Meletî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
MikaelF (gotûbêj | beşdarî)
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1: Rêz 1:
{{Bêçavkanî}}
{{Infobox navçe
{{Infobox navçe
| Nav = Navçeya Meletiyê
| Nav = Navçeya Meletiyê
Rêz 31: Rêz 32:
| lon_deg = 38 | lon_min = 18 | lon_sec = 53 | lon_dir = E
| lon_deg = 38 | lon_min = 18 | lon_sec = 53 | lon_dir = E
}}
}}
'''Meletî''' (1928: ملاطيه / ''Melatiye''; bi [[tirkî]], ''Malatya'') bajarekî bakûrê Kurdistanê ye.
'''Meletî''' yan jî '''Meledî'''<ref>Dr. Ebdulla Ghafor (2000). Kurdistan: Dabeşî kargêrî terrîtorî 1927-1997. Stockholm.</ref> (1928: ملاطيه / ''Melatiye''; bi [[tirkî]], ''Malatya'') bajarekî bakûrê Kurdistanê ye.


== Nav ==
== Nav ==
Rêz 38: Rêz 39:


== Kronolojiya bajêr ==
== Kronolojiya bajêr ==
===Berî zayînê===
* 1650-1200, dema hîtîtiyan
* 1100-824, dema asûriyan
* 804-743, dema urartiyan
* 743-612, dema asûriyan (II)
* 612-550, dema medan
* 550-331, dema persan (farisan)
* 66, dema romayiyan


===Piştî zayînê===
Berî Îsa (zayîn)
* 385, dema bîzansiyan
* 1650 - 1200 Dema Hîtîtiyan
* 656, dema ereban
* 1100 - 824 Dema asûriyan
* 740-1095, bajar di navbera ereb û bizansiyan pir caran dest diguhere.
* 804 - 743 Dema Urartiyan
* 743 - 612 dema Asûriyan (II)
* 1095, dema selçûkiyan
* 1399, dema osmaniyan
* 612 - 550 Dema Medan
* 550 - 331 Dema Persan
* 66 Dema Romayiyan

Piştî Îsa (zayîn)
* 385 Dema Bîzansiyan
* 656 Dema Ereban
* 740 1095 Bajar di navbera Ereb û Bizansiyan pir caran dest diguhere.
* 1095 Dema Selçûkiyan
* 1399 Dema Osmaniyan


== Erdnîgarî ==
== Erdnîgarî ==
Rêz 59: Rêz 59:
=== Avûhewa ===
=== Avûhewa ===


Li herêmê îklîmek reshayî heye. Zivistanan sar , havînan jî germ û zuha derbas dibe. Li hila deshta Melediyê îklîmek wek Behrasipî (zivistanan hênik) jî hukum dike.
Li herêmê îklîmek reshayî heye. Zivistanan sar, havînan jî germ û zuha derbas dibe. Li hila deşta Melediyê seqayeke wek Behra Spî (zivistanan hênik) jî hukum dike.


=== Çiyayên herêmê ===
=== Çiyayên herêmê ===


Çiyayên bilind yê herêmê li ser çiyarêzên Melediyê, çiyayê [[Şîlan]] e (2.545 m). Bilindbûna Çiyayê [[Derbent]]ê jî 2.428 m ye ku çiya li ser çiyarêzên [[Nûrhaq]] ê ye. [[Kepez]] (2.140 m), [[Gayrik]] (2.306 m )
Çiyayên bilind yê herêmê li ser çiyarêzên Melediyê, çiyayê [[Şîlan]] e (2.545 m). Bilindbûna Çiyayê [[Derbend]]ê jî 2.428 m ye ku çiya li ser çiyarêzên [[Nûrhaq]] ê ye. [[Kepez]] (2.140 m), [[Gayrik]] (2.306 m )


=== Deşt, zozan û gelî ===
=== Deşt, zozan û gelî ===


[[Deşta Melediyê]]: di navbera geliya [[Toxma]] û [[Firat]]ê de ye. Mezinbûna wî 830 km² ye.
*[[Deşta Melediyê]]: di navbera geliya [[Toxma]] û [[Firat]]ê de ye. Mezinbûna wî 830 km² ye.
*[[Deştên Îzoliyan]]: ji deshtên ku li dora çemên Feradê kom bûne pêk tên.

