman in.

== Heywan û Canewerên derveyî malê ==
{{GotarêBingeh|Ajalên kovî}}
{{GotarêBingeh|Ajalên derveyî malê}}
Hin ajalên kedî, normal li derveyî malê dijîn. Wek nimûne, bi qasî ku sebra kêrguh, kûçik û pisîkan li hundirê malê tê, hewqas jî kêfa wan ji derveyî malê re tê. Pisîk li gor kêfa xwe diçe der û tê hundir.

==Hin heywanên din==

* [[Axtapot]]
* [[Babiyan]]
* [[Beq]]
* [[Beqbejî]]
* [[Beqerî]]
* [[Beraz]]
* [[Berazê kovî]]
* [[Bilbil]]
* [[Bizin]]
* [[Canî]]
* [[Cirdon]]
* [[Çûk]]
* [[Darkutok]]
* [[Delfin]]-[[Yûnis]]
* [[Dînozor]]
* [[Dûvmeqesk]]
* [[Dik]]
* [[Ejdiya]]
* [[Elok]]
* [[Eylo]]
* [[Fîl]]
* [[Şêrê avê]]
* [[Fok]]

==Çavkanî==
{{Çavkanî}}

== Girêdanên derve ==
{{Commonscat-b|Animalia}}

[[Kategorî:Ajal| ]]

Guhartoya 09:57, 15 hezîran 2013

Heywan
Dabeşandina zanistî
Sercîhan: Eukaryota
Cîhan: Animalia
Linnaeus, 1758
Fîlûmên heywanan

Binecîhan Parazoa

(an jî)
Calcarea
Silicarea

Binecîhan Eumetazoa

Heywan, candar, canewer[1], *ajal yan jî *ajel (bi latînî: Animalia) heyînên jîndar ên pirşaneyî ne yên ku organîzmayên zindî an mirî dixwin. Bi giştî, heywan masûlke û sîstemeke tûre hene û di laşê de valahiyek e ji bo helandina xwarinê heye.

Heywan û Caneweran li Kurdistanê

Heywan û Canewerên kedî li Kurdistanê

 Gotara bingehîn: Ajalên kedî li Kurdistanê

Bi hezaran sal in ku ajal tên kedîkirin. Xelqê ji bo fêda xwe, ajal xwedî kirine. Dibêjin kûçik ajalê herî pêşîn e ku kedî bûye. Kûçik dikarin malê bipên, nêçîrê bikin, kerî û garanan li hev ragirin. Wek nimûne, meriv dikare gerdûman bavêje pey hespan, lê siwar be û pê kar bike. Meriv mange, mîh û bizinan jî ji bo goşt, şîr, çerm û hiriyê xwedî dike. Mirîşk hêkan dikin. Merivan mêşhingiv jî ”kedî” kirine. Hin ajal jî ji bo kêf û xweşiyê hatine kedîkirin. Piştî kedîkirinê hin ajel hatine guhartin û hin cinsên nû peyde bûne. Wek nimûne, ger meriv kûçik û tajiyan bigêhîne hev, cewrikê ku ji wan çê dibe cinsekî nû ye, em jê re dibêjin toltajî. An jî ger ker biçe ser hespê, hêstir ji wan çê dibe ku ew jî dibe cinsekî(celebeke) nû.

Heywan û Canewerên malovî

 Gotara bingehîn: Ajalên kedî

Hesp, mih, mange, mirîşk, beraz, werdek, gamêş, bizin, qaz, hêştir û ker çend ji ajalên navmalê ne ku li gelek welatan hene. Piraniya wan li welatên germ dijîn.

Gamêş li Hîndistan û li gelek ciyên din hene. Ew ajalên barkêş in, lê meriv wan ji bo şîr jî xwedî dike. Li gelek welatên Asya û bakûrê Afrîkayê hêstir hene. Hêstir ji bo kar û barkêşiyê tên xwedîkirin, lê meriv dikare li wan siwar be jî. Ker, bêtir li derûdora Deryaya Spî û Rojhilata Navîn hene.

Heywan û ajalên navmalê

 Gotara bingehîn: Ajalên navmalê

Hin ajelên navmalê bi piranî di hundirê malê de ne. Hin ji wan ne kedî ne, ger meriv wan berde der, diçin û venagerin. Ajalên navmalê, bêtir ji bo hogiriyê tên xwedî kirin. Piraniya wan di qefes û akvaryûman de tên xwedî kirin. Wek nimûne, bi piranî çûkên evînê, mişkê hindî û masiyên akvaryûman in.

Heywan û Canewerên derveyî malê

 Gotara bingehîn: Ajalên kovî
 Gotara bingehîn: Ajalên derveyî malê

Hin ajalên kedî, normal li derveyî malê dijîn. Wek nimûne, bi qasî ku sebra kêrguh, kûçik û pisîkan li hundirê malê tê, hewqas jî kêfa wan ji derveyî malê re tê. Pisîk li gor kêfa xwe diçe der û tê hundir.

Hin heywanên din

Çavkanî

  1. ^ Prof. Dr. Misûd Mistefa Kitanî (2005). Kûviyêt Kurdistanê. Spîrêz, Dihok.

Girêdanên derve