Çavkaniya Bikarhêner:Nîhad Gullî bibîne

{{Çavlêgerandin}}
{{Infobox Êl û eşîr
 | nav        = Eşîra  Gullî Ya
 | wêne       = Batifa 27-1-.jpg
 | binwêne    = 
 | hoz        =  [[Gullî]]
 | serekeşîr  = Şaban Mohammed Tahir Sadiq Biro 
 | esîl       = [[Kurd]]
 | ziman      = [[Kurdî]] ([[kurmancî]])
 | herêm      = [[Zaxo]], [[Batifa]],
 | belavbûn   = 
 | gelhe      =                               ~
 | ol         = [[Îslam]] ([[sunîtî]])
}}

== Pêkhata eşîreta Gûllî Ya ==

=== Behnîney ===
Binemala Serekî Ya ( Hecî SAdiq Bro ) Ko Di Kevn Da û Piştî Şerî Çaldêran Li Sala ( 1514 ) Ji Kurdistana Bakûr Hatîne Xwarê û Babkek Ji eşîreta ( Gerdî ) Ne û Li Gûndê Behnonê Akincî Bone û Gûndê Behnonê Taybet Mendîyeka Xo Hebo Kû Di Kevîte Nîveka Bîstêt Çîyayên Zor Asê Da û Li Dewro Berêt Kanyeka Avê Ya Binavo Deng Di Gotnê ( Kanya Qul Qulê ) Akincî Boyîne . û Piştî Borîna ( 400 ) Sala Ji Akincî Bonê Li Ser Gûndî Jimara Wan Zêde Bone û Cihê Gûndî Zor Bertenk Bo . Cihê Jîyana Wan Neboye Di Navbera Sala ( 1850 Sala 1930 ) Da Binemal Binemal Ji Gûndî Derkeftin û ev Gûnde Vegirtîne Ko Hemî Ji Bineret Da Xelkê Behnonê Ne ( Behnone , Ava Tîka , Ava Xraba , Bîrik , Kele Xwar , Xîzava , Sîrkotik , Çem Cihor , Xûk , Xendek , Mêrg , Kovik , Girî ) Serokê Binemala Behnoneya ( Hecî SAdiq Bro ) Ye û Noke ( Şeban Mohemed Tahie Sadiq Bro ) Ye û Babkekê Serekî Yê eşîreta Gûllî Ya Nin.

=== Batîfî ===
أ - Mala Metînê Ko Çend Babkeka Di Batîfa Da Bi Xove Digrît Di Navbara Salên ( 1720 ) Li Batîfa Akincî Boyîne û ( Mistoyê Mihoy ) Serokê Binemala Metînê Bo û Noke Korê Wî ( ( ebdulhadî Mostefa Miho ) Serkêşîya Binemalê Di Ket û Van Gûndan Bi Xove Digrît ( Batîfa , Bêxebara Serî ) Mala Şînoy Ji Vê Binemalê û Mala emoyê Hela Ko eve Xo cihêt Resenêt Gûndê Batêfa Nin Di Navbera Salên ( 1400 - 1500 ) Li Batîfa Bon.
ب - Mala Xatîna Ji Bineretda Xelkê Gûndê Behnonê Ne û Pismamêt ( Hecî SAdiq Broy ) Ne Di Navbera Sala ( 1850 ) Ji Gûndê Behnonê Hatîne Xwarê û Noke Li Batîfa Akincî Boyîne û ev Gûnde Bi Xweve Girtîne ( Batîfa , Dehlik Gûllî , Bêxebara Binî , Sarka , Pelgîşk ) û Serokê Binemala Xatînê Noke ( Hebît Keleşe ).
ج - Herdo Binemal ( Mala Metînê û Mala Xatînê ) Pêkve Di Bine Batîfî û Babkekê Serekî Yê eşîreta Gûllî Ya Nin.

=== Bêcanî û Bilêcanî ===

أ - Bêcanî : Binemaleka Kevnarêt Devera Gûllî Ya Ne û Li Gûndê Bêcanê Bon Ko Di Kevîte Berkevrê Bêcanê Cihek Blindo Asê Ye Di Navbera SAlên ( 1200 û 1300 ) Ji Nav eşîreta Alan Ji Kurdistana Bakûr Hatîne û Li Gûndê Bêcanê Akincî Boyîne Li Ser Kanîkeka Avê Ya Zor Kêm Ko Têra Jîyana Wan Nekirye û Gûnd Çend Cara Li Dîf Gotnên Babo Bapîran Toşî Şero Şora Boyîne û Gelek Zelamêt Gûndî Hatbon Koştin û Talankrin Ji Berko Jîyana Wan Li Wî Gûndî Zor Bi Zehmet Boye ewjî Binemal Binemal Ji Bêcanê Hatîne Xwarê û Li Van Gûnda Akincî Boyîne Di Navbera Salên ( 1300 Ta 1850 ) Gûnd ( Avihê , Dêrîşk , Şêr Xwasik , Zrêze , Nerimk , Barhol , Dêmka ).
ب - Bilêcanî : Binemala ( Teha Bilêcanî ) Ji Binyat Da ev Binemale Ji Nav eşîreta Zêbarîya Da Di Navbera Salên ( 1650 Ta 1700 ) Hatîne Gûndê Bêcanê Akincî Boyîne Ji Ber Jîno Jîyarê Berev Gûndê ( Bilêcanê , Kanya to , Şîvê ) Çoyîne LiSalên ( 1850 - 1900 ) û ( Tehayê Bilêcanî ) Serokê Vê Binemalê Bo . û Noke ( Feyîsel Selîm Teha ) Serolê Binemala Bilêcanîya Ne û Van Gûnda Bi Xweve Digrît ( Bilêcan , Sorya , Kanî To , Şîvê ) .
ج - Ji Berko Bêcanî û Bilêcanî Li Salên ( 1700 ) û Ta Noke Di êk Deverda Bon Jîno Jîyara Wan Pêkve Bo û Ji Layê Kûmelayetî û Çivakî Ve Zor Di Nêzîkî êkin Noke ( Feyîsel Selîm Teha ) Serokatîya Herdo Binemala Pêkve Diket û Di Bêjin ( Bêcanî ) Babkekê Serekî Yê eşîreta Gûllî Ya Nin.
 
=== Gûndên Tak Tak ===

( Roîsê , Sîlê , Nizor , Şîlan , Şilîn , Bêgova , Mela Ereb , Rêwanê , Keşan , Korka ) Binyato Resenatîya Van Gûndan Zivrît Çerxê Mêrnişîna Amêdîyê û ev Gûnde Zor Kevnarin Belê Ji Berko Cihê Van Gûnda Yê Jîyanê Zor Xