Kelhûrî (Kirmaşanî): Cudahiya di navbera guhartoyan de
| Rêz 30: | Rêz 30: | ||
== Tîpolojî == |
== Tîpolojî == |
||
Zaravaye kelhûrî wek zaravayen kurdî yên dinê li başûrê welat, bi tîpen [[erebî]] tê nivîsandin. Wan salan dawîn de alfabeyeke alternatîf a latînî ji bo kelhûrî li ser înternetê û di çend kovaran de tê bikaranîn. |
|||
== Devokên Kelhûrî == |
== Devokên Kelhûrî == |
||
Guhartoya 20:59, 6 tebax 2013
| Kelhûrî | ||
|---|---|---|
| Kurdî, Gûranî, Kelhûrî, Feylî, Lurî | ||
| Welatên lê tê axaftin |  Îran Îraq
| |
| Herêm | Kirmaşan Îlam Xaneqîn Luristan Hamedan Bîcar Qurwe | |
| Axiverên zimanê zikmakî | 3.000.000 | |
| Malbata zimanî | Zimanên hind û ewropî | |
| Şiklê kevn | ||
| Kodên zimanî | ||
| ISO 639-3 | sdh | |
Kelhûrî an Kirmaşanî an jî kurdiya başûr bi kurmancî û soranî ve yek ji serzaravayên zimanê kurdî ye. Kelhûrî herêmên Kirmanşan, Loristan, Gûran û Îlamê tê axavtin. Binavkirina vê zaravayê wek 'kurdiya başûr' nebesî ye. Birastî kurdiya başûr dibin hemî zarava û devokên kurdî yên ji tîpên devokên kelhûrî û lekî. Ev serzarava nêzîkê hev in. Ev dûrayiya navbera xwe ya îroyî ji bandora lûrî û farisî ya li ser lekî re deyndar in.
Kurdên kelhûrîaxiv ji zaravaya xwe re gûranî an tênê kurdî dibêjin. Gelek zimannas vê zaravayê wek 'zarava kurdiya jêrîn' an jî kurmanciya jêrîn bi navkirine. Şerefxan Bedlîsî di Şerefnamê de, kurdên kelhûrîaxiv ji tipa Goranan qetandiye; li gorî wî kurd ji çar tipan pêk tên; Kurmanc, Kelhor (Kelhûr), Lor û Goran. Lêbelê li gorî Şerefxan wê deme jî êlen Kelhûr bi navê "gûran" dahatin nasîn - Kelhûr tenê navê torinên (begzadeyên) wan bûye.
Tîpolojî
Zaravaye kelhûrî wek zaravayen kurdî yên dinê li başûrê welat, bi tîpen erebî tê nivîsandin. Wan salan dawîn de alfabeyeke alternatîf a latînî ji bo kelhûrî li ser înternetê û di çend kovaran de tê bikaranîn.
Devokên Kelhûrî
- Feylî: Li Îraqê ji aliyê kurdên feylî û li mintika Pahlayê, Bedrêyê û li Loristane, kurdên şiî pê diaxavin. Ki wanan re lurên biçûk jî tê gotin. Gerek ev devok bi devoka lurî ya bi hemnavî re neye litevîhevxistin.
- Kirmaşanî: Li bajarê Kirmanşanê tê axavtin, gelek ji devokên kelhûrî yê din cuda ye.
- Gûranî: Ev devok li herêma Gûran, bi girsî ji aliyê kurdên Yarsan tê axavtin.
- Xaneqînî: Li derdorê bajarê Xaneqînê tê axavtin. Li Xaneqînê ji devoka soranî ya bajêrî re jî 'xaneqînî' tê gotin.
- Gerrusî : Li girtûperê (derdorê) Bîcarê tê axaftin.
- Sencabî : Ev bi taybetî devoka êlên Sencabî û Babacanî ye, ev êl li herêmê Hawraman û Gûran dijîn.
- Zengeneyî, devoka êla Zengene.
Kelhûrî ligel zaraveyên kurdî yên din
| Kelhûrî | Soranî | Lekî | Kurmancî |
|---|---|---|---|
| min, mi | min, emin | mi, min | ez, min |
| tû, ti | to, eto | tu | tu |
| min/mi kem | min/emin ekem/dekem | min/mi mekem | ez dikim |
| min/mi çim | min/emin eçim/deçim | min/mi meçim | ez diçim |
| fire | zor, fire | fira | pirr, zaf |
| wet, wit | wût, wit | wit, vit, got | got, bêt* |
| îrênge, îse | êste,henûke | îske,îse | nûha, nika |
| hat- | hat- | het- | hat- |
| hina, deng | deng, bang | hina, deng | deng |
| kelin, gewre | gewre, ket | kelin(-g) | gir, girs, mezin |
| wa | ba | wa, va | ba |
| waran | baran, waran, werişt | waran, varan, veşt | baran |
| gen, xiraw | gen, xirap | gen, xiraw | xirab |
Girêdanên dêrve
