Komara Agiriyê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
B - wêne (çavkaniyên baş li ser wê alayê tine ye)
B Ez belge û zincîran datînim da ku rastbûna wê îsbat bikim
Rêz 7: Rêz 7:
| sal destpêk = [[1927]]
| sal destpêk = [[1927]]
| sal dawî = [[1931]]
| sal dawî = [[1931]]
| al =
| al = Flag of Republic of Ararat.svg
| al lînk =
| al lînk = [[Alaya Kurdistanê]]
| nîşan =
| nîşan = Logo of the Hoyboon Organization.png
| nîşan lînk =
| nîşan lînk = [[Nîşana Herêma Kurdistanê|Nîşana Kurdistanê]]
| nexşe =
| nexşe =
| binnexşe =
| binnexşe =
Rêz 40: Rêz 40:


Bi alîkariya [[YKSS]], [[Brîtanya]] û [[Îran]]ê hêza Kurdan hate şikestin û serhildan têkçû. Lê heya sala 1931'î ala Komara Agiriyê her dihate pêldan.
Bi alîkariya [[YKSS]], [[Brîtanya]] û [[Îran]]ê hêza Kurdan hate şikestin û serhildan têkçû. Lê heya sala 1931'î ala Komara Agiriyê her dihate pêldan.
[[Wêne:Flag of Republic of Ararat.svg|center|thumb|346x346px|Alaya [[Komara Agiriyê|Komara '''Agiriyê''']] ku di 1927 de hate afirandin<ref>{{Cite web|url=http://chawykurd.com/details.aspx?=hewal&jmare=3683&Jor=9|title=کۆماری ئارارات، ئاوڕدانەوەیەک لە مێژوو|website=chawykurd.com|access-date=2021-02-01}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ekurds.com/english/republicsofararat.htm|title=Republics of Ararat|website=www.ekurds.com|access-date=2021-02-01}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.crwflags.com/fotw/flags/krd_slvd.html|title=Kurdistan: Short-lived independent states|website=www.crwflags.com|access-date=2021-02-01}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.rbvex.it/asiapag/curdialtre.html|title=Curdi repubbliche|website=www.rbvex.it|access-date=2021-02-01}}</ref>]]


== Xebatên Xoybûnê ==
== Xebatên Xoybûnê ==

Guhartoya 14:48, 1 sibat 2021

Komara Agiriyê

Komara Araratê
Komara Kurdiya Agiriyê

←Komara Tirkiye
 1927 — 1931
Komara Tirkiyeyê→
Wêne:Logo of the Hoyboon Organization.png
Alaya Kurdistanê Nîşana Kurdistanê


Agahiyên gelemperî
 Rêveberî Komarî
 Paytext Kurdava[1][2]
 Ziman Kurdî
 Dîn
 TBH {{{tbh}}}
 TBH/sal {{{tbh kes}}}
 Dirav
 Dem {{{dem}}}
 Nîşana înternetê {{{nîşana înternetê}}}
 Kd. telefonê {{{koda telefonê}}}
 {{{agahîgelemp1 sernav}}} {{{agahîgelemp1}}}
 {{{agahîgelemp2 sernav}}} {{{agahîgelemp2}}}
 {{{agahîgelemp3 sernav}}} {{{agahîgelemp3}}}
 {{{agahîgelemp4 sernav}}} {{{agahîgelemp4}}}
 {{{agahîgelemp5 sernav}}} {{{agahîgelemp5}}}
Gelhe
{{{gelhe}}}
{{{gelhe2}}}
{{{gelhe3}}}
{{{gelhe4}}}
{{{gelhe5}}}
Rûerd
{{{rûerd}}}
{{{rûerd2}}}
{{{rûerd3}}}
{{{rûerd4}}}
{{{rûerd5}}}
Dîrok û bûyer
{{{bûyer1}}}
{{{bûyer2}}}
{{{bûyer3}}}
{{{bûyer4}}}
{{{bûyer5}}}
{{{bûyer6}}}
{{{bûyer7}}}
{{{bûyer8}}}
{{{bûyer9}}}
{{{bûyer10}}}
{{{bûyer11}}}
{{{bûyer12}}}
Serwerî
   Serokê hikûmetê
 1927 - 1931 Biroyê Heskî Têlî
{{{serokA2}}}
{{{serokA3}}}
{{{serokA4}}}
{{{serokA5}}}
{{{serokA6}}}
   Fermandarê artêşê
Îhsan Nûrî Paşa
 1921 - 1924 {{{serokB2}}}
{{{serokB3}}}
{{{serokB4}}}
{{{serokB5}}}
   {{{sernav serokC}}}
{{{serokC1}}}
{{{serokC2}}}
{{{serokC3}}}
{{{serokC4}}}
{{{serokC5}}}
   {{{sernav serokD}}}
{{{serokD1}}}
{{{serokD2}}}
{{{serokD3}}}
{{{serokD4}}}
{{{serokD5}}}
   {{{sernav serokE}}}
{{{serokE1}}}
{{{serokE2}}}
{{{serokE3}}}
{{{serokE4}}}
{{{serokE5}}}
{{{serokE6}}}
{{{serokE7}}}
{{{serokE8}}}
{{{serokE9}}}
Karîna qanûndanînê
{{{perleman}}}
{{{perleman1}}}
{{{perleman2}}}
{{{perleman3}}}
{{{perleman4}}}
{{{perleman5}}}
Ya berê Ya paşê
Komara TirkiyeyêKomara Tirkiyeyê
Komara TirkiyeyêKomara Tirkiyeyê

Komara Agiriyê yan Komara Araratê yan jî Komara Yekem yek ji dewletên Kurd ên dîrokî ye . Di pêvajoya Serhildana Agiriyê de ji aliyê tevgera Kurd ve hatiye îlankirin.

Gelê Kurd piştî têkçûyîna Osmanî wekî gelên din li azadiya xwe digere. Gorî peymana Sevrê mafê Kurd û Ermeniyan ên dewletbûnê ji aliyê Osmaniyan ve hatibû pejirandin. Lê di praktîkê de Tirkan nedixwastin Kurd bibin xwedî dewlet û ji bo wê jî çi ji destê wan bihata dikirin.

Bi şikestina tevgera di bin pêşengiya Şêx Seîd re, navenda doza azadiya Kurdistanê bû Agirî. Serokê Kurd Îhsan Nûrî Paşa tevger û şereke nûjen dida û roj bi roj Kurd berî bi serkeftinê dibûn. Tê zanîn rêxistina Xoybûnê serhildan birêvedibir. Xoybûn îlankirina Komara Agiriyê (li Ewropa Komara Araratê dihate binavkirin û pirranî wisa tê zanîn) bi fermî kir. Komar dê sazûmaniyeke demokratîk avabikira û Kurd û Ermenî di nava dostanî û têkildariyê de bijiyan.

Biroyê Heskî Têlî (Îbrahîm Heskî) bû serokê birêvebiriya avakirina hikûmetê û karên sîvîl. Herwekî Temir Axa wekî serokê artêşê û berpirsiyarê birêvebiriya avakirina karên leşkerî hate peywirdarkirin.

Bi alîkariya YKSS, Brîtanya û Îranê hêza Kurdan hate şikestin û serhildan têkçû. Lê heya sala 1931'î ala Komara Agiriyê her dihate pêldan.

Alaya Komara Agiriyê ku di 1927 de hate afirandin[3][4][5][6]

Xebatên Xoybûnê

Piştî têkbirina komara Agiriyê, karîkatura di Milliyetê de;Kurdistana Xeyalî li vê derê veşartiye.

Di vê navbêrê de di encama xebatên ronakbîrên kurd ên bi rêxistinkirinê yên ku di rêxistinên kurdan de xebatkirine, li beldeya Bihamdum ya Libnanê Kongreya Serbixwe ya Xoybûnê hate lidarxistin û vê Kongreyê li gel hemu rêxistinên kurd, serekeşîrên mûxalîf ên li Kurdistanê jî anîbû cem hev. Li hemberî banga hukumetê ya "efuya giştî" Xoybunê li her deverê belavok belavkirin û bang li eşîretan kir ku bi gotinên efuyê neyên xapandin.

Di vê navbêrê de Îhsan Nûrî Paşa di ser Îranê re derbasî cîhê ku eşîreta celaliyan rabû ser pêyan, yanî derbasî Agiriyê bû. Îhsan Nûrî Paşa, li vê derê serekeşîrên ku rabûne serhildanê, di nava tevgereke çekdarî de bi rêxistin kir.

Piştî ku berxwedana Agiriyê ji aliyê hêzên artêşa Komara Tirk ve hatin temirandin, di rojnameyên wê demê de qarîqatorekî qerfî hatibû weşandin û tê de li ser goristanekê wiha hatibû nivîsîn: "Kurdistana Xeyalî li vê derê veşartiye...". Dixwestin bibêjin ku êdî pirsgirêka kurdî hatiye betonkirin.

Bide ber

Her wisa binêre

Çavkanî

  1. ^ Wadie Jwaideh, The Kurdish national movement: its origins and development, Syracuse University Press, 2006, ISBN 978-0-8156-3093-7, p. 211.
  2. ^ Celal Sayan, La construction de l'état national turc et le mouvement national kurde, 1918-1938, Presses universitaires du septentrion, 2002, p. 649.
  3. ^ "کۆماری ئارارات، ئاوڕدانەوەیەک لە مێژوو". chawykurd.com. Roja gihiştinê 1 sibat 2021.
  4. ^ "Republics of Ararat". www.ekurds.com. Roja gihiştinê 1 sibat 2021.
  5. ^ "Kurdistan: Short-lived independent states". www.crwflags.com. Roja gihiştinê 1 sibat 2021.
  6. ^ "Curdi repubbliche". www.rbvex.it. Roja gihiştinê 1 sibat 2021.
Ji "https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Komara_Agiriyê&oldid=840684" hatiye standin.