Zimanê pehlewî yê eşkanî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Zimanê pehlewanî ; Partî
Pahlawānīg
Welatên lê tê axaftin
Axiverên zimanê zikmakî
Malbata zimanî	Zimanên hind û ewropî Zimanên hind û îranî Zimanên îranî Zimanên îranî yên rojava Zimanên îranî yên bakur-rojava Zimanê pehlewanî ; Partî; ; ; ; ;
Şiklê kevn
Sîstema nivîsê	Partiya neqşî, elfabeya maniyî
Kodên zimanî
ISO 639-3	xpr

Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere

← Cudahiya kevntir Cudahiya nûtir →

Content deleted Content added

DîtbarîWîkînivîs

Inline

Guhartoya 16:03, 17 tîrmeh 2021

Zimanê pehlewî yê eşkanî - an jî zimanê pehlewanî an zimanê partî^[1] - zimanê gel, keyetî û xanedana eşkaniyan bû. Di dema 250ê berî zayînê heta sala 224 de li kêleka aramî wek zimanê fermî yê keyekseriya eşkaniyan hat bikaranîn û di dema Sasaniyan de dijîya û tê zimanê Sasanî ango zimanê farsiya navendî şûna wê girt.

Ziman û peywendî bi kurdiyê re

Ji zimannasên ewropayî yên navdar weke Jost Gippert^[2]^[3] yan jî Gernot Windfuhr^[4] hat nivîsîn ku zimanê pehlewanî pêşrewê hemû zimanên îraniyên bakûr rojavayî ye wek gilekî, talişî, semnanî, mazenderanî û bi taybetî jî ji zimanên kurdî. Tê gotin ku piştî cihgirtina Pehlewaniyan (Eşkaniyan) li şûna Medan li navenda Medan a Ekbatana (Hemedana îro) ew ziman bandora xwe daye zimanên îraniyên bakûr rojavayî yên ku li nav wan de zimanên kurdî jî hene. Îro bi taybetî zimanê Kirmanckî/Zazakî li zimanê Pehlewaniya emperyala Eşkaniyan nêzîk e û pir wekheviyan nîşan dide. Zimannas û zanyarê Mehrdad Izady^[5] îdîa dike ku pê re, zimanê pehlewanî û xwe navê Pehlewan, Pehle, Pahla û hwd. li Kurdistanê hîna dijîn. Jê nimûneyek navê zimanê Feyliyan e ku bi eslê xwe û berê Îslamê wek Pehlî hat nasîn. Ji ber ku di alefbayê erebiyê de tîpê p tine ye, ji vê demê ve bo vî zimanê kurdî, Feylî hat gotin. Her wiha tê zanîn ku li Kurdistana Rojhilatê devereke bi navê Pahla heye ku tê de hîna Kurdên feylî û lekî dijîn.

Berhevdana zimanê pehlewanî bi zimanên kurdî re

Zimanên Kurdî						zimanê pehlewî yê eşkanî
K. bakûrî	K. nawendî	K. başûrî	Lekî	Hewramî	Kirmanckî	zimanê pehlewî yê eşkanî
ez	min	min	min	min	ez	ez
ba	ba	wa	va	wa	va	wat
baran	baran	waran, warşit	waran, veşt	waran, weşt	varan	waran
bêj-	wêj-	wîş-	-	waç-	vac-, vaj-	waj-
zava	zawa	zawa	zuma	zema	zama	zamat
roj	roj	rûj	rûj	ro	roce, roje	roj
jin	jin	jin	jen	jenî	cenî	jen
xwarin	xwardin	xwardin	hwardin	wardey	werdene	wxarden
masî	masî	masî	-	masaw	mase	masyag
nivêj, nimêj	nwêj	nwîj	-	nima	nimaj	nimaj

Çavkanî

^ ŞUCAÎ, Behroz (2001). "Zimanê partî" (PDF). Kovara Kurmancî. 28: 1, 2. Ji orîjînalê (PDF) di 8 îlon 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 8 îlon 2020. {{cite journal}}: |archive-date= / |archive-url= li hev nayê; 15 tîrmeh 2020 tê pêşniyazkirin (alîkarî)
^ * Jost Gippert: Die historische Entwicklung der Zaza-Sprache, in: Ware - Zeitschrift der Zaza-Sprache und Kultur 1996, Baiersbronn. Online: http://zazaki.de/deutsch/aufsaezte/gippert-entwicklung%20zaza.pdf ^{Girêdana arşîvê 2016-03-04 li ser Wayback Machine}
^ * Jost Gippert in Ferdinand Hennerbichler (2009): Die Kurden - Geschichte des kurdischen Volkes von Anfängen bis zur Gegenwart
^ Gernot Windfuhr: Kurdish Complex, Personal Webpage of Ferdinand Hennerbichler (2011) http://www.hennerbichler.info/-kurdish-complex-.html ^{Girêdana arşîvê 2013-08-28 li ser Wayback Machine}
^ M. Izady (1992): The Kurds: A Concise Handbook, Taylor & Francis Publishers

[1] ŞUCAÎ, Behroz (2001). "Zimanê partî" (PDF). Kovara Kurmancî. 28: 1, 2. Ji orîjînalê (PDF) di 8 îlon 2020 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 8 îlon 2020. {{cite journal}}: |archive-date= / |archive-url= li hev nayê; 15 tîrmeh 2020 tê pêşniyazkirin (alîkarî)

[2] * Jost Gippert: Die historische Entwicklung der Zaza-Sprache, in: Ware - Zeitschrift der Zaza-Sprache und Kultur 1996, Baiersbronn. Online: http://zazaki.de/deutsch/aufsaezte/gippert-entwicklung%20zaza.pdf ^{Girêdana arşîvê 2016-03-04 li ser Wayback Machine}

