Here naverokê

Kelhûrî (Kirmaşanî): Cudahiya di navbera guhartoyan de

Kelhûrî (Kirmaşanî) (biguhêre)

Guhartoya 13:39, 31 kanûna paşîn 2021

Hecim neguherî ,  berî 2 salan
B
Guhartinên ShewanKara (gotûbêj) hatine betalkirin, vegerand guhertoya dawî ya InternetArchiveBot
DîtbarîWîkînivîs
B (Guhartinên ShewanKara (gotûbêj) hatine betalkirin, vegerand guhertoya dawî ya InternetArchiveBot)
Etîket: Vegerandin Betalkirî
| agahdarî =
}}
'''Kelhûrî''' an '''Kirmaşanî''' an jî '''kurdiya başûr''' bi kurmancî û soranî ve yek ji serzaravayên zimanê kurdî ye . Kelhûrî herêmên [[Kirmanşan]], [[Loristan]], [[Gûran]] û [[Îlam]]ê û li hindek herêmên [[Başûrê Kurdistanê]] wek [[Xaneqîn]], [[Mendelî]], [[Cesan]] tê axavtin. Binavkirina vê zaravayê wek 'kurdiya başûr' nebesî ye. Birastî kurdiya başûr dibin hemî zarava û devokên kurdî yên ji tîpên devokên kelhûrî û lekî. Ev serzarava nêzîkê hev in. Ev dûrayiya navbera xwe ya îroyî ji bandora lûrî û farisî ya li ser lekî re deyndar in.
 
== Nav ==
Kurdên kelhûrîaxiv ('''Kirmaşanî''') ji zaravaya xwe re [[gûranî]] an tênê kurdî dibêjin. Gelek zimannas vê zaravayê wek 'zarava kurdiya jêrîn' an jî kurmanciya jêrîn bi navkirine. [[Şerefxan Bedlîsî]] di [[Şerefnamê]] de, kurdên kelhûrîaxiv ('''Kirmaşanî''') ji tipa Goranan qetandiye; li gorî wî kurd ji çar tipan pêk tên; [[Kurmanc]], [[Kelhor]] (Kelhûr), [[Lekî|LekLor]] û [[Gor]]an. Lêbelê li gorî Şerefxan wê deme jî êlen Kelhûr bi navê "gûran" dahatin nasîn - Kelhûr tenê navê [[torin]]ên (begzadeyên) wan bûye.
 
== Tîpolojî ==
Zaravaye kelhûrî ('''Kirmaşanî''') wek zaravayen kurdî yên dinê li başûrê welat, bi tîpen [[erebî]] tê nivîsandin. Wan salan dawîn de alfabeyeke alternatîf a latînî ji bo kelhûrî li ser înternetê û di çend kovaran de tê bikaranîn.
 
== Devokên Kelhûrî ('''Kirmaşanî''') ==
[[File:Zaravayên kurdî yên başûr li parêzgehên loristan, kirmaşan.jpg|thumb|250px|Zaravayên Kurdî li parêzgehên KermaşanKirmaşan, Loristan û Îlamê]]
 
* [[Feylî]]: Li Îraqê ji aliyê kurdên feylî û li mintika [[Pahla]]yê, [[Bedrê]]yê û li [[Loristan]]e, kurdên [[şiî]] pê diaxavin. Ki wanan re lurên biçûk jî tê gotin. Gerek ev devok bi devoka lurî ya bi hemnavî re neye litevîhevxistin.
* [[Kirmaşanî]]: Li bajarê [[Kirmanşan]]ê tê axavtin, gelek ji devokên kelhûrî yê din cuda ye.
* [[Gûranî]]: Ev devok li herêma [[Gûran]], bi girsî ji aliyê kurdên [[Yarsan]] tê axavtin.
* [[Xaneqînî]]: Li derdorê bajarê [[Xaneqîn]]ê tê axavtin. Li Xaneqînê ji devoka soranî ya bajêrî re jî 'xaneqînî' tê gotin.
* [[Kûranî]]
 
== Kelhûrî ('''Kirmaşanî''') ligel zaraveyên kurdî yên din ==
 
{| border="1" cellpadding="4" class="wikitable"
! [[Zazakî]]
|--
| menmin, memi || min, emin || mi, min || ez, min || ez, mi/min
|--
| tû, teti || to, eto || tu || tu, ti, te || ti, to
|--
| menmin/memi kem|| min/emin ekem/dekem || min/mi mekem || ez dikim || ez kena
|--
| menmin/memi çim || min/emin eçim/deçim || min/mi meçim || ez diçim || ez şina
|--
| ferafire || zor, fire || fira || pirr, zaf || zaf, gelek
|--
| wet, wit || wût, wit || wit, vit, got ||got, bêt* || vat
|--
| êrêngeîrênge, êseîse || êste, henûke || îske, îse || nûha, nika || nika, enka
|--
| hat- || hat- || het- || hat- || ame-
|--
| hênahina, deng || deng, bang || hina, deng || deng || veng
|--
| kelin, gewragewre || gewre, ket || kelin(-g) || gir, girs, mezin || gird, girs, pîl
|--
| wa || ba|| wa, va || ba || va
| waran || baran, waran, werişt || waran, varan, veşt || baran || varan, variş
|--
| gen, xêrawxiraw || gen, xirap || gen, xiraw || xirab,genî || xirab
|--
|}
! Kelhûrî !! Kurmancî
|-
| JenJin || Jin
|-
| PayagPiyag || Mirov,peya
|-
| BawêgBawg || Bab,Bav
|-
| Dalêg || Dayik,Da,Dê
|-
| BeraBira || Bira
|-
| XweşegXweşig, xweşk || Xwûşk
|-
| Bapîr || Bapîr
|-
| NanigNenig, Dapîr || Dapîr
|-
| MamûûMemûû || Mam,Ap
|-
| MîmêgMîmig || Met
|-
| Xalû || Xal
|-
| MîmêgMîmig || Xalet,Xaltî
|-
| Zawa || Zava
| Vîv(ڤیڤ) || Bûk
|-
| MamûjenMamûjin || Jinmam,Amojin
|-
| XalûjenXalûjin || Jinxal,Xalojin
|-
| ŞümîmêgŞümîmig || Mêrê metê
|-
| ŞümîmêgŞümîmig || Mêrê xaletê
|-
| BerajenBerajin || Jinbira
|-
| Deş || Diş
| Mîmeza || Kurmet
|-
| BerazaBiraza || Biraza
|-
| Xwarza || Xwarza
Ji "https://ku.wikipedia.org/wiki/Taybet:MobileDiff/840443" hatiye standin.