Kelhûrî (Kirmaşanî): Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
ShewanKara (gotûbêj | beşdarî) B ShewanKara navê Kelhûrî (Kirmaşanî) weke Kelhûrî (Kermaşanî) guhert |
ShewanKara (gotûbêj | beşdarî) Etîket: Betalkirî Guhartina dîtbarî |
||
| Rêz 29: | Rêz 29: | ||
== Nav == |
== Nav == |
||
Kurdên kelhûrîaxiv ji zaravaya xwe re [[gûranî]] an tênê kurdî dibêjin. Gelek zimannas vê zaravayê wek 'zarava kurdiya jêrîn' an jî kurmanciya jêrîn bi navkirine. [[Şerefxan Bedlîsî]] di [[Şerefnamê]] de, kurdên kelhûrîaxiv ji tipa Goranan qetandiye; li gorî wî kurd ji çar tipan pêk tên; [[Kurmanc]], [[Kelhor]] (Kelhûr), [[ |
Kurdên kelhûrîaxiv ('''Kirmaşanî''') ji zaravaya xwe re [[gûranî]] an tênê kurdî dibêjin. Gelek zimannas vê zaravayê wek 'zarava kurdiya jêrîn' an jî kurmanciya jêrîn bi navkirine. [[Şerefxan Bedlîsî]] di [[Şerefnamê]] de, kurdên kelhûrîaxiv ('''Kirmaşanî''') ji tipa Goranan qetandiye; li gorî wî kurd ji çar tipan pêk tên; [[Kurmanc]], [[Kelhor]] (Kelhûr), [[Lekî|Lek]] û [[Gor]]an. Lêbelê li gorî Şerefxan wê deme jî êlen Kelhûr bi navê "gûran" dahatin nasîn - Kelhûr tenê navê [[torin]]ên (begzadeyên) wan bûye. |
||
== Tîpolojî == |
== Tîpolojî == |
||
Zaravaye kelhûrî wek zaravayen kurdî yên dinê li başûrê welat, bi tîpen [[erebî]] tê nivîsandin. Wan salan dawîn de alfabeyeke alternatîf a latînî ji bo kelhûrî li ser înternetê û di çend kovaran de tê bikaranîn. |
Zaravaye kelhûrî ('''Kirmaşanî''') wek zaravayen kurdî yên dinê li başûrê welat, bi tîpen [[erebî]] tê nivîsandin. Wan salan dawîn de alfabeyeke alternatîf a latînî ji bo kelhûrî li ser înternetê û di çend kovaran de tê bikaranîn. |
||
== Devokên Kelhûrî == |
== Devokên Kelhûrî ('''Kirmaşanî''') == |
||
[[File:Zaravayên kurdî yên başûr li parêzgehên loristan, kirmaşan.jpg|thumb|250px|Zaravayên Kurdî li parêzgehên |
[[File:Zaravayên kurdî yên başûr li parêzgehên loristan, kirmaşan.jpg|thumb|250px|Zaravayên Kurdî li parêzgehên Kermaşan û Îlamê]] |
||
* [[Feylî]]: Li Îraqê ji aliyê kurdên feylî û li mintika [[Pahla]]yê, [[Bedrê]]yê û li [[Loristan]]e, kurdên [[şiî]] pê diaxavin. Ki wanan re lurên biçûk jî tê gotin. Gerek ev devok bi devoka lurî ya bi hemnavî re neye litevîhevxistin. |
* [[Feylî]]: Li Îraqê ji aliyê kurdên feylî û li mintika [[Pahla]]yê, [[Bedrê]]yê û li [[Loristan]]e, kurdên [[şiî]] pê diaxavin. Ki wanan re lurên biçûk jî tê gotin. Gerek ev devok bi devoka lurî ya bi hemnavî re neye litevîhevxistin. |
||
* [[Kirmaşanî]]: Li bajarê [[Kirmanşan]]ê tê axavtin, gelek ji devokên kelhûrî yê din cuda ye. |
|||
* [[Gûranî]]: Ev devok li herêma [[Gûran]], bi girsî ji aliyê kurdên [[Yarsan]] tê axavtin. |
* [[Gûranî]]: Ev devok li herêma [[Gûran]], bi girsî ji aliyê kurdên [[Yarsan]] tê axavtin. |
||
* [[Xaneqînî]]: Li derdorê bajarê [[Xaneqîn]]ê tê axavtin. Li Xaneqînê ji devoka soranî ya bajêrî re jî 'xaneqînî' tê gotin. |
* [[Xaneqînî]]: Li derdorê bajarê [[Xaneqîn]]ê tê axavtin. Li Xaneqînê ji devoka soranî ya bajêrî re jî 'xaneqînî' tê gotin. |
||
| Rêz 46: | Rêz 45: | ||
* [[Kûranî]] |
* [[Kûranî]] |
||
== Kelhûrî ligel zaraveyên kurdî yên din == |
== Kelhûrî ('''Kirmaşanî''') ligel zaraveyên kurdî yên din == |
||
{| border="1" cellpadding="4" class="wikitable" |
{| border="1" cellpadding="4" class="wikitable" |
||
Guhartoya 13:03, 31 kanûna paşîn 2021
| Kelhûrî | ||
|---|---|---|
| Kurdî, Gûranî, Kelhûrî, Feylî, Lurî | ||
| Welatên lê tê axaftin |  Îran Îraq
| |
| Herêm | Kirmaşan Îlam Xaneqîn Luristan Hamedan Bîcar Qurwe | |
| Axiverên zimanê zikmakî | 3.000.000 | |
| Malbata zimanî | Zimanên hind û ewropî | |
| Şiklê kevn | ||
| Kodên zimanî | ||
| ISO 639-3 | sdh | |
Kelhûrî an Kirmaşanî an jî kurdiya başûr bi kurmancî û soranî ve yek ji serzaravayên zimanê kurdî ye . Kelhûrî herêmên Kirmanşan, Loristan, Gûran û Îlamê û li hindek herêmên Başûrê Kurdistanê wek Xaneqîn, Mendelî, Cesan tê axavtin. Binavkirina vê zaravayê wek 'kurdiya başûr' nebesî ye. Birastî kurdiya başûr dibin hemî zarava û devokên kurdî yên ji tîpên devokên kelhûrî û lekî. Ev serzarava nêzîkê hev in. Ev dûrayiya navbera xwe ya îroyî ji bandora lûrî û farisî ya li ser lekî re deyndar in.