[3] * Jost Gippert in Ferdinand Hennerbichler (2009): Die Kurden - Geschichte des kurdischen Volkes von Anfängen bis zur Gegenwart

[4] Gernot Windfuhr: Kurdish Complex, Personal Webpage of Ferdinand Hennerbichler (2011) http://www.hennerbichler.info/-kurdish-complex-.html ^{Girêdana arşîvê 2013-08-28 li ser Wayback Machine}

[5] M. Izady (1992): The Kurds: A Concise Handbook, Taylor & Francis Publishers

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Rêz 28: / Rêz 28: @@
 == Ziman û peywendî bi kurdiyê re ==
-Ji zimannasên ewropayî yên navdar weke [[Jost Gippert]]<ref>* Jost Gippert: ''Die historische Entwicklung der Zaza-Sprache,'' in: ''Ware - Zeitschrift der Zaza-Sprache und Kultur'' 1996, Baiersbronn. Online: http://zazaki.de/deutsch/aufsaezte/gippert-entwicklung%20zaza.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304093255/http://www.zazaki.de/deutsch/aufsaezte/gippert-entwicklung%20zaza.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>* Jost Gippert in Ferdinand Hennerbichler (2009): ''Die Kurden - Geschichte des kurdischen Volkes von Anfängen bis zur Gegenwart''</ref> yan jî Gernot Windfuhr<ref> Gernot Windfuhr: ''Kurdish Complex'', ''Personal Webpage of Ferdinand Hennerbichler'' (2011) http://www.hennerbichler.info/-kurdish-complex-.html</ref> hat nivîsîn ku [[Zimanî pallewîy eşkanî|'''zimanê pehlewanî''']] pêşrewê hemû zimanên îraniyên bakûr rojavayî ye wek [[Zimanê gîlekî|gilekî]], [[Zimanê talişî|talişî]], semnanî, [[Zimanê mazenderanî|mazenderanî]] û bi taybetî jî ji [[Zimanê kurdî|zimanên kurdî]]. Tê gotin ku piştî cihgirtina Pehlewaniyan (Eşkaniyan) li şûna [[Med û Medya|Medan]] li navenda Medan a [[Ekbatana]] ([[Hemedan]]a îro) ew ziman bandora xwe daye zimanên îraniyên bakûr rojavayî yên ku li nav wan de zimanên kurdî jî hene. Îro bi taybetî zimanê [[Zazakî|Kirmanckî/Zazakî]] li zimanê [[Zimanî pallewîy eşkanî|Pehlewaniya emperyala Eşkaniyan]] nêzîk e û pir wekheviyan nîşan dide.
+Ji zimannasên ewropayî yên navdar weke [[Jost Gippert]]<ref>* Jost Gippert: ''Die historische Entwicklung der Zaza-Sprache,'' in: ''Ware - Zeitschrift der Zaza-Sprache und Kultur'' 1996, Baiersbronn. Online: http://zazaki.de/deutsch/aufsaezte/gippert-entwicklung%20zaza.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304093255/http://www.zazaki.de/deutsch/aufsaezte/gippert-entwicklung%20zaza.pdf |date=2016-03-04 }}</ref><ref>* Jost Gippert in Ferdinand Hennerbichler (2009): ''Die Kurden - Geschichte des kurdischen Volkes von Anfängen bis zur Gegenwart''</ref> yan jî Gernot Windfuhr<ref>Gernot Windfuhr: ''Kurdish Complex'', ''Personal Webpage of Ferdinand Hennerbichler'' (2011) http://www.hennerbichler.info/-kurdish-complex-.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130828014000/http://www.hennerbichler.info/-kurdish-complex-.html |date=2013-08-28 }}</ref> hat nivîsîn ku [[Zimanî pallewîy eşkanî|'''zimanê pehlewanî''']] pêşrewê hemû zimanên îraniyên bakûr rojavayî ye wek [[Zimanê gîlekî|gilekî]], [[Zimanê talişî|talişî]], semnanî, [[Zimanê mazenderanî|mazenderanî]] û bi taybetî jî ji [[Zimanê kurdî|zimanên kurdî]]. Tê gotin ku piştî cihgirtina Pehlewaniyan (Eşkaniyan) li şûna [[Med û Medya|Medan]] li navenda Medan a [[Ekbatana]] ([[Hemedan]]a îro) ew ziman bandora xwe daye zimanên îraniyên bakûr rojavayî yên ku li nav wan de zimanên kurdî jî hene. Îro bi taybetî zimanê [[Zazakî|Kirmanckî/Zazakî]] li zimanê [[Zimanî pallewîy eşkanî|Pehlewaniya emperyala Eşkaniyan]] nêzîk e û pir wekheviyan nîşan dide.
 Zimannas û zanyarê [[Mehrdad Izady]]<ref>M. Izady (1992): ''The Kurds: A Concise Handbook, Taylor & Francis Publishers''</ref> îdîa dike ku pê re, zimanê pehlewanî û xwe navê '''Pehlewan''', '''Pehle''', '''Pahla''' û hwd. li Kurdistanê hîna dijîn. Jê nimûneyek navê zimanê Feyliyan e ku bi eslê xwe û berê Îslamê wek '''Pehlî''' hat nasîn. Ji ber ku di alefbayê erebiyê de tîpê ''p'' tine ye, ji vê demê ve bo vî zimanê kurdî, ''Feylî'' hat gotin. Her wiha tê zanîn ku li [[Rojhilata Kurdistanê|Kurdistana Rojhilatê]] devereke bi navê [[Pahla]] heye ku tê de hîna Kurdên feylî û lekî dijîn.