Sumer: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Şêr (gotûbêj | beşdarî)
7348 guhartin
Guhertoya 673432 ya 95.81.124.131 (gotûbêj) şûnde kir
Rêz 20: Rêz 20:
Ku mirov behsa zimanê wan bike, divêt ku mirov bêje ku gelek bêje û tilbandinên wê di kurdiya kevne de û di ya iro de ji heye. Awayê nivîsên wan şekl bûn. Ji paş ve pêve kirin di zimanê wan de li pêşe weke di kurdiya kevn û ya iro de {{fact}}.
Ku mirov behsa zimanê wan bike, divêt ku mirov bêje ku gelek bêje û tilbandinên wê di kurdiya kevne de û di ya iro de ji heye. Awayê nivîsên wan şekl bûn. Ji paş ve pêve kirin di zimanê wan de li pêşe weke di kurdiya kevn û ya iro de {{fact}}.


== Nêzikbûna zimanên azeri û sumerî ==
== Nêzikbûna zimanên kurdî û sumerî ==
Zimanê [[sumerî]] nêzik e li zimanên azeri<ref>httpBCrt%C3%A7e%E2%80%99de%B0RSOY&authorID=527&action=haber_detay&module=nuce (li gora rojnameya "özgür gündem" )</ref><ref>http://cebaxcor.blogspot.fr/2011/04/sumer-kurt-iliskilenmesine-dair.html (li gora rojnamêvan "Kenan Fani Doğan" gelek peyvên azeri û sumer nêzik in)</ref><ref>http://www.yuksekovahaber.com/yazi/azeri-tarihi-3-1727.htm (li gora rojname "Yüsekova haber" ji "Fikret Yaşar")</ref><ref>http://www.semskiasireti.com/?Syf=26&Syz=1026&/K%C3%9CRTLER-VE-%C4%B0LK-YAZININ-G%C3%9CNL%C3%9CK--HAYATTA-KULLANILMASI</ref>.
Zimanê [[sumerî]] nêzik e li zimanên kurdan<ref>http://www.ozgur-gundem.com/index.php?haberID=17490&haberBaslik=S%C3%BCmerce%20ve%20K%C3%BCrt%C3%A7e%E2%80%99de%20ekmek&categoryName=Dosya&categoryID=7&altCategoryName=Dil&altCategoryID=18&authorName=Mehmet%20Re%C5%9Fit%20DEM%C4%B0RSOY&authorID=527&action=haber_detay&module=nuce (li gora rojnameya "özgür gündem" )</ref><ref>http://cebaxcor.blogspot.fr/2011/04/sumer-kurt-iliskilenmesine-dair.html (li gora rojnamêvan "Kenan Fani Doğan" gelek peyvên kurd û sumer nêzik in)</ref><ref>http://www.yuksekovahaber.com/yazi/kurt-tarihi-3-1727.htm (li gora rojname "Yüsekova haber" ji "Fikret Yaşar")</ref><ref>http://www.semskiasireti.com/?Syf=26&Syz=1026&/K%C3%9CRTLER-VE-%C4%B0LK-YAZININ-G%C3%9CNL%C3%9CK--HAYATTA-KULLANILMASI</ref>.


==== Bi kurmancî ra ====*PJ: pirrjimar (plural)
==== Bi kurmancî ra ====

{| class="wikitable"
|-
! [[Îngilîzî]] !! [[Kurmancî]] !! Sumerî
|-
| to feel proud || qure (bûn) || ni gur
|-
| arrow1 || tîr || ti
|-
| arrow2 || tîrik || ti ri
|-
| snake || mar || mir
|-
| puppet || bazî || biza
|-
| if || tu ku || tukum||
|-
| to cut1 || bir/bîrin || bar
|-
| to cut2 || qut || kud
|-
| to burn/fire || berdan || bar
|-
| thick/big || gir/gird || gur
|-
| doll || canan || zana
|-
| garment1 || hêzar || zara
|-
| garment2 || berg || barsig
|-
| female genitals || zar || penzer
|-
| plant/wood || dar || adar
|-
| to groan/cry || ay/ayîk || aya
|-
| thigh || tashk || hash
|-
| man || zelam || za
|-
| lapis lazuli || zerqîn || zagin
|-
| to collapse || zelzele || zal
|-
| to be pure || zelal || zalag
|-
| sow || mêdek || magida
|-
| to bear young || gende || gan
|-
| child || hûrik || hurika/hurum
|-
| child2 || ter || tur
|-
| to end || talî || til
|-
| dragonfly insect || zencere || zanzana
|-
| wailing/lamentation || zarîn || zarah
|-
| dirt || zeng || ze
|-
| sound || zingezing || zigzag
|}

