Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
Sayit25 (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Sayit25 (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Rêz 3: Rêz 3:
|nav =
|nav =
|navê rastî = '''United States of America''' <br>'''Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê'''
|navê rastî = '''United States of America''' <br>'''Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê'''
|navê hevbeş =
|navê hevbeş = Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê
|rewş =
|rewş =
|wêneyê ala = Flag of the United States.svg
|wêneyê ala = Flag of the United States.svg

Guhartoya 03:35, 28 tîrmeh 2016

United States of America
Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê
Ala Mertal
Dirûşm: 
Kevneşopî yên dirûşmên din  
Sirûd: "The Star-Spangled Banner"



Projeksiyona Amerîkaya Bakur bi Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê di kesk
Projeksiyona Amerîkaya Bakur bi Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê di kesk
PaytextWashington DC
38°53′Bk 77°01′Ra / 38.883°Bk 77.017°Ra / 38.883; -77.017
Bajarê mezin New York City
40°43′Bk 74°00′Ra / 40.717°Bk 74.000°Ra / 40.717; -74.000
Zimanên fermî Netû di asta federal[a]
Zimanê neteweyî Îngilîzî[b]
Komên etnîkî 72.41% Spî
12.61% Reş
9.11% Yên din/Piretnîkî
4.75% Asyayî
1.12% Binkî[4][c]
Demonîm Amerîkan
Rêveberî Federal a serokatî ya komara destûrî
 •  Serokdewlet Barack Obama
 •  Cîgirê Serokê Joe Biden
 •  Peyvdarê Qesrê Paul Ryan
 •  Serokê Dadê John Roberts
Pêşvebirî Encûmen
 •  Meclîsa jorîn Senato
 •  Meclîsa jêrîn Nûnerên Parlementoyê
Avakirin
 •  Deklarasyon 4'ê tîrmehê, 1776 
 •  Konfederasyon 1'ê adarê, 1781 
 •  Peymana Parîsê 3'ê rezberê, 1783 
 •  Destûr 21'ê pûşperê, 1788 
 •  Mukirkirina awayê rêveberiya dawî 24'ê adarê, 1976 
Rûerd
 •  Giştî 9,833,517 km2[d] (3emîn/4an)
 •  Rûerd giştî yên welat 9,147,593 km2
3,531,905 sq mi
Gelhe
 •  2016 Texmînkirin 324,045,364[5] (3emîn)
 •  Tîrbûn 35/km2} (180an)
TBH (PHK) 2016 texmînkirin
 •  Giştî $18.558 trîlyon (2emîn)
TBH (nomînal) 2016 texmînkirin
 •  Giştî $18.558 trîlyon[6] (1emîn)
Gini (2013)40.8[7][8][9]
navîn
Dirav [[Dolara DYAyê]] ($) (USD)
Demjimêr (UTC−4 heta −12, +10, +11)
 •  Havîn (DH)  (UTC−4 heta −10[e])
Celebê dîrokê MM/RR/SSSS
Hatûçûna ajotinê rast[f]
Koda telefonê +1
ISO 3166 US
Înternet TLD .us   .gov   .mil   .edu

Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê bi kurtasî DYA (bi îngilîzî: United States of America) welatekî li Amerîkaya Bakur e. DYA ji 50 dewletan pêk tê. 48 dewlet di navbera Kanada û Meksîkê de ne. Alaska li bakurê Kanadayê, Hawaî jî di Okyanûsa Pasîfîk de dimîne.

Nav

Hem di kurdî û hem jî di gelek zimanên din de gelek navên vî welatî hene:

  • Amerîka, Emrîka
  • Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê
  • Wîlayetên Hevgirtî yên Amerîkayê û hwd.

Dîrok

Axa DYA'yê ya îro berê di bin destê amerîkiyên resen de bû (ji wan re tê gotin çermesor lê ev ne rast e). Çermesorên vir ji gellek eşîran pêk dihat in, bi gellek zimanan diaxivîn û çandên wan cûrbecûr û ji hev cuda bûn.

Îro pir zêde tişt ji çanda wan nemaye[çavkanî hewce ye]. Di sedsalên 16 û 17'an de ewropî hêdî hêdî li vir bi cih bûn. Bi piranî îngilîz û frans (freng, fransiz) li bakur bi cih bûn û çandek pir cuda anîn vir.

13 koloniyên Brîtanyayê di 4 tîrmeha 1776'an de li dijî Brîtanyaya Mezin serxwebûniya xwe îlan kirin. Di sala 1787'an de jî DYA'yê îlan kirin. Ev herdu tekstên îlankirinê bûye avakerê nasnama Emerîkî.

Di sedsala 20'an de DYA bû hêzeke pir mezin a cîhanê. Bi taybetî jî piştî Şerê cihanî yê duyem, ji aliyê leşkerî, aborî, polîtîk û çandî ve bû yek ji dewletên herî xurt ên cîhanê. DYA hetanî belavbûna Yekitiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst serkêşiya Şerê Sar ê li dijî Yekitiya Sovyetan dikir. Piştî belavbûna Sovyetan DYA bi serê xwe bû hêza herî mezin a leşerî a Cîhanê.

