Ateîzm

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.
(Ji Ateîst hat beralîkirin)
Ateîzm
  • World view
  • philosophical movement
  • doxastic attitude Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
Rengdêrê Yewnaniya Kevnar ἄθεος di destnivîsa Nameya Pawlos a ji Efesiyan re (Papîrus 46, Eph)
Pêk tê ji
  • Marxist‒Leninist atheism
  • New Atheism Li ser Wîkîdaneyê biguhêre
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêreBelge

Ateîzm an jî bêbawerî redkirina baweriya Xwedê ye. Atheism, di wateya herî berfireh de, nebûna baweriya bi hebûna xwedayan e.[1] Kêm berfirehtir, ateîzm redkirina baweriya ku her xwedawend hene. Di wateyek hîn teng de, ateîzm bi taybetî ew pozîsyon e ku xwedayan tune.[2] Ateîzm bi teîzmê re tê berevajîkirin, di forma xwe ya herî gelemperî de ew bawerî ye ku bi kêmanî yek xweda heye.[3][4][5]

Yekem kesên ku xwe wekî ateîst didin nasîn di sedsala 18-an de di serdema Ronahiyê de dijîn.[6] Şoreşa Fransî, ku bi "ateîzma xwe ya bêhempa" tê binav kirin, bû şahidê yekem tevgera siyasî ya girîng di dîrokê de ku doza serweriya aqilê mirovan dike.[7] Di sala 1967'an de Albanya li gorî polîtîkaya xwe ya Marksîzma dewletê xwe yekemîn welatê fermî yê ateîst îlan kir.[8]

Argumanên ateîzmê ji nêzîkatiyên felsefî bigire heta civakî û dîrokî hene. Aqilên ku ji xwedayan bawer nakin, kêmbûna delîlan,[9] pirsgirêka xerabiyê, argumana ji ayetên nelihev, redkirina têgehên ku nayên derewkirin, û argumana ji nebaweriyê hene. Kesên nebawer dibêjin ku ateîzm ji xwedawendan helwestek parsektir e û her kes bêyî baweriya xwedawendan çêdibe; ji ber vê yekê, ew îdia dikin ku barê îsbatkirinê ne li ser ateîst e ku hebûna xwedayan red bike, lê li ser teîst e ku mentiqek ji bo teîzmê peyda bike.[10] Tevî ku hin ateîst felsefeyên laîk pejirandine (mînak humanîzma laîk), [11] îdeolojî an kodek tevgerê tune ku hemî ateîst pê re girêdayî ne.[12]

Ji ber ku têgînên ateîzmê cûda dibin, texmînên rast ên hejmarên heyî yên ateîstan dijwar in. Hejmara ateîstên her welatekî bi asta ewlehiya hem ji bo takekes û hem jî ji bo civakê ve girêdayî ye, bi hin îstîsnayan.[13]

Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  1. "Atheism". OxfordDictionaries.com. Oxford University Press. Ji orîjînalê di 11 îlon 2016 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 23 nîsan 2017.
  2. J.J.C. Smart (2017). "Atheism and Agnosticism". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University. Ji orîjînalê di 11 kanûna pêşîn 2016 de hat arşîvkirin.
  3. Oxford English Dictionary (Çapa 2nd). 1989. Belief in a deity, or deities, as opposed to atheism
  4. "Merriam-Webster Online Dictionary". Ji orîjînalê di 14 gulan 2011 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 9 nîsan 2011. belief in the existence of a god or gods
  5. Smart, J.J.C. (9 adar 2004). Zalta, Edward N. (ed.). "Atheism and Agnosticism". The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2013 Edition). Ji orîjînalê di 2 kanûna pêşîn 2013 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 26 nîsan 2015.
  6. Wootton, David (1992). "1. New Histories of Atheism". In Hunter, Michael; Wootton, David (eds.). Atheism from the Reformation to the Enlightenment. Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-822736-6.
  7. Hancock, Ralph (1996). The Legacy of the French Revolution. Lanham, Massachusetts: Rowman and Littlefield Publishers. r. 22. ISBN 978-0-8476-7842-6. Ji orîjînalê di 30 îlon 2015 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 30 gulan 2015. Extract of page 22 Girêdana arşîvê îlon 29, 2015, li ser Wayback Machine
  8. Wuthnow, Robert (1998). The Encyclopedia of Politics and Religion (vol. 2). r. 60. ISBN 0-415-187-400.
  9. Shook, John R. "Skepticism about the Supernatural" (PDF). Ji orîjînalê di 18 çiriya pêşîn 2012 de hat arşîvkirin (PDF). Roja wergirtinê: 2 çiriya pêşîn 2012.
  10. Stenger 2007, rr. 17–18, citing Parsons, Keith M. (1989). God and the Burden of Proof: Plantinga, Swinburne, and the Analytical Defense of Theism. Amherst, New York: Prometheus Books. ISBN 978-0-87975-551-5.
  11. Fales, Evan. Naturalism and Physicalism, in Martin 2006, rr. 122–131.
  12. Baggini 2003, rr. 3–4.
  13. Zuckerman, Phil (2007). Martin, Michael T (ed.). The Cambridge Companion to Atheism. Cambridge: Cambridge University Press. r. 55, 57. ISBN 978-0-521-60367-6. OL 22379448M. Ji orîjînalê di 31 çiriya pêşîn 2015 de hat arşîvkirin. Roja wergirtinê: 9 nîsan 2011.