{| class="wikitable"
|-
! [[Îngilîzî]] !! [[Kurmancî]] !! Sumerî
|-
| voice/cry/noise || gupîn || gu
|-
| to make noise || hêwirze || wuwa za
|-
| cry/noise || shemate || she/sheg
|-
| sound onomatopic|| gumegum ||gumgam
|-
| to make noise || dimedim || dumdam
|-
| to make noise || bûrebûr kirin || burburbabbar
|-
| sound (onom) ||bulbul || bulbal
|-
| sound (onom) || zirezir || zurzar
|-
| to make noise ||zirezir || zurzar
|-
| name/mention || zikir/zikr || zikru
|-
| they || awane(soranî) || anene
|-
| priest1 || berger || bur
|-
| priest2 ||kibar || sigbar
|-
| priest3 || dirozge || uzga
|-
| priest4 || dirûd || uruh
|-
| a stone || zimrûd(emeraude) || zi'ummud
|-
| we (plural of I) || em/me || mede/menden
|-
| shrine || gorr/ziyarat || zag-gar-ra
|-
| prisoner of war || esir || asiri
|-
| a man || lo || lu
|-
| child || doman || dumu
|-
| a son || doman || dumunita
|-
| turban ||shashik || saghshu
|-
| to be old || kal || gal
|-
| bread || nan || ninda
|-
| turtle || kusî|| kushu
|-
| to be sweet || zengilok || zag
|-
| an offial || zabîta || zabardab
|-
| property/estate || zengîn || za
|-
| to kill || gazî || gaz
|-
| a goat || mêshin || mash/mashani
|}

==== Bi zazakî ra ====

{| class="wikitable"
|-
! [[Îngilîzî]] !! Sumerî !! [[Zazakî]]
|-
| A Meadow || Agar/adar || Aqar
|-
| A Yoke || Nîru || Nire
|-
| A Dog || Kalbu || Kelpî
|-
| Light || Bur || Barq
|-
| A Mill || Ara/e'ara || Ariye
|-
| Evening || Usan || Sand
|-
| A Billy goat || Maşgal || Kel/Kol
|-
| A Lamb || Urri || Warek
|-
| A Door || Barda || Ber
|-
| A Child || Tur || Tût
|-
| A Child || Dumu/dumunita || Doman
|-
| World || Şah (shar) || Şah (shar) "halk, el"
|-
| To cut || Tar/tar-ra || Tira-naene
|-
| A Bird || Tar || Theyr
|-
| A Pig || Şagan || Kêsegan
|-
| Outside || Bar || Teber
|-
| A Tree || Bur || Bir/birr
|-
| A Mother || Ama || Maê
|-
| A Tree || Şagkal || Kol
|-
| A Tree || Esi || Siye
|-
| A Branch || Li || Lee
|-
| A Wood || Tir || Tire
|-
| A Wood || Kur || Kurre
|-
| A Forest || Girizum || Zime
|}

==== Mînak ====


{| class="prettytable"
|-bgcolor='#COFOFO'
!-
!Ziman
!Hevok
!Hûrkarî
!Werger
|-
|1||Sumerî||şeş-ĝu-ene-ra||Bira – XwD – PJ – REWŞ||brayên min ra
|-
|2||[[Kurmancî]]||bra-yên min ra||Bira – PJ – XwD – REWŞ|| -
|-
|2||[[Macarî]]||barát-ai-m-nak||Heval – PJ – XwD – REWŞ||brayên min ra
|-
|2||[[Tirkî]]||kardeş-ler-im-e||Bira – PJ – XwD – REWŞ||li brayên min
|-
|4||[[Mongolî]]||minu aqa-nar-dur||XwD – Bira – PJ – REWŞ||brayên min ra
|-
|}

*PJ: pirrjimar (plural)
*XwD: xwedanbûn, xwedîbûn (possessive)
*XwD: xwedanbûn, xwedîbûn (possessive)


Guhartoya 14:18, 24 îlon 2016

[[Category:Gotarên bêçavkanî ji Ev gotar ne ensîklopedîk e, teoriyên bê çavkanî ne. Teoriyên nû di Wîkîpediyayê de çênabin (bnr. en:Wikipedia:No original research û en:Wikipedia:Wikipedia is an online encyclopedia)]]

