Bikarhêner:Balyozxane/badînî/پەیمانگەھێن کۆنفوشیوس Peymangehên Konfuşyus
Ev gotar li ser ckb.wiki ji hêla I Believe in Science & Ideas beyond borders & Beit al Hikma 2.0 ve bi badînî hatiye nivîsîn. Eger hûn karibin ji kerema xwe re transkrîbeyî herfên latînî bikin û rûpelê bar bikin sernavê gotarê
پەیمانگەھێن کۆنفوشیوس هەڤپشکیەکا پەروەردەیا گشتیە د ناڤبەرا کۆلیژ و زانکۆیێن چینێ و کۆلیژ و زانکۆیێن وەلاتێن دی. هندەک ژ ڤێ هەپشکیێ ژ لایێ ھانبان (نڤێسینگەھا ئەنجومەنێ فەرمی یا زمانێ چینیـە) ڤە پارە بۆ دھێنە تەرخانکرن و دهێنە ڕێڤەبرن، کۆ ئەو ب خۆ ژی سەر ب وەزارەتا پەروەدەیا چینێ یە. ئارمانجا ئاشکرایا ڤی بەرنامەی پەرەپێدانا زمان و کەلتۆرێ چینێ و پشتەڤانیکرنا فێربونا زمانێ چینێ بۆ کەمینێت چینیە ل سەرانسەێ جیهانێدا و ساناھیکرنا لێکگوھورینا کەلتۆریە. گەلەک ڕەخنە یێن ل ڤێ ڕێکخراوێ ھاتینە گرتن دەربارەی زێدەبوونا کارتێکرنا چینێ ل وان وەلاتێن کو ئەڤ پەیمانگەهە کاری تێدا دکەن. دگەل ھندێ ژی چەندین بەرنامێن ئەکادیمی دانوستاندن یێت کرین بۆ دەستکاریکرنا گرێبەستێت وان ژ بۆ پاراستنا ئازادیا ئەکادیمی دناڤ ئەڤان زانکۆایادا.[1][2]
بەرنامێ پەیمانگەھا کۆنفوشیوس ل سالا ٢٠٠٤ دەستپێکر و ژلایێ نڤیسینگەها(ھانبان) ڤە پشتەڤانی لێ دھێتەکرن، ھەروەسا ژلایێ زانکۆیێن جودا جودا ڤە چاڤدیری لێ دھێتەکرن. ئەڤ پەیمانگەھە ب ھاریکاریا کۆلیژ و زانکۆیێن پشکدار دڤێ پەیمانگە‌هێ لە سەرانسەرێ جیھانی کار دکەن و لایەنێن ئابووری ب هەڤپشکی دناڤبەرا نڤیسینگەها(ھانبان) و دەزگەهێن مێڤاندار دهێنە برێڤەبرن. پەیمانگەها کۆنفوشیوسێ پرۆگرامێت ھەڤبەش هەنە دگەل قوتابخانێن ناڤنجی و دەزگەهێن خواندنێ ژ بۆ دابینکرنا ماموستا و ڕێنماییان.[3][4]
کاربدەستێن چینی پەیمانگەھا کۆنفوشیوسێ دهینە هەمبەری ڕێکخراوێن پێشڤەبرنا زمان و کۆلتوری، وەک (پەیمانگەھا کامویسا پۆرتوگالی و ئەنجومەنێ برێتانی و ھەڤپەیمانیا فەرەنسا فرانسوا، گۆمەلگەھا ئٔیتالیا دانتێ ئالیگیێری، پەیمانگەھا سێرڤانتی یا ئیسپانی، و پەیمانگەھا گۆثی یا ئەلمانی) کۆ هندەک ژ وان ناڤودەنگێ خۆ یێ هەی و وەک نوینەرێ وەڵاتێن خۆ دهێنە هەژمارتن ھەر وەکی کۆنفوشیۆس نوینەرایەتیا چینێ دکەت.
ھندەک شلوڤەکار بەحسێ وێ ھندێ دکەن کۆ بەرۆڤاژی ڤان ڕێکخراوان، گەلەک ژ پەیمانگەھێن کۆنفوشیوس ڕاستەوخۆ دناڤ زانکۆیێ دا کاردکەن و ب ئەڤی ڕەنگی ژی خۆدانێن ڤان بۆچوونان ھوسا ھزر دکەن کۆ ئەڤ تشتە دبیتە ئەگەرێ نیگەرانییێ ژ ئەگەرا مای تێکرن دگەڵ سەربەخۆیا ئەکادیمی و هەژموونا سیاسی. بەلێ ژ بلی چەند حالەتێن تاک تاکە، پێدڤیە دیڤچوون بۆ ڤان تۆمەتا بهێتە کرن دەربارەی مای تێکرنا دگەل سەربەخۆ یا ئەکادیمی.
