Ateîzm
Ateîzm | |
|---|---|
| |
 Rengdêrê Yewnaniya Kevnar ἄθεος di destnivîsa Nameya Pawlos a ji Efesiyan re (Papîrus 46, Eph) | |
| Pêk tê ji |
|
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Ateîzm an jî bêbawerî redkirina baweriya Xwedê ye. Atheism, di wateya herî berfireh de, nebûna baweriya bi hebûna xwedayan e.[1] Kêm berfirehtir, ateîzm redkirina baweriya ku her xwedawend hene. Di wateyek hîn teng de, ateîzm bi taybetî ew pozîsyon e ku xwedayan tune.[2] Ateîzm bi teîzmê re tê berevajîkirin, di forma xwe ya herî gelemperî de ew bawerî ye ku bi kêmanî yek xweda heye.[3][4][5]
Yekem kesên ku xwe wekî ateîst didin nasîn di sedsala 18-an de di serdema Ronahiyê de dijîn.[6] Şoreşa Fransî, ku bi "ateîzma xwe ya bêhempa" tê binav kirin, bû şahidê yekem tevgera siyasî ya girîng di dîrokê de ku doza serweriya aqilê mirovan dike.[7] Di sala 1967'an de Albanya li gorî polîtîkaya xwe ya Marksîzma dewletê xwe yekemîn welatê fermî yê ateîst îlan kir.[8]
Argumanên ateîzmê ji nêzîkatiyên felsefî bigire heta civakî û dîrokî hene. Aqilên ku ji xwedayan bawer nakin, kêmbûna delîlan,[9] pirsgirêka xerabiyê, argumana ji ayetên nelihev, redkirina têgehên ku nayên derewkirin, û argumana ji nebaweriyê hene. Kesên nebawer dibêjin ku ateîzm ji xwedawendan helwestek parsektir e û her kes bêyî baweriya xwedawendan çêdibe; ji ber vê yekê, ew îdia dikin ku barê îsbatkirinê ne li ser ateîst e ku hebûna xwedayan red bike, lê li ser teîst e ku mentiqek ji bo teîzmê peyda bike.[10] Tevî ku hin ateîst felsefeyên laîk pejirandine (mînak humanîzma laîk), [11] îdeolojî an kodek tevgerê tune ku hemî ateîst pê re girêdayî ne.[12]
Ji ber ku têgînên ateîzmê cûda dibin, texmînên rast ên hejmarên heyî yên ateîstan dijwar in. Hejmara ateîstên her welatekî bi asta ewlehiya hem ji bo takekes û hem jî ji bo civakê ve girêdayî ye, bi hin îstîsnayan.[13]
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ↑ "Atheism". OxfordDictionaries.com. Oxford University Press. Ji orîjînalê di 11 îlon 2016 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 23 nîsan 2017.
- ↑ J.J.C. Smart (2017). "Atheism and Agnosticism". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University. Ji orîjînalê di 11 kanûna pêşîn 2016 de hat arşîvkirin.
- ↑ Oxford English Dictionary (Çapa 2nd). 1989.
Belief in a deity, or deities, as opposed to atheism
- ↑ "Merriam-Webster Online Dictionary". Ji orîjînalê di 14 gulan 2011 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 9 nîsan 2011.
belief in the existence of a god or gods
- ↑ Smart, J.J.C. (9 adar 2004). Zalta, Edward N. (ed.). "Atheism and Agnosticism". The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2013 Edition). Ji orîjînalê di 2 kanûna pêşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 26 nîsan 2015.
- ↑ Wootton, David (1992). "1. New Histories of Atheism". In Hunter, Michael; Wootton, David (eds.). Atheism from the Reformation to the Enlightenment. Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-822736-6.
- ↑ Hancock, Ralph (1996). The Legacy of the French Revolution. Lanham, Massachusetts: Rowman and Littlefield Publishers. r. 22. ISBN 978-0-8476-7842-6. Ji orîjînalê di 30 îlon 2015 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 30 gulan 2015. Extract of page 22 Girêdana arşîvê îlon 29, 2015, li ser Wayback Machine
- ↑ Wuthnow, Robert (1998). The Encyclopedia of Politics and Religion (vol. 2). r. 60. ISBN 0-415-187-400.
- ↑ Shook, John R. "Skepticism about the Supernatural" (PDF). Ji orîjînalê di 18 çiriya pêşîn 2012 de hat arşîvkirin (PDF). Roja wergirtinê: 2 çiriya pêşîn 2012.
- ↑ Stenger 2007, rr. 17–18, citing Parsons, Keith M. (1989). God and the Burden of Proof: Plantinga, Swinburne, and the Analytical Defense of Theism. Amherst, New York: Prometheus Books. ISBN 978-0-87975-551-5.
- ↑ Fales, Evan. Naturalism and Physicalism, in Martin 2006, rr. 122–131.
- ↑ Baggini 2003, rr. 3–4.
- ↑ Zuckerman, Phil (2007). Martin, Michael T (ed.). The Cambridge Companion to Atheism. Cambridge: Cambridge University Press. r. 55, 57. ISBN 978-0-521-60367-6. OL 22379448M. Ji orîjînalê di 31 çiriya pêşîn 2015 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 9 nîsan 2011.