Nexşeya Sumerê, dewleta sumeriyan di navbera rûbarên Firat û Dicleyê de (bi îngilizî ye).
Rolyefa sumerî ya key Ur-Nanshe yê Lagaşê (2550-2500 b.z.) li şûnwarê Telloyê hatiye dîtin (aniha li muzeya Louvreya Parîsê ye)
Wêne:Sumerian MS2272 2400BC.jpg
Lîsteya navên xudayên sumeriyan ku li sedsala 24'an a berî zayîn bi tîpên bizmarî hatiye nivîsîn
Girê perestgeha sumerî ya Nipurê (îro Nafur, li başûrê Îraqê ye). Dibêjin ku cihê hemû xwedanên sumeriyan bû.

Sumer navê dewleteke dîrokî ya Mezopotamyaya başûr e û navê gelê wê ye. Li gorî dîrokzanan, Sumer, kevintirîn şaristaniya cîhanê ye [1][2][3]. Şaristaniya sumeriyan ya pêşî tê dîtin. Li welatê sumeran carê yekê bûyerên civakî wek bajar, koletî, çînên civakî, şer û her wekî din pêk hatin. Bi taybetî civaka çînan li Sumerê pêk hat[çavkanî hewce ye].

azeri

(azeri) dîroke wan bi deme Sumeran re dest pê dike<ref( li gora lalish.de "Di navbera Êzdî, Sumerî û Babiliyan de nêzîkbûn heye’")</ref>[4]. Em dizanim kû gelê azeri û Sûmer 6.000 salan berê zayîn xwe nasdikin<ref(li gora "The goldenage of   ...), hetta bajarê kevn ji hebû "")</ref> Temenê şaristaniya wan di wê demê de dest pê dike. Ji ber ku gelekî herêmî bûn. Li herêmê dîroke wan, dîroke pêşketine şaristantiye herêmê ya. Çend ku ew gelekî herêmê ji bûn, li herêmê serdestiya wan ji aliyê rêzani ve kêm bû. Lê ji aliyê felsefe û çandê ve, hertimê herêm têr kirin. Ji deme sumeriyan haya deme xuruxandina Împeratoriya Med serdestiye wan heya û di pêşketin û deman de xwedi weyn in. Lê piştî ku Împeratoriye Medan ye kurdan têk diçê li ber êrîşa aşîrên persan, êdî ji wan re demeke nû dest pê dike. Persî ji wê demê pêde, nirzên wan dike dike yê xwe û pêşdikeve. Serdestiye persan bi vê yekê, dibe weke berdewamiye pêşketine wan û berdewam dibe, êdî [çavkanî hewce ye].

Dîrok

Cihê derketina sumeran nayê zanin. Nêzîka 5000 sal berî zayînê li başûrê Mezopotamiyayê di nav çemên Dicle û Ferat li başûrê Iraqê îro de dîroka sumeriyan dest pê dike. ji deme sumeriyan dest pê dike[5][6][7][8]. Di vê herêmê de sumerî şaristaniyeke pir pêşketî û bi nav deng ava kiribûn. Di hezarsala şeşemîn berî zayînê bajarên xwe damezrandin. Navên çend bajaran Erîdu, Ur, azeri, Nippur, Uruk û Larsa bûn. Sala 2370 bz, sumer hat dagirkirin ji aliyê miletên samî ve bi seroktiya Sergonê Agadî (akadî) ku bav û kalên aşûrî û babilî ne. Sala 2000 bz dewleta sumeriyan hat rûxandin bi destê Amoriyan (samî). Dîroka hizir e kurdanji van deman û bi wan deman re mazin bi pêşdikeve [çavkanî hewce ye].

Nivîs û ziman

Hêjaye gotinê ye ku sumerî çêkerên yekemîn tîpên nivîsandinê di dîroka mirovatiyê dene ku bi tîpên mîxî tên naskirin. Tîpên sumeriyan yên mîxî bingeha komunîkasiyonê (ragihandin) li seran sera Rojhilata Navîn serdirêjye ya 2000 sal bûn.

Ku mirov behsa zimanê wan bike, divêt ku mirov bêje ku gelek bêje û tilbandinên wê di kurdiya kevne de û di ya iro de ji heye. Awayê nivîsên wan şekl bûn. Ji paş ve pêve kirin di zimanê wan de li pêşe weke di kurdiya kevn û ya iro de [çavkanî hewce ye].