*Geliya Firatê (li dora çemê Firatê) ye, geliya Toxma jî li dora çemê Toxma yê ye.
[[Deştên Îzoliyan]]: ji deshtên ku li dora çemên Feradê kom bûne pêk tên.

Geliya Firatê (li dora çemê Firatê) ye, Geliya Toxma jî li dora çemê Toxma yê ye.


=== Çem û Gol ===
=== Çem û Gol ===


Çemê Firatê û piraniya şaxên Firatê di nav hudûdên herêmê de diherêkin..
Çemê Firatê û piraniya şaxên Firatê di nav hudûdên herêmê de diherêkin.

Çemê Firat: ji [[gola Kebanê]] dertê. Çemê herî dirêj ê Kurdistanê ye. Di nav sê welatan de diherêke û dikeve [[behra Basrayê]].


Çemê Toxma: ji çiyayê taxtali dertê û li deşta Melediyê bi Firatê ve xwe girê dide.
*Çemê Firat: ji [[gola Kebanê]] dertê. Çemê herî dirêj ê Kurdistanê ye. Di nav sê welatan de diherêke û dikeve [[behra Basrayê]].
*Çemê Toxma: ji çiyayê taxtali dertê û li deşta Melediyê yê bi Firatê ve xwe girê dide.


Li herêmê [[gol]] tunene, tenê li serê [[çiya]], ciyên ku [[çavkanî|çavkaniy]]ên çeman jê dertên hinek golên biçûk ava bûne.
Li herêmê [[gol]] tunene, tenê li serê [[çiya]], ciyên ku [[çavkanî|çavkaniy]]ên çeman jê dertên hinek golên biçûk ava bûne.
Rêz 96: Rêz 93:
* [[Darende]] (dûgela Tirk ev nav neguhertiye), 42.635
* [[Darende]] (dûgela Tirk ev nav neguhertiye), 42.635
* [[Muhacîr]] an [[Wêranşar, Meletî|Wêranşar]] (''Doğanşehir''), 54.529
* [[Muhacîr]] an [[Wêranşar, Meletî|Wêranşar]] (''Doğanşehir''), 54.529
* [[Keferdîz]] [[Doxanyol]] (''Doğanyol''), 9.606
* [[Keferdîz]] (''Doğanyol''), 9.606
* [[Hekîm Xan]], [[Hekimxan]] an Patrîkxan (''Hekimhan''), 39.017
* [[Hekîm Xan]], [[Hekimxan]] an Patrîkxan{{Çavk}} (''Hekimhan''), 39.017
* [[Qale]] an [[Îzolî (navçe)|Îzolî]] (''Kale''), 8.042
* [[Qale]] yan [[Îzolî (navçe)|Îzolî]] (''Kale''), 8.042
* [[Aywalî]] an [[Tirsekan]] (''Kuluncak''), 16.326
* [[Aywalî]] yan [[Tirsekan]] (''Kuluncak''), 16.326
* [[Şîro]] (''Pötürge''), 25.100
* [[Şîro]] (''Pötürge''), 25.100
* [[Fethiye]] an [[Yazixan]] (''Yazıhan''), 17.929
* [[Fethiye]] yan [[Yazixan]] (''Yazıhan''), 17.929
* [[Çermiktî]], [[Îsmet Paşa]] an [[Çirmik]] (''Yeşilyurt''), 40.471
* [[Çermiktî]], [[Îsmet Paşa]] an [[Çirmik]] (''Yeşilyurt''), 40.471


Rêz 120: Rêz 117:
=== Ol û Civak ===
=== Ol û Civak ===


Nifûs musluman in û ji [[elewî]] û sunniyan pêk tê. Di nav gel de li cem sunniyan [[şêxîtî]] û li cem elewiyan jî pîrîtî rolek mezin dilîze. Nifûsa herêmê ji [[kurd]] û [[tirk]]an pêk tê.
Nifûs musluman in û ji [[elewî]] û suniyan pêk tê. Di nav gel de li cem suniyan [[şêxîtî]] û li cem elewiyan jî pîrîtî rolek mezin dilîze. Nifûsa herêmê ji [[kurd]] û [[tirk]]an pêk tê.


