Mêş û mûr
(Ji Insect hat beralîkirin)
Jump to navigation
Jump to search
Mêş û mûr | |
---|---|
![]() | |
Çend cureyên buxikan | |
Dabeşandina zanistî | |
Cîhan: | Animalia |
Filûm: | Arthropoda |
Binefilûm: | Hexapoda |
Çîn: | Insecta Linnaeus, 1758 |
Mêş û mûr, buxik an buhik (bi latînî, Insecta) çîneke di nav girêçikpêyan de ye. Zêdeyî milyonek cureyên mêş û mûran hene li ser riwê erdê; balbalok, kulî, perîdank, mêşhingiv, mêşên cuda cuda, kêzik, mûrî û gelek cureyên din dikevin vê çînê.
Şayes[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Morfolojî û fizyolojî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]

Şêwenasiya buxikê
A- Serê B- Sîng C- Zik
A- Serê B- Sîng C- Zik
1. antenna
2. ocelli (jêr)
3. ocelli (jor)
4. çavê lihevsiwarkirî
5. mêjî (mêjiyî ganglia)
6. prothorax
7. Qapê xwînê yê piştî
8. boriyên zengilok (sode bi spiracle)
9. mesothorax
10. Li bin sîngê
11. baskê pêşî
12. baskê paşî
13. mid-gut (aûik)
14. boriyê piştî (Heart)
15. hêkel
16. hind-gut (rûvî, tortorîk & zotik)
17. zotik
18. coka hêkelê
19. benê rehikê (abdominal ganglia)
20. Malpighian tubes
21. tarsal pads
22. kulaban
23. tarsus
24. lûlaqa zirav
25. femur
26. trochanter
27. fore-gut (crop, gizzard)
28. Koma rehikî ya sîngî
29. coxa
30. Toşpiya xwazeyî
31. Koma rehikî ya binesoriçikî
32. Beşên dêv
.2. ocelli (jêr)
3. ocelli (jor)
4. çavê lihevsiwarkirî
5. mêjî (mêjiyî ganglia)
6. prothorax
7. Qapê xwînê yê piştî
8. boriyên zengilok (sode bi spiracle)
9. mesothorax
10. Li bin sîngê
11. baskê pêşî
12. baskê paşî
13. mid-gut (aûik)
14. boriyê piştî (Heart)
15. hêkel
16. hind-gut (rûvî, tortorîk & zotik)
17. zotik
18. coka hêkelê
19. benê rehikê (abdominal ganglia)
20. Malpighian tubes
21. tarsal pads
22. kulaban
23. tarsus
24. lûlaqa zirav
25. femur
26. trochanter
27. fore-gut (crop, gizzard)
28. Koma rehikî ya sîngî
29. coxa
30. Toşpiya xwazeyî
31. Koma rehikî ya binesoriçikî
32. Beşên dêv
Reftar[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Pirbûn[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Xwarin[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
Dabeşandin[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kladograma refên mayî yên buxikan e,[1] bi çend cureyên di her ref de. Baş binêre ku eger Apterygota, Palaeoptera û Exopterygota di refên paraphyletic da bin. |
Bineçîna Apterygota
- Archaeognatha
- Thysanura
- Monura (fosîl)
Bineçîna Pterygota
- Jêreçîna Paleoptera (dibe ku parafîletîk be)
- Ephemeroptera
- Palaeodictyoptera (fosîl)
- Megasecoptera (fosîl)
- Archodonata (fosîl)
- Diaphanopterodea (fosîl)
- Protodonata an Meganisoptera (fosîl)
- Protanisoptera (fosîl)
- Triadophlebioptera (fosîl)
- Protozygoptera an jî Archizygoptera (fosîl)
- Odonata - Zencere, moza zêrîn û hwd.
- Jêreçîna Neoptera
- Serekoma Exopterygota (?)
- Caloneurodea (fosîl)
- Titanoptera (fosîl)
- Protorthoptera (fosîl)
- Plecoptera
- Embioptera
- Zoraptera
- Dermaptera
- Orthoptera - Kulî, cobir û hwd.
- Serekoma pêşniyarkirî ya Dictyoptera
- Phasmatodea (?)
- Grylloblattodea (?)
- Mantophasmatodea (?)
- Blattodea - Zirkêtk, zirqîtik an zirxîtik
- Isoptera - Termît an textekawûs
- Mantodea - Balbalok
- Serekoma pêşniyarkirî ya Paraneoptera
- Serekoma Endopterygota
- Hymenoptera - Mûrî, mêşhingiv, pîzalok, pîzang û hwd.
- Coleoptera - Bezimk, bizimk, gawuk an textebît
- Strepsiptera
- Raphidioptera
- Megaloptera
- Neuroptera
- Serekoma pêşniyarkirî ya Mecopteroidea/Antliophora
- Mecoptera
- Siphonaptera - Kêç
- Diptera - Mêş
- Protodiptera (fosîl)
- Serekoma pêşniyarkirî ya Amphiesmenoptera
- Trichoptera
- Perîdank - Pelatînk, perperok,pîrika titijê, gazûz û hwd.
- Incertae sedis
- Glosselytrodea (fosîl)
- Miomoptera (fosîl).
Çavkanî[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
- ↑ Tree of Life Web Project (2002). "Insecta". Archived from the original on 2009-04-14. Retrieved 2009-05-12.
Girêdanên derve[biguherîne | çavkaniyê biguherîne]
- Insects of North America
- Overview of Orders of Insects
- A Safrinet Manual for Entomology and Arachnology SPC
- Tree of Life Project Girêdana arşîvê 16 hezîran 2013 li ser Wayback Machine – Insecta, Insecta Movies Girêdana arşîvê 17 îlon 2019 li ser Wayback Machine
- Insects of Brazil Girêdana arşîvê 8 tîrmeh 2013 li ser Wayback Machine
- Insect Morphology Girêdana arşîvê 3 adar 2011 li ser Wayback Machine Overview of insect external and internal anatomy
- Fossil Insect Database International Palaeoentological Society
- UF Book of Insect Records
- InsectImages.org 24,000 high resolution insect photographs
- BBC Nature: Girêdana arşîvê 16 gulan 2015 li ser Wayback Machine Insect news, and video clips from BBC programmes past and present.
- The Nature Explorers Many insect video clips.