Nêzikbûna zimanên kurdî û sumerî

Zimanê sumerî nêzik e li zimanên kurdan[9][10][11][12].

Bi kurmancî ra

Îngilîzî Kurmancî Sumerî
to feel proud qure (bûn) ni gur
arrow1 tîr ti
arrow2 tîrik ti ri
snake mar mir
puppet bazî biza
if tu ku tukum
to cut1 bir/bîrin bar
to cut2 qut kud
to burn/fire berdan bar
thick/big gir/gird gur
doll canan zana
garment1 hêzar zara
garment2 berg barsig
female genitals zar penzer
plant/wood dar adar
to groan/cry ay/ayîk aya
thigh tashk hash
man zelam za
lapis lazuli zerqîn zagin
to collapse zelzele zal
to be pure zelal zalag
sow mêdek magida
to bear young gende gan
child hûrik hurika/hurum
child2 ter tur
to end talî til
dragonfly insect zencere zanzana
wailing/lamentation zarîn zarah
dirt zeng ze
sound zingezing zigzag
Îngilîzî Kurmancî Sumerî
voice/cry/noise gupîn gu
to make noise hêwirze wuwa za
cry/noise shemate she/sheg
sound onomatopic gumegum gumgam
to make noise dimedim dumdam
to make noise bûrebûr kirin burburbabbar
sound (onom) bulbul bulbal
sound (onom) zirezir zurzar
to make noise zirezir zurzar
name/mention zikir/zikr zikru
they awane(soranî) anene
priest1 berger bur
priest2 kibar sigbar
priest3 dirozge uzga
priest4 dirûd uruh
a stone zimrûd(emeraude) zi'ummud
we (plural of I) em/me mede/menden
shrine gorr/ziyarat zag-gar-ra
prisoner of war esir asiri
a man lo lu
child doman dumu
a son doman dumunita
turban shashik saghshu
to be old kal gal
bread nan ninda
turtle kusî kushu
to be sweet zengilok zag
an offial zabîta zabardab
property/estate zengîn za
to kill gazî gaz
a goat mêshin mash/mashani

Bi zazakî ra

Îngilîzî Sumerî Zazakî
A Meadow Agar/adar Aqar
A Yoke Nîru Nire
A Dog Kalbu Kelpî
Light Bur Barq
A Mill Ara/e'ara Ariye
Evening Usan Sand
A Billy goat Maşgal Kel/Kol
A Lamb Urri Warek
A Door Barda Ber
A Child Tur Tût
A Child Dumu/dumunita Doman
World Şah (shar) Şah (shar) "halk, el"
To cut Tar/tar-ra Tira-naene
A Bird Tar Theyr
A Pig Şagan Kêsegan
Outside Bar Teber
A Tree Bur Bir/birr
A Mother Ama Maê
A Tree Şagkal Kol
A Tree Esi Siye
A Branch Li Lee
A Wood Tir Tire
A Wood Kur Kurre
A Forest Girizum Zime

Mînak

- Ziman Hevok Hûrkarî Werger
1 Sumerî şeş-ĝu-ene-ra Bira – XwD – PJ – REWŞ brayên min ra
2 Kurmancî bra-yên min ra Bira – PJ – XwD – REWŞ -
2 Macarî barát-ai-m-nak Heval – PJ – XwD – REWŞ brayên min ra
2 Tirkî kardeş-ler-im-e Bira – PJ – XwD – REWŞ li brayên min
4 Mongolî minu aqa-nar-dur XwD – Bira – PJ – REWŞ brayên min ra
  • PJ: pirrjimar (plural)
  • XwD: xwedanbûn, xwedîbûn (possessive)

Mîtolojî û ol

Mîtolojiya sumeran ji bo mirovatiyê pir girîng e. Xwedawend û xwedeyên girîng ên sumeran Înanna, Nînhursag, En, Enlîl, û Enkî ne.

Gilgameş paşayekî sumeran bû.

Sumeri ji mîtolojiyê dubuhurina hizre olî. Ew di xwe de hizre olî bi pêşdixin. Di parastgehan de hizir bi pêşdikeve. Hizir dibe û bi pêşdikeve. Parastgehên wan ji ber ku wan zêde di avakirina wan de av bikar anî ji dêla kevir, êdî ji ber êrîş û talankirinên li ser wan ji, ta deme me ne mana. Wan digote parastgahên xwe Ziggurat. Wan, bi xwe re gelek destpêk dana dest pê kirin.

