Heywan: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
Ramikurd (gotûbêj | beşdarî)
Ramikurd (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Rêz 61: Rêz 61:
*** [[Echiura]]
*** [[Echiura]]
}}
}}
'''Heywan''', '''candar''', '''canewer'''<ref>Prof. Dr. Misûd Mistefa Kitanî (2005). Kûviyêt Kurdistanê. Spîrêz, Dihok.</ref>, *''ajal'' yan jî *''ajel'' (bi latînî: ''Animalia'') heyînên jîndar ên [[pirşaneyî]] ne yên ku [[organîzm]]ayên zindî an mirî dixwin. Bi giştî, heywan [[masûlke]] û sîstemeke [[tûre]] hene û di [[laş]]ê de valahiyek e ji bo helandina xwarinê heye.
'''Heywan''', '''candar''', '''canewer'''<ref>Prof. Dr. Misûd Mistefa Kitanî (2005). Kûviyêt Kurdistanê. Spîrêz, Dihok.</ref>, '''lawir''', '''rawir''', *''ajal'' yan jî *''ajel'' (bi latînî: ''Animalia'') heyînên jîndar ên [[pirşaneyî]] ne yên ku [[organîzm]]ayên zindî an mirî dixwin. Bi giştî, lawir [[masûlke]] û sîstemeke [[tûre]] hene û di [[laş]]ê de valahiyek e ji bo helandina xwarinê heye.


== Heywan û canewer li Kurdistanê ==
== Lawirên li Kurdistanê ==
* [[Amfîbyûmên li Kurdistanê]] (''Amphibia'')
* [[Amfîbyûmên li Kurdistanê]] (''Amphibia'')
* [[Balindeyên li Kurdistanê]] (''Aves'')
* [[Balindeyên li Kurdistanê]] (''Aves'')
Rêz 71: Rêz 71:
* [[Xizindeyên li Kurdistanê]] (''Reptilia'')
* [[Xizindeyên li Kurdistanê]] (''Reptilia'')


== Heywan û canewerên kedî li Kurdistanê ==
== Lawirên kedî li Kurdistanê ==
{{GotarêBingeh|Canewerên kedî li Kurdistanê}}
{{GotarêBingeh|Lawirên kedî li Kurdistanê}}
* [[Kûçik|Cureyên segan li Kurdistanê]]
* [[Kûçik|Cureyên segan li Kurdistanê]]


Rêz 78: Rêz 78:


== Heywan û canewerên malovî ==
== Heywan û canewerên malovî ==
{{GotarêBingeh|Ajalên kedî}}
{{GotarêBingeh|Lawirên kedî}}


[[Hesp]], [[mih]], [[mange]], [[mirîşk]], [[beraz]], [[werdek]], [[gamêş]], [[bizin]], [[qaz]], [[hêştir]] û [[ker]] çend ji ajalên navmalê ne ku li gelek welatan hene. Piraniya wan li welatên germ dijîn.
[[Hesp]], [[mih]], [[mange]], [[mirîşk]], [[beraz]], [[werdek]], [[gamêş]], [[bizin]], [[qaz]], [[hêştir]] û [[ker]] çend ji ajalên navmalê ne ku li gelek welatan hene. Piraniya wan li welatên germ dijîn.
Rêz 84: Rêz 84:
Gamêş li [[Hindistan]]ê û li gelek ciyên din hene. Ew ajalên barkêş in, lê meriv wan ji bo şîr jî xwedî dike. Li gelek welatên [[Asya]] û [[bakûrê Afrîkayê]] hêstir hene. Hêstir ji bo kar û barkêşiyê tên xwedîkirin, lê meriv dikare li wan siwar be jî. Ker, bêtir li derûdora [[Deryaya Spî]] û [[Rojhilata]] Navîn hene.
Gamêş li [[Hindistan]]ê û li gelek ciyên din hene. Ew ajalên barkêş in, lê meriv wan ji bo şîr jî xwedî dike. Li gelek welatên [[Asya]] û [[bakûrê Afrîkayê]] hêstir hene. Hêstir ji bo kar û barkêşiyê tên xwedîkirin, lê meriv dikare li wan siwar be jî. Ker, bêtir li derûdora [[Deryaya Spî]] û [[Rojhilata]] Navîn hene.


== Heywan û ajalên navmalê ==
== Lawirên navmalê ==


{{GotarêBingeh|Ajalên navmalê}}
{{GotarêBingeh|Lawirên navmalê}}
Hin ajelên navmalê bi piranî di hundirê malê de ne. Hin ji wan ne kedî ne, ger meriv wan berde der, diçin û venagerin. Ajalên navmalê, bêtir ji bo hogiriyê tên xwedî kirin. Piraniya wan di qefes û akvaryûman de tên xwedî kirin. Wek nimûne, bi piranî çûkên evînê, mişkê hindî û masiyên akvaryûman in.
Hin ajelên navmalê bi piranî di hundirê malê de ne. Hin ji wan ne kedî ne, ger meriv wan berde der, diçin û venagerin. Ajalên navmalê, bêtir ji bo hogiriyê tên xwedî kirin. Piraniya wan di qefes û akvaryûman de tên xwedî kirin. Wek nimûne, bi piranî çûkên evînê, mişkê hindî û masiyên akvaryûman in.


