Şemseddîn Samî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
Content deleted Content added
Balyozbot (gotûbêj | beşdarî)
Balyozbot (gotûbêj | beşdarî)
B paqijî, replaced: (* → (jdb., † → m., 1'ê → 1ê (3), pûşperê → hezîranê (2), 1ê hezîranê 1850 → {{dîrok|1|hezîran|1850}} (2), jdb. {{dîrok| → jdb. {{Jidayikbûn|, m. {{dîrok| AWB
Rêz 1: Rêz 1:
{{Orphan|date=tebax 2021}}

[[Wêne:Sami Frasheri with his wife Emine.jpg|thumb|Sami Frashëri bi hevjîna xwe Emîne re]]
[[Wêne:Sami Frasheri with his wife Emine.jpg|thumb|Sami Frashëri bi hevjîna xwe Emîne re]]
'''Sami Frashëri''' (* [[1'ê pûşperê]] [[1850]] li [[Frashër]], [[Albanya]]; [[5'ê pûşperê]] [[1904]] li [[Stenbol]]) [[Wêje|wêjevan]] û [[Çalakvan|çalakvanekî]] tevgera azadiya [[alban]]î bû.


'''Sami Frashëri''' (jdb. {{Jidayikbûn|1|hezîran|1850}} li [[Frashër]], [[Albanya]]; m. {{mirin|5|hezîran|1904}} li [[Stenbol]]) [[wêje]]van û [[çalakvan]]ekî tevgera azadiya [[alban]]î bû.
Hêdî hêdî împeratoriya Osmanî belav dibû, gel azad bûn. Sala [[1899]]'ê bi nivîsara xwe ya ''Shqipëria – ç´ka qenë, ç´është e ç´do të bëhet'' (ku.: "Albanya – çi bûbû, çi ye û dê çi bibe") balê dikişîne ser azadiya gelê albanî, avakirina neteweyeke nûjen.
Hêdî hêdî împeratoriya Osmanî belav dibû, gel azad bûn. Sala [[1899]]'ê bi nivîsara xwe ya ''Shqipëria – ç´ka qenë, ç´është e ç´do të bëhet'' (ku.: "Albanya – çi bûbû, çi ye û dê çi bibe") balê dikişîne ser azadiya gelê albanî, avakirina neteweyeke nûjen.


Ew bi xwe yek ji zana û pisporê zimanê romî ([[tirkî]]) bû. Yekem ensîklopediya tirkî wî nivîsîbû. Herwiha bi xwe gelek ferhengên tirkî jî amade kiriye. Ji bi ziman û wêjeya tirkî, ew kesekî gelekî girîng e.
Ew bi xwe yek ji zana û pisporê zimanê romî ([[tirkî]]) bû. Yekem ensîklopediya tirkî wî nivîsîbû. Herwiha bi xwe gelek ferhengên tirkî jî amade kiriye. Ji bi ziman û wêjeya tirkî, ew kesekî gelekî girîng e.
Ji ber ku gelek xizmet ji tirkî re kiriye, di avabûna nêrîna neteweperwer a tirkî de keda wî mezin e, neteweperwerên tirk albanbûna wî û helwesta wî ya bo azadiya albanan ji çavan dûr digirin. Di hin çavkaniyên tirkan de bêî ku behsa albanbûna wî bê kirin, wî wekî neteweperwer û osmanîperwerekî didin nîşandan.
Ji ber ku gelek xizmet ji tirkî re kiriye, di avabûna nêrîna neteweperwer a tirkî de keda wî mezin e, neteweperwerên tirk albanbûna wî û helwesta wî ya bo azadiya albanan ji çavan dûr digirin. Di hin çavkaniyên tirkan de bêî ku behsa albanbûna wî bê kirin, wî wekî neteweperwer û osmanîperwerekî didin nîşandan.