ل رێکەفتی ١٣/٨/٢٠٢٠، وەزارەتا دەرڤەیا ویلایەتێن ئٔێکگرتیێن ئەمریکا بارەگایێ پەیمانگەھا کۆنفشیوسێ ل ئەمریکا ب (هنارتیا بیانی)یا چینێ ل قەلەم دا. [5][6]
مێژوویا پەیمانگەھا کۆنفوشیوس[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
ئێکەم پەیمانگەھا کۆنفوشیوس ل ٢١/١١/٢٠٠٤ ل باژێرێ سیئولێ پایتەختا کوریا باشور ھاتیە ڤەکرن پشتی دامەزراندنا پەیمانگەھەکا دەستپێکی ل باژێرێ تەشقەند ل ئوزپاکستانێ ل خزیرانا ٢٠٠٤.بەلێ پەیمانگەھا کۆنفوشیوسێ ئێدی ل کوریا باشور چالاک نینە.
د هەمان ساڵ و هەمان هەیڤدا، دووەم پەیمانگەھا کۆنفشیوس ل زانکۆیا ماریلاند ل کولێژا پارکدا دا ھاتە ڤەکرن. ب سەدان پەیمانگەھێن دی ل دەھان وەلاتێن جیھانێ ھاتنە ڤەکرن بەلێ زۆربەیا وان ل ئەمریکا و کوریا باشور و ژاپونێنە.
ل مەھا نیساناسالا ٢٠٠٧دا، ئێکەمین پەیمانگەھا کۆنفشیوس ل زانکۆیا وەسیدا ل ژاپونێ هات ڤەکرن کو تێدا ڤەکۆلین دهێنە ئەنجامدان. ئەڤ پەیمانگەها ب ھەڤپشکی دگەل زانکۆیا (پەکینگ) ڤەکۆلینێن خواندنا باڵا ئەنجام ددەت ل سەر زمانێ چینی.[7]
تا ساڵا ٢٠١٩، نزیکی ٥٣٠ پەیمانگەهێن کۆنفۆشیوس لە چەند وەڵاتەکا هەنە ل هەر شەش کیشوەرادا. وەزارەتا پەروەردا چینێ چاڤەرێ دکەت کو تا ساڵا ٢٠٢٠، ١٠٠ ملیۆن کەس ل دەرڤەی چینێ خۆ فێری زمانێ چینی بکەن و ئەڤ بەرنامەیە یێ گەلەک زی بەرفرە دبیت داکو دگەل پێشهاتان خۆ بگونجینیت.
دەزگەهێ هانبان لبەرە تا ساڵا ٢٠٢٠، ١٠٠٠ پەیمانگەهێت کۆنفۆشیوس دامەزرینیت.[8]
ناڤێ پەیمانگەھێ[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
پەیمانگەھا کۆنفوشیوس ب ناڤێ فەلیسوفێ ناڤدارێ چینی کۆنفوشیوس ھاتییە ناڤکرن، کۆ دناڤبەرا سالێن (٥٥١—٤٧٩) بەری زاینێ ژیایە.
ب درێژیا سەدێ بیستێدا سەرکردێن حزبا شیوعی یا چینێ ڕەخنە ل ڤێ پیمانگەهێ دگرت و بوێ هەندێ گونەهبار دکر کۆ ئەڤ پەیمانگەهە دەڕبرین ژ دابونەریتێن دەرەبەگیێ دکەت و لەوما هەڤڕکی دگەل کر هەر ژ ساڵا ١٩١٢ ب رێکا بزاڤا کەلتووری یا تازە و ئەڤ هندە بەردەوام بوو تا ساڵا ١٩٧٣ دەمێ کەمپینا ڕەخنەگرتنا کۆنفۆشیوسێ دەستپێکر د شۆرشا کەلتووریدا. دگەل ھندێ ل ساڵێن دووماهیدا گرنگییێ ب کەلتۆرێ چینێ یێ بەرێ قۆناغا چینا مۆدرێن زێدەبوویە ل چینێ و خەلک سەر ژ نی حەز ژێ دکەن ب تایبەتی ئەو تشتێن گرێدای ب کونفوشیوسی ڤە. ژ دەرڤەی چینێ کۆنفوشیوس ب گشتی وەکو ھێمایەکێ کەلتۆرێ چینێ دهێتە نیاسین. ئیدی هاتیە جوداکرن ژ لێنێرینێن نەرێنی کۆ گرێدایبوون ب چەند کەسایەتیێن چینی وەکی رابەرێ چینی ماودزی دۆنگ. [9]
بەردەڤکێ پەیمانگەھا کۆنفوشیوس ددەتە دیارکرن کۆئەڤ پەیمانگەهە بڕاندەکا بازرگانییە و ژبەر هندێ یابوویە خودان ناڤدەنگێکی باش و کارتێکرنەکا کۆمەڵایەتی یا بهێزتر و ژبەر هندێژی دێ شێت پاڵپشتیەکا مەستر ژ کۆمەڵگەهێت خۆجێی پەیدا بکەت.