Kurdên kelhûrîaxiv (Kirmaşanî) ji zaravaya xwe re gûranî an tênê kurdî dibêjin. Gelek zimannas vê zaravayê wek 'zarava kurdiya jêrîn' an jî kurmanciya jêrîn bi navkirine. Şerefxan Bedlîsî di Şerefnamê de, kurdên kelhûrîaxiv (Kirmaşanî) ji tipa Goranan qetandiye; li gorî wî kurd ji çar tipan pêk tên; Kurmanc, Kelhor (Kelhûr), Lek û Goran. Lêbelê li gorî Şerefxan wê deme jî êlen Kelhûr bi navê "gûran" dahatin nasîn - Kelhûr tenê navê torinên (begzadeyên) wan bûye.
Tîpolojî
Zaravaye kelhûrî (Kirmaşanî) wek zaravayen kurdî yên dinê li başûrê welat, bi tîpen erebî tê nivîsandin. Wan salan dawîn de alfabeyeke alternatîf a latînî ji bo kelhûrî li ser înternetê û di çend kovaran de tê bikaranîn.
Devokên Kelhûrî (Kirmaşanî)
- Feylî: Li Îraqê ji aliyê kurdên feylî û li mintika Pahlayê, Bedrêyê û li Loristane, kurdên şiî pê diaxavin. Ki wanan re lurên biçûk jî tê gotin. Gerek ev devok bi devoka lurî ya bi hemnavî re neye litevîhevxistin.
- Gûranî: Ev devok li herêma Gûran, bi girsî ji aliyê kurdên Yarsan tê axavtin.
- Xaneqînî: Li derdorê bajarê Xaneqînê tê axavtin. Li Xaneqînê ji devoka soranî ya bajêrî re jî 'xaneqînî' tê gotin.
- Gerrusî : Li girtûperê (derdorê) Bîcarê tê axaftin.
- Sencabî : Ev bi taybetî devoka êlên Sencabî û Babacanî ye, ev êl li herêmê Hawraman û Gûran dijîn.
- Zengeneyî, devoka êla Zengene.
- Kûranî
Kelhûrî (Kirmaşanî) ligel zaraveyên kurdî yên din
| Kelhûrî | Soranî | Lekî | Kurmancî | Zazakî |
|---|---|---|---|---|
| men, me | min, emin | mi, min | ez, min | ez, mi/min |
| tû, te | to, eto | tu | tu, ti, te | ti, to |
| men/me kem | min/emin ekem/dekem | min/mi mekem | ez dikim | ez kena |
| men/me çim | min/emin eçim/deçim | min/mi meçim | ez diçim | ez şina |
| fera | zor, fire | fira | pirr, zaf | zaf, gelek |
| wet, wit | wût, wit | wit, vit, got | got, bêt* | vat |
| êrênge, êse | êste, henûke | îske, îse | nûha, nika | nika, enka |
| hat- | hat- | het- | hat- | ame- |
| hêna, deng | deng, bang | hina, deng | deng | veng |
| kelin, gewra | gewre, ket | kelin(-g) | gir, girs, mezin | gird, girs, pîl |
| wa | ba | wa, va | ba | va |
| waran | baran, waran, werişt | waran, varan, veşt | baran | varan, variş |
| gen, xêraw | gen, xirap | gen, xiraw | xirab,genî | xirab |
Hindek peyvên Kelhuri li gel danberheva peyvên Kurmancî
| Kelhûrî | Kurmancî |
|---|---|
| Jen | Jin |
| Payag | Mirov,peya |
| Bawêg | Bab,Bav |
| Dalêg | Dayik,Da,Dê |
| Bera | Bira |
| Xweşeg, xweşk | Xwûşk |
| Bapîr | Bapîr |
| Nanig, Dapîr | Dapîr |
| Mamûû | Mam,Ap |
| Mîmêg | Met |
| Xalû | Xal |
| Mîmêg | Xalet,Xaltî |
| Zawa | Zava |
| Vîv(ڤیڤ) | Bûk |
| Mamûjen | Jinmam,Amojin |
| Xalûjen | Jinxal,Xalojin |
| Şümîmêg | Mêrê metê |
| Şümîmêg | Mêrê xaletê |
| Berajen | Jinbira |
| Deş | Diş |
| Haw vîv | Hewî |
| Hawzawa | Hevling |
| Amûza | Kurmam,Pismam |
| Amûza | Keçmam,Dotmam,Amoza |
| Xallûza | Kurxal |
| Mîmeza | Keçxalet |
| Mîmeza | Kurxalet |
| Mîmeza | Keçmet |
| Mîmeza | Kurmet |
| Beraza | Biraza |
| Xwarza | Xwarza |
Girêdanên dêrve
- Kurdî-Kelhûrî (Kelhûrî) Girêdana arşîvê 2007-03-03 li ser Wayback Machine
- Kirmaşan.com
- Kelhûrî (Elmanî)