=== Xwarênên herêmê ===
=== Xwarênên herêmê ===
Rêz 128: Rêz 125:
=== Kincên herêmê ===
=== Kincên herêmê ===


Jinên herêmê li hinek deveran çarshefa resh li xwe dikin. Carna jî pêshtemalek ku jê re dibêjin "bervanik" li serê xwe girê didin. Ji sharpa keçên ciwan re dibêjin "çinko". Di hundirê çarshefêde kincek ku jê re dibêjin "zibûn" û di binî de jî shalwar li xwe dikin. Pêlavên lastîk û gorên ji hirî di nigande hene.
Jinên herêmê li hinek deveran çarşefa resh li xwe dikin. Carna jî [[pêştemal]]ek ku jê re dibêjin "[[bervanik]]" li serê xwe girê didin. Ji şarpa keçên ciwan re dibêjin "[[çinko]]". Di hundirê çarşefê de kincek ku jê re dibêjin "[[zibûn]]" û di binî de jî şalwar li xwe dikin. Pêlavên lastîk û gorên ji hirî di nigan de hene.


Zilam kum didin serê xwe. Di ser şalwar de jî îşlik û êlek li xwe dikin.
Zilam [[kum]] didin serê xwe. Di ser şalwar de jî îşlik û êlek li xwe dikin.


== Navdarên bajar ==
== Navdarên bajar ==

Guhartoya 17:29, 12 nîsan 2014

Navçeya Meletiyê
Malatya
Bajarê Melediyê
Navçe
Welat Bakurê Kurdistanê
Dûgel Tirkiye
Parêzgeh Meletî
Serbajar Meletî

Hejmara nahiyan 2 nahiye
Hejmara bajarokan 10 bajarok
Hejmara gundan 44 gund

Gelhe (2009) 456.813[1] kes
Rûerd 922 km2
Berbelavî 495,46 kes/km2
Bajarê navendî
Gelhe (2009) 388.590 kes
Koordînat 38°21′6″Bk 38°18′53″Rh / 38.35167°Bk 38.31472°Rh / 38.35167; 38.31472
Bilindayî 960 m
Koda postayê 44 xxx
Koda telefonê (+90) 422
Meletî li ser nexşeya Tirkiye nîşan dide
Meletî
Meletî
Meletî (Tirkiye)

Meletî yan jî Meledî[2] (1928: ملاطيه / Melatiye; bi tirkî, Malatya) bajarekî bakûrê Kurdistanê ye.

Nav

Navê bajar di çavkaniyên asurî û urartiyan de wek Maldiye, Melite, Melid, Melide û di dema romayiyan de jî wek Melita û Melidena hatiye gotin. Nav piştre wek Meletî, Meladya û Malatya hatiye guhertin.

Kronolojiya bajêr

Berî zayînê

  • 1650-1200, dema hîtîtiyan
  • 1100-824, dema asûriyan
  • 804-743, dema urartiyan
  • 743-612, dema asûriyan (II)
  • 612-550, dema medan
  • 550-331, dema persan (farisan)
  • 66, dema romayiyan

Piştî zayînê

  • 385, dema bîzansiyan
  • 656, dema ereban
  • 740-1095, bajar di navbera ereb û bizansiyan pir caran dest diguhere.
  • 1095, dema selçûkiyan
  • 1399, dema osmaniyan

Erdnîgarî

Avûhewa

Li herêmê îklîmek reshayî heye. Zivistanan sar, havînan jî germ û zuha derbas dibe. Li hila deşta Melediyê seqayeke wek Behra Spî (zivistanan hênik) jî hukum dike.

Çiyayên herêmê

Çiyayên bilind yê herêmê li ser çiyarêzên Melediyê, çiyayê Şîlan e (2.545 m). Bilindbûna Çiyayê Derbendê jî 2.428 m ye ku çiya li ser çiyarêzên Nûrhaq ê ye. Kepez (2.140 m), Gayrik (2.306 m )

Deşt, zozan û gelî

  • Deşta Melediyê: di navbera geliya Toxma û Firatê de ye. Mezinbûna wî 830 km² ye.
  • Deştên Îzoliyan: ji deshtên ku li dora çemên Feradê kom bûne pêk tên.
  • Geliya Firatê (li dora çemê Firatê) ye, geliya Toxma jî li dora çemê Toxma yê ye.

Çem û Gol

Çemê Firatê û piraniya şaxên Firatê di nav hudûdên herêmê de diherêkin.

  • Çemê Firat: ji gola Kebanê dertê. Çemê herî dirêj ê Kurdistanê ye. Di nav sê welatan de diherêke û dikeve behra Basrayê.
  • Çemê Toxma: ji çiyayê taxtali dertê û li deşta Melediyê yê bi Firatê ve xwe girê dide.

Li herêmê gol tunene, tenê li serê çiya, ciyên ku çavkaniyên çeman jê dertên hinek golên biçûk ava bûne.

Babetên heywanan

Li herêmê pir babetên teyrên kovî dijên. Wek werdek, qaz, kew, leglek, qertel û baz. Li herêmê gur, rûvî, keroşk û berazên kovî jî hene. Li herêmê gel bi kedîkirina heywanan ji mijûl dibe.

Nifûs û navçeyên bajêr (1997)

Tevayiya nifûsa herêmê (tevlî gundan) 815.105 e.

Aborî

Serwetên bin erdê

Li herêmê alûmîniyûm, sifir, hesin, krom, asbest û lînyît ji bin erdê dertên.

Ciyên turîstîk, dîrokî û gerê

Li herêmê şînahî pir zêde tuneye. Lê hinek deveran wek baxçeyên Tacde, Gunduzbeyî û Xorata ji bo seyranan musaîd in. Germavên herêmê (wek Rotûkan û Îspendere) jî ji alî gel ve tên ziyaret kirin. Ciyên dîrokî wek girên Cafer, Degirmentepe, Pîrot û kela Melediyê û mizgeftên kevn yê herêmê jî ji alî gel ve tên ziyaret kirin.

Çand û huner

Ol û Civak

Nifûs musluman in û ji elewî û suniyan pêk tê. Di nav gel de li cem suniyan şêxîtî û li cem elewiyan jî pîrîtî rolek mezin dilîze. Nifûsa herêmê ji kurd û tirkan pêk tê.

Xwarênên herêmê

Kaxiz kebab bi balîcan: di siniyek de balîcan tên rêz kirin. Bi serde goştê ku di nav kaxiz de pêçayî tê danîn. Di firnê de 2 saet tê kelandin û bi nanê loş tê xwarin.

Kincên herêmê

Jinên herêmê li hinek deveran çarşefa resh li xwe dikin. Carna jî pêştemalek ku jê re dibêjin "bervanik" li serê xwe girê didin. Ji şarpa keçên ciwan re dibêjin "çinko". Di hundirê çarşefê de kincek ku jê re dibêjin "zibûn" û di binî de jî şalwar li xwe dikin. Pêlavên lastîk û gorên ji hirî di nigan de hene.

Zilam kum didin serê xwe. Di ser şalwar de jî îşlik û êlek li xwe dikin.

Navdarên bajar

Girêdanên derve

Çavkanî

  1. ^ tuik, 2009
  2. ^ Dr. Ebdulla Ghafor (2000). Kurdistan: Dabeşî kargêrî terrîtorî 1927-1997. Stockholm.