== Berhem ==
== Berhem ==
Rêz 28: Rêz 30:
* [http://www.elsie.de/pdf/articles/A2001DreiFrash.pdf Robert Elsie: Sê birayên Frashëri] (PDF; 106 kB)
* [http://www.elsie.de/pdf/articles/A2001DreiFrash.pdf Robert Elsie: Sê birayên Frashëri] (PDF; 106 kB)
* [http://www.iiu.edu.my/deed/quran/albanian/perhapja-islamit.htm Sami Frashëri: Përhapja e Islamit (alb.)] - Rewşa îslamê, erebî nivîsa orjînal: Hîmmetul-hîmam fî neşrîl-îslam. Stenbol 1884.
* [http://www.iiu.edu.my/deed/quran/albanian/perhapja-islamit.htm Sami Frashëri: Përhapja e Islamit (alb.)] - Rewşa îslamê, erebî nivîsa orjînal: Hîmmetul-hîmam fî neşrîl-îslam. Stenbol 1884.



[[Kategorî:Nivîskarên alban]]
[[Kategorî:Nivîskarên alban]]

Guhartoya 14:14, 13 tebax 2021

Sami Frashëri bi hevjîna xwe Emîne re

Sami Frashëri (jdb. 1ê hezîrana 1850an li Frashër, Albanya; m. 5ê hezîrana 1904an li Stenbol) wêjevan û çalakvanekî tevgera azadiya albanî bû. Hêdî hêdî împeratoriya Osmanî belav dibû, gel azad bûn. Sala 1899'ê bi nivîsara xwe ya Shqipëria – ç´ka qenë, ç´është e ç´do të bëhet (ku.: "Albanya – çi bûbû, çi ye û dê çi bibe") balê dikişîne ser azadiya gelê albanî, avakirina neteweyeke nûjen.

Ew bi xwe yek ji zana û pisporê zimanê romî (tirkî) bû. Yekem ensîklopediya tirkî wî nivîsîbû. Herwiha bi xwe gelek ferhengên tirkî jî amade kiriye. Ji bi ziman û wêjeya tirkî, ew kesekî gelekî girîng e.

Ji ber ku gelek xizmet ji tirkî re kiriye, di avabûna nêrîna neteweperwer a tirkî de keda wî mezin e, neteweperwerên tirk albanbûna wî û helwesta wî ya bo azadiya albanan ji çavan dûr digirin. Di hin çavkaniyên tirkan de bêî ku behsa albanbûna wî bê kirin, wî wekî neteweperwer û osmanîperwerekî didin nîşandan.

Berhem

  • Taaşşuk-i Tal’at ve Fitnat (Evîna Tal’at û Fitnat, Roman) - 1872
  • Besa yahud Ahde Vefâ (Drama) - 1875
  • Kamus-i Fransevî (fransî-romî/tirkî û romî-fransî, ferheng) - 1882 & 1885
  • Abetare e gjuhës shqipe - 1886
  • Shkronjtore e gjuhës shqipe (gramatîka albanî) - 1886
  • Dheshkronjë - 1888
  • Kamusü´l-A´lâm (yekem lexikona bi tirkî) - 6 cîld. 1889-1896
  • Shqipëria – ç´ka qenë, ç´është e ç´do të bëhet. Mendime për shpëtimt të mëmëdheut nga reziket që e kanë rethuarë.
  • Kamus-i Türkî (fergenga tirkî) - 1901

Çavkanî

  • Peter Bartl: Die albanischen Muslime zur Zeit der nationalen Unabhängigkeitsbewegung - Misilmanên alban di dema hewlên serbixwebûna gelan de (1878-1912). Wiesbaden 1968. (almanî)
  • Mathias Bernath u.a. (Hrsg.): Bibliographisches Lexikon zur Geschichte Südosteuropas. Bd. 1. München 1974.
  • Bülent Bilmez: Sami Frashëri or Semseddin Sami? Mythologization of an Ottoman Intellectual in the Modern Turkish and Socialist Albanian Historiographies based on "Selective Perception". In: Balkanologie. 7(2003), Heft 2.
  • Johannes Faensen: Die albanische Nationalbewegung. Wiesbaden 1980.

Girêdan