Alfred Wegener

Alfred Wegener
Jidayikbûn	Alfred Lothar Wegener  1 çiriya paşîn 1880  Berlîn (Împeratoriya Almanî)
Mirin	çiriya paşîn 1930  Grînlenda
Hevwelatî	Împeratoriya Almanî
Perwerde	Zanîngeha Humboldt ya Berlînê Köllnisches Gymnasium
Pîşe	Erdnas vebîner mamosteya/yê zanîngehê
Xebat	Die Entstehung der Kontinente und Ozeane
Meqam	profesor (1924–1930)
Hevjîn	Else Köppen
Xizm	Paul Wegener (cousin)
Xelat	Carl-Ritter-Medal (1913)
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Alfred Lothar Wegener (1ê çiriya paşîn a 1880an - çiriya paşîn 1930), klîmalog, erdnas, jeofizîknas, meteorolog û lêkolînerê polarê alman bû.

Di dema jiyana xwe de ew di serî de bi destkeftiyên xwe yên di meteorolojiyê de û wekî pêşengek lêkolînên polar dihate naskirin lê îro ew herî zêde wekî afirînerê hîpoteza hilkişîna parzemînê tê bibîranîn ku di sala 1912an de aniye ziman ku parzemîn hêdî hêdî li dora dinyayê dizivirin. Hîpoteza wî heta salên 1950an dema ku gelek vedîtinên mîna palaeomagnetîzmê bi piştgiriyek xurt peyda kir û bi vî rengî bingehek girîng ji bo modela îro ya tektonîkên plakaya bi nakok bû û bi berfirehî ji hêla jeolojiya sereke ve hatiye red kirin. Wegener beşdarî gelek seferên li Grînlenayê bûye ku ji bo lêkolîna gera hewaya polar berî ku hebûna herika jet were pejirandin. Beşdarên seferê gelek çavdêriyên meteorolojîk kirin û yekem kes bûn ku li ser qeşaya Gronlanda hundurîn zivistanê derbas kirin û yên yekem bûn ku li ser cemeda Arktîkê ya liv û tevgera qeşayê hildan.

Jînenîgarî

Alfred Wegener di 1ê çiriya paşîna sala 1880an de li Berlînê ji dayik bûye û yek ji pênc zarokên malbatê bû. Bavê wî, Richard Wegener, teolog û li Berlinisches Gymnasium zum Grauen Kloster mamosteyê zimanên klasîk bû. Di sala 1886an de malbata wî xaniyek berê li nêzî Rheinsberg kirî ku wan wekî xaniyek betlaneyê bikar dianî. Îro di avahiyek nêzîk de cîhek bîranîna Alfred Wegener û ofîsa agahdariya geştyariyê heye ku berê dibistana herêmî bû. Di heman demê de Alfred Wegener pismamê pêşengê sînemayê Paul Wegener bû.

Wegener dibistana Köllnisches Gymnasium li Wallstrasse li Berlînê xwend (rastiyek ku li ser plaketa li ser vê avahiya parastî ku niha dibistanek muzîkê ye, tê bîranîn), di pola xwe de wekî xwendevanê herî baş ji xwendina xwe qedand. Wegener li Berlîn, Heidelberg û Innsbruckê Fizîk, Meteorolojî û Astronomî xwendiye. Mamosteyên wî yên li Berlînê Wilhelm Foerster ji bo astronomî perwerde daya wî û Max Planck ji bo termodînamîkê perwerde daye Alfred Wegener.

Wegener ji hînkirina Planck pabendbûneke xurt a kurtbûnê di xizmeta zelaliyê de girt. Wî di pêşkêşkirina modelên mekanîkî û ravekirinên sedemî de hişyariyek pejirand ku li ser sînor sînordar bû, di pêşkêşkirina modelên mekanîkî û ravekirinên sedemî de, nemaze ji celebê ku tenê tiştê ku meriv ji ezmûnê dizanibû bêyî ku tiştek li rastiyan zêde bike piştrast kir. Ya herî girîng ev bû ku wî guh da fermana Planck ku tu carî ti formek teoriyê wekî dawî nehesibîne û "teoriya baş" tenê wekî şêwaza dermankirina diyardeyên ku bi rewşa rastîn a zanistê ya wî gavê re têkildar e - û qet bi ya xwe re nafikire daxwazên ji bo wî.

Ji sala 1902an heta 1903an di dema xwendina xwe de alîkarê çavdêriya stêrnasiya Uranyayê bû. Wî di sala 1905an de li ser bingeha teza ku di bin çavdêriya Julius Bauschinger de li Zanîngeha Friedrich Wilhelms (îro Zanîngeha Humboldt) ku Berlînê hatiye nivîsandin, doktoraya stêrnasiyê stand. Wegener her gav eleqeyek xurt di warên pêşkevtî yên meteorolojî û klîmolojiyê de domand û lêkolînên wî pişt re li ser van dîsîplînan sekinîn.

Di sala 1905an de Wegener dibe alîkarê Aeronautisches Observatorium Lindenberg. Ew li wir bi birayê xwe Kurt re ku du sal jê mezintir e ku di heman demê de zanyarek bi meteorolojî û lêkolînên polar re eleqedar dibe dixebite. Di hilkişîna balonê de divê lêkolînên meteorolojî bêne kirin û ceribandinek rêbazek navîgasyonê ya esmanî bi karanîna celebek taybetî ya çargoşeyê ("Libellenquadrant"), birayên Wegener ji bo firîna balonê ya domdar rekorek nû bidestxist ku balon 52.5 saetan li jor dimîne.