ل ساڵا ٢٠١٤، ڕۆژناما چین پۆست دا خۆیاکرن کۆ "بێگۆمان ئەگەر چینێ ناڤێ ڤان پەیمانگەھێ کربا (ماو) یان ژی (دینگ شیاپینگ) دا پیچەک بەرەڤ پێش چیت، بەلێ بکارئینانا ناڤێ (کۆنفوشیوس)ی بڕاندەک دروستکر کۆ ھاتە نیاسین وەک سمبولا کەلتۆرێ چینی، کو وێنەکا گەلەک جیاواز گەهاند ژ وێنا حزبا شیوعی.
کێری بڕاون کو پرۆفیسورێ سیاسەتا چینیە ل زانکۆیا سدنی دبێژیت کو تشتەکێ گەلەک سەیرە کو حزبا شیوعی چینێ نهو پەیمانگەها کۆنفوشیوسێ وەک شێر یان پەھلەوان نیشان ددەت چنکو تنێ بەری (٤٠) سالان هەمان پەیمانگەهـ ڕسوادکر چونکی حزبا شیوعی دگوت ئەڤ پەیمانگەهە بەرپرسە ژ بەڵاڤکرنا هندەک بهایا وەکی دەستھەلاتداریا زەلامان و دەستهەڵاتداریا ڕێڤەبەر و بەرپرسان و هەر وەسا بەڵاڤکرنا بهایێت پارێزگاری.
ئارمانج[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
پەیمانگەھا کۆنفۆشیوێ زمان و کەلتوورێ چینی بەڵاڤ دکەت ل سەرانسەرێ جیهانێدا. ئەڤ پەیمانگەهە ڕادبیت ب دانانا کۆرسێت فێرکرنا زمانێ چینی و ھەروسا مەشق ب مامۆستایان دکەت و ئەنجامدانا تاقیکرنا لێھاتی یا زمانێ چینی، ژ بلی ب مێھڤانداریکرنا چالاکیێن ھونەری و کەلتوری و بەڵاڤکرنا زانیاریا لسەر ولاتێ چینێ یێ ھەڤچەرخ. زو لین، ڕێڤەبەرێ پەیمانگەها کۆنفۆشیوسێ راگەھاند کو ئەڤ پەیمانگەهە یا کار دکەت بۆ بەرسڤدانا ئەو زێدەبوونا حەزا ژ نشکەڤە بۆ فێربوونا زمانێ چینێ لە سەرناسەرێ جیهانێدا هەر وەسا مامۆستایێت زمانێ چینی ژ ولاتێ چینێ دا پەیدادکەت.
لساڵا ٢٠١١، ٢٠٠ ژ ڤان مامۆستایان ل ویلایەتێن ئیکگرتیێن ئەمریکا کاردکرن.
سەرچاوەکان[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ^ "About Confucius Institute | The Confucius Institute". as.tufts.edu. Roja gihiştinê 26 hezîran 2020.
- ^ A message from Confucius; New ways of projecting soft power Girêdana arşîvê 9 adar 2011 li ser Wayback Machine, The Economist, 22 October 2009.
- ^ "Introduction to the Confucius Institutes". Ji orîjînalê di 7 tîrmeh 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2 tîrmeh 2011.
- ^ Jianguo Chen; Chuang Wang; Jinfa Cai (2010). Teaching and learning Chinese: issues and perspectives. IAP. rr. xix. ISBN 9781617350641.
- ^ "US labels Confucius Institute 'foreign mission'". BBC News (bi îngilîziya brîtanî). 13 tebax 2020. Roja gihiştinê 13 tebax 2020.
- ^ O’Keeffe, Kate (13 tebax 2020). "U.S. to Classify Beijing-Backed Confucius Institute Center as Foreign Mission". The Wall Street Journal (bi îngilîziya amerîkî). ISSN 0099-9660. Roja gihiştinê 13 tebax 2020.
- ^ "Confucius Institutes Around the Globe | Confucius Institute | Nebraska". Ji orîjînalê di 7 îlon 2008 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 3 tîrmeh 2011.
- ^ Confucius Institute: promoting language, culture and friendliness Girêdana arşîvê 21 çiriya pêşîn 2012 li ser Wayback Machine, Xinhua, 2 October 2006.
- ^ "China's Confucius Institutes Rectification of statues". The Economist. 20 kanûna paşîn 2011. Ji orîjînalê di 26 kanûna paşîn 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 2 tîrmeh 2011.