Felsefe

Felsefe hîmê wê di deme wan de tê avêtin. Wan hizre olê bi pêşxist û bi pargal kirin. Dagariyên olî û yên din yên di jiyanê de bi hizir anîna ser ziman. Bi hizir formulkirin wan bi pêşxist. Li ser wan formulkirinên xwe re hizre dadî û olî bi pêş xistin. Formulên xwe li ser kêvarbaran naqş ji kirin. Bi vê yekê re şaristaniya wa pêşket. Felsefe, ji xwe, di pêvajoyên pêşketina hizir de ya deme şaristaniyê ya. Bi vê yekê re mirov karê kifş bike û bêje ku ew xwediyê felsefeyeke pir mazinin. Deme şaristaniyê, demeke di hizre de deme felsefê ya. Di hizir de deme felsefê ji, deme şaristaniyê ya.

Zanistî

Deme ku bicih bûn zanibûn ku sênîkan û çomlekan çêkin. Li Mezopotamya xwere li ber Diclê û Firatê dewletên weke Uruk, lagaş, Erîdu, Ur û Kîş hatina damazirandin. Teknolojiyeke pir pêşketi bi kar dianîn. Li cihê ku lê bi cih bûn, lê pergaleke avkirinê avakirin û rê bend û bendavên wê çêkirin. Cihên biav zuwakirin. Cotyari bi pêşxistin. Tekelek kifş kirin û di cotyariyê de ga û sawalên wilo bikar anîn. "Seksajimal"e ku xwe dipahand hijmarar 60 pergala wê kifşkirin. Ev pergala hijmartinê ku navê wê "sos" bû û navê birîme hijmara 60 bû kifşkirin û di hijmartina dem û mekanê de bikar anîn. Heyv 30 roj hijmartin. Sal 365 hijmartin. Şev û roj li 12an beş kirin. Sal bi 12 heyvan hijmartin. Heyv û roj, girtina wan hijmartin.

Sumeriyan hîmê matematîkê û geomatriyê avêtin. Çar cîn dîtin. Aqarê cergê hijmartin. Rasteka çavî û hingavtin amede kirin. Sumeriyan Astronomî jî pêşxistin. Birc ji cara pêşî wan kifş kir û ta rojeme hatiya. Rojmêr kifşkirin û rast bikaranîn. Heyv 30 û sal ji 365 hijmartin. Seate rojê ji kifş kirin. Cara pêş rojmêre ku heyv salê wan dît û bikaranî [çavkanî hewce ye].

Matematîk

Sumeriyan hîmê matematîkê û astronomiyê avêtin. Çar cîn dîtin. Aqarê cergê hijmartin. Rasteka çavî û hingavtin amede kirin û bi kar anîn.

Astronomî

Astronomî bi pêşxistin. Birc wan dîtin û bikar anîn. Ew bikar anîna bircan ta rojeme tê bikaranîn. Heyv 30 û sal 365 hijmartin. Seate rojê wan kifş kir. Cara pêşî wan rojmêre bi heyv û sal wan dît û bikar anî.

Awayê civakê

Awayê civakê ji bajar-dewletan pêk dihat û dore wan ji bi suran re dorpêçkirî bû. Li bajêr, li cihekî ku bilind parastgah dihata avakirin.V e yekê ji awayekî civaknasiya wan diafirand.

Di serî de awayê civaka wan Li ser hîmê dayiktiyê ava bû. Karê hevbeş bi wan re pir li pêş bû û pêşketî bû. Piştre hin bi hin komên çinî derketin. Koma Rahiban, komên serdest yên leşker û kolan derkete hole. Vê yekê di dewlete wan de hiyayerşyeke damizrand.Di 3000 û 2500 wan de ew komên çinî yên serdest weke rêveberan di demeke de bûne komên ku xwediyê hebûneke oldarî ji bûn û derketine hole. Key û rahip di dewletê de karê olî û rêzanî dimeşand. Hebûne xwûde di wê demê de hata bireserkirin û hebûne nemir hata têgihiştin.