Ol

Derbarê baweriya olî xelkê Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê de 80,5% xiristiyan (51,3% protestanî, 23,9% katolîk û 1,7% mormon) in. 16,1% ateîst in, 1,7% cihû 0,7% budîst, 0,6% misilman û 2,1% hindû. [10]

Erdnîgarî

Sînor

Dirêjiya sînoran 12 034 km ye :

Erdnîgariya fîzîkî

Çiyayên volkanîk

Çiyayê Hood, Oregon

Çiyayên volkan ên aktîf bi piranî li rojava, li Alaska û li ser gravên Hawaî dikevin:

Çemên herî mezin û dirêj ên DYA'yê

Dîmenek ji Kanyona Mezin

Golên DYA'yê

Wêneya satelît a Golên Mezin

Rûbera Golên Mezin bi timamî 250 000 km² ye.

Gola Powell, Utah

Bajarên herî mezin

ji 4'an 3 ê nifûsa DYA'yê li Bakur-rojhilatê welêt dijîn.

  1. New York (New York) : 24 112 176
  2. Los Angeles (Kalîforniya) : 18 313 809
  3. Şikago (Illinois) : 11 318 384
  4. Washington DC - Baltimore : 8 026 607
  5. San Fransîsko (Kalîforniya) : 7 159 693
Şikago (Chicago), Illinois
  1. Fîladelfiya (Pensîlvanya) : 5 951 797
  2. Dallas (Teksas) : 5 931 956
  3. Detroit (Michigan) : 5 905 754
  4. Boston (Massachusetts) : 5 809 111
  5. Miami (Florîda) : 5 726 495
  6. Hûston (Teksas) : 5 280 752
  7. Atlanta (Georgia) : 5 034 362

50 Dewletên DYA'yê

Nexşeya Dewletên DYA'yê
Nav Koda Postê bi kurtasî Navê Îngilîzî Paytext
A
Alabama AL Alabama Montgomery
Alaska AK Alaska Juneau
Arîzona AZ Arizona Phoenix
Arkansas AR Arkansas Little Rock
C
Kalîforniya CA California Sacramento
Karolîna Bakur NC North Carolina Raleigh
Karolîna Başûr SC South Carolina Columbia
Kolorado CO Colorado Denver
Connecticut CT Connecticut Hartford
D
Dakota Bakur ND North Dakota Bismarck
Dakota Başûr SD South Dakota Pierre
Delaware DE Delaware Dover
F
Florîda FL Florida Tallahassee
G
Georgia GA Georgia Atlanta
H
Hawaî HI Hawaii Honolulu
I
Îdaho ID Idaho Boise
Illinois IL Illinois Springfield
Indiana IN Indiana Indianapolis
Iowa IA Iowa Des Moines
K
Kansas KS Kansas Topeka
Kentucky KY Kentucky Frankfort
L
Louisiana LA Louisiana Baton Rouge
M
Maine ME Maine Augusta
Marîland MD Maryland Annapolis
Massachusetts MA Massachusetts Boston
Michigan MI Michigan Lansing
Minnesota MN Minnesota Saint Paul
Mississippi MS Mississippi Jackson
Missouri MO Missouri Jefferson City
Montana MT Montana Helena
N
Nebraska NE Nebraska Lincoln
Nevada NV Nevada Carson City
New Hampshire NH New Hampshire Concord
New Jersey NJ New Jersey Trenton
New Mexico NM New Mexico Santa Fe
New York NY New York Albany
O
Ohio OH Ohio Columbus
Oklahoma OK Oklahoma Oklahoma City
Oregon OR Oregon Salem
P
Pensîlvanya PA Pennsylvania Harrisburg
R
Rhode Island RI Rhode Island Providence
T
Tennessee TN Tennessee Nashville
Teksas TX Texas Austin
U
Utah UT Utah Salt Lake City
V
Vermont VT Vermont Montpelier
Vîrjînya VA Virginia Richmond
Vîrjînyaya Rojava WV West Virginia Charleston
W
Washington WA Washington Olympia
Wisconsin WI Wisconsin Madison
Wyoming WY Wyoming Cheyenne

Çavkanî

  1. ^ 36 U.S.C. § 302 Dirûşma netewî
  2. ^ Dept. of Treasury, 2011
  3. ^ "U.S. Code: Title 36, 304". United States Code. United States: Cornell Law School. 12 tebax 1998. Roja gihiştinê 15 sibat 2015. The composition by John Philip Sousa entitled 'The Stars and Stripes Forever' is the national march.
  4. ^ "USA". U.S. Census Bureau. Roja gihiştinê 27'ê pûşperê, 2014. {{cite web}}: Nirxên tarîxê kontrol bike: |accessdate= (alîkarî)
  5. ^ "U.S. and World Population Clock". United States Census Bureau. Roja gihiştinê 21'ê tîrmehê, 2016. {{cite web}}: Nirxên tarîxê kontrol bike: |accessdate= (alîkarî)
  6. ^ "Report for Selected Countries and Subjects". IMF. Roja gihiştinê 19'ê pûşperê, 2016. {{cite web}}: Nirxên tarîxê kontrol bike: |accessdate= (alîkarî)
  7. ^ "OECD Income Distribution Database: Gini, poverty, income, Methods and Concepts". Organisation for Economic Co-operation and Development.
  8. ^ "Global inequality: How the U.S. compares". Pew Research.
  9. ^ "Income Distribution and Poverty : by country – INEQUALITY". OECD. Ji orîjînalê di 2'ê avrêlê, 2015 de hat arşîvkirin. {{cite web}}: Nirxên tarîxê kontrol bike: |archivedate= (alîkarî)
  10. ^ [1]

Girêdanên Derve