== Heywan û canewerên derveyî malê ==
== Lawirên derveyî malê ==
{{GotarêBingeh|Ajalên kovî}}
{{GotarêBingeh|Ajalên kovî}}
{{GotarêBingeh|Ajalên derveyî malê}}
{{GotarêBingeh|Ajalên derveyî malê}}
Hin ajalên kedî, normal li derveyî malê dijîn. Wek nimûne, bi qasî ku sebra kêrguh, kûçik û pisîkan li hundirê malê tê, hewqas jî kêfa wan ji derveyî malê re tê. Pisîk li gor kêfa xwe diçe der û tê hundir.
Hin lawirên kedî, normal li derveyî malê dijîn. Wek nimûne, bi qasî ku sebra kêrguh, kûçik û pisîkan li hundirê malê tê, hewqas jî kêfa wan ji derveyî malê re tê. Pisîk li gor kêfa xwe diçe der û tê hundir.


==Hin heywanên din==
==Hin Lawirên din==


* [[Axtapot]]
* [[Axtapot]]

Guhartoya 01:44, 8 çiriya pêşîn 2013

Heywan
Dabeşandina zanistî
Sercîhan: Eukaryota
Cîhan: Animalia
Linnaeus, 1758
Fîlûmên heywanan

Binecîhan Parazoa

(an jî)
Calcarea
Silicarea

Binecîhan Eumetazoa

Heywan, candar, canewer[1], lawir, rawir, *ajal yan jî *ajel (bi latînî: Animalia) heyînên jîndar ên pirşaneyî ne yên ku organîzmayên zindî an mirî dixwin. Bi giştî, lawir masûlke û sîstemeke tûre hene û di laşê de valahiyek e ji bo helandina xwarinê heye.

Lawirên li Kurdistanê

Lawirên kedî li Kurdistanê

 Gotara bingehîn: Lawirên kedî li Kurdistanê

Bi hezaran sal in ku canewer tên kedîkirin. Xelkê ji bo fêda xwe, ajal xwedî kirine. Dibêjin kûçik ajalê herî pêşîn e ku kedî bûye. Kûçik dikarin malê bipên, nêçîrê bikin, kerî û garanan li hev ragirin. Wek nimûne, meriv dikare gerdûman bavêje pey hespan, lê siwar be û pê kar bike. Meriv mange, mîh û bizinan jî ji bo goşt, şîr, çerm û hiriyê xwedî dike. Mirîşk hêkan dikin. Merivan mêşhingiv jî ”kedî” kirine. Hin ajal jî ji bo kêf û xweşiyê hatine kedîkirin. Piştî kedîkirinê hin ajel hatine guhartin û hin cinsên nû peyde bûne. Wek nimûne, ger meriv kûçik û tajiyan bigêhîne hev, cewrikê ku ji wan çê dibe cinsekî nû ye, em jê re dibêjin toltajî. An jî ger ker biçe ser hespê, hêstir ji wan çê dibe ku ew jî dibe cinsekî(celebeke) nû.

Heywan û canewerên malovî

 Gotara bingehîn: Lawirên kedî

Hesp, mih, mange, mirîşk, beraz, werdek, gamêş, bizin, qaz, hêştir û ker çend ji ajalên navmalê ne ku li gelek welatan hene. Piraniya wan li welatên germ dijîn.

Gamêş li Hindistanê û li gelek ciyên din hene. Ew ajalên barkêş in, lê meriv wan ji bo şîr jî xwedî dike. Li gelek welatên Asya û bakûrê Afrîkayê hêstir hene. Hêstir ji bo kar û barkêşiyê tên xwedîkirin, lê meriv dikare li wan siwar be jî. Ker, bêtir li derûdora Deryaya Spî û Rojhilata Navîn hene.

Lawirên navmalê

 Gotara bingehîn: Lawirên navmalê

Hin ajelên navmalê bi piranî di hundirê malê de ne. Hin ji wan ne kedî ne, ger meriv wan berde der, diçin û venagerin. Ajalên navmalê, bêtir ji bo hogiriyê tên xwedî kirin. Piraniya wan di qefes û akvaryûman de tên xwedî kirin. Wek nimûne, bi piranî çûkên evînê, mişkê hindî û masiyên akvaryûman in.

Lawirên derveyî malê

 Gotara bingehîn: Ajalên kovî
 Gotara bingehîn: Ajalên derveyî malê

Hin lawirên kedî, normal li derveyî malê dijîn. Wek nimûne, bi qasî ku sebra kêrguh, kûçik û pisîkan li hundirê malê tê, hewqas jî kêfa wan ji derveyî malê re tê. Pisîk li gor kêfa xwe diçe der û tê hundir.

Hin Lawirên din

Çavkanî

  1. ^ Prof. Dr. Misûd Mistefa Kitanî (2005). Kûviyêt Kurdistanê. Spîrêz, Dihok.

Girêdanên derve