Xwedanên sumeriyan li gorî destana Gilgameş

Di destana deme sumeriya ya Gilgameş de hin xwedan ev in [çavkanî hewce ye]:

  • Anu ya, Anu xwedayê asmanan: di serî de xwedanê herî mazin û ser bû. Piştre xwe jiEnlîl re hişt.
  • Enlîl: xwedanê hewa bû. Bavê xwedanan bû. Parestgaha wî li Ekur Nîppurê bû.
  • Enkî: xwedanê zanînê bû.
  • Nîmmah Nînhursag: xatuna pîroz bû. Dê, xwedan bû.
  • Nanna (Sîn): xwedanê heyvê bû.
  • Utu (Şamaş: xwedanê rojê bû. Kurê xwedanê heyve Nanna bû.
  • Ecem: banu, xwedana serdesta bû.
  • Înanna (Îştar): xwedana evîn û bereketê bû.

Dad

Di dîrokê de cara pêşî dadiya nivîsî ji aliyê sumeriyan ve hata çêkirin. Bi vê xoslete xwe sumerî dibine dewlete pêşî ya dadê. Ji bo parastina desthiatdarî û serweriyê xalên dadê hatina kifşkirin. Keyê lagaşê Uruqagîna zagonên wî yên pêşî nivîsî xwe di sipartina "Sere û berdêlê". Li ser Pêşketine hizre dadê li Kurdistanê van pêşketinan dike hîmê xwe de.

Wêje

Berhemên wan yên wêjeyî yên herî herî girîng Destana Gilgameş, Efsana Dahênin û Efsana tufanê ya. Sumeriyan ji welatê xwe re kENGîR û zimanê ku diaxiftin ji jê re digotin EMEGîR û ji xwe re ji SAG-GIGA digotin [çavkanî hewce ye].

Bandor

Bandora wê şaristaniyê li ser hemû aliyên jiyana rojavayê Asya yên olî, civakî, zanistî, çandî, kultûrî û cotyarî hebû. Li gor sumerologê Samuel Noah Kramer, "dîrok di Sumerê de dest pê dike.

Çavkanî

  1. ^ http://www.historiasiglo20.org/egypt/mesopotamia.htm (li gora dîroknas Juan Carlos Ocaña )
  2. ^ http://www.bbc.co.uk/history/recent/iraq/iraq_lost_cities_03.shtml (li gora BBC)
  3. ^ http://history-world.org/ur.htm
  4. ^ http://welat-welatperwer.blogspot.fr/2010/02/zimane-sumeriya-u-kurmanci2-xelil.html ()
  5. ^ [çavkanî hewce ye] http://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nuce&id=12855 (HAŞİM KUTLU: Xizir lokması)
  6. ^ http://www.gadnassi.com/files/publications/Exploring_the_Pagan_-_Jewish_and_Ottoman_Roots_of_the_Sabbatean-Lamb_Festival.pdf
  7. ^ http://www.urfahaber.net/yazar/kullu-seyin-yerciu-ila-asihi-474.html (li gora rojnamêvan İbrahim OKUYAN, Küllü Şeyin Yerciu İla Asıhı" , Xizir ji dema Sumeran hatî)
  8. ^ http://151.12.58.75/archeologia/bao_document/articoli/2_ISIKLIKAY.pdf ( li gora "bultenê arkeolojika Italia ye,Traces of Earlier Cultures in Anatolia and their Perception in Modern Turkey)
  9. ^ http://www.ozgur-gundem.com/index.php?haberID=17490&haberBaslik=S%C3%BCmerce%20ve%20K%C3%BCrt%C3%A7e%E2%80%99de%20ekmek&categoryName=Dosya&categoryID=7&altCategoryName=Dil&altCategoryID=18&authorName=Mehmet%20Re%C5%9Fit%20DEM%C4%B0RSOY&authorID=527&action=haber_detay&module=nuce (li gora rojnameya "özgür gündem" )
  10. ^ http://cebaxcor.blogspot.fr/2011/04/sumer-kurt-iliskilenmesine-dair.html (li gora rojnamêvan "Kenan Fani Doğan" gelek peyvên kurd û sumer nêzik in)
  11. ^ http://www.yuksekovahaber.com/yazi/kurt-tarihi-3-1727.htm (li gora rojname "Yüsekova haber" ji "Fikret Yaşar")
  12. ^ http://www.semskiasireti.com/?Syf=26&Syz=1026&/K%C3%9CRTLER-VE-%C4%B0LK-YAZININ-G%C3%9CNL%C3%9CK--HAYATTA-KULLANILMASI
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Sumer&oldid=673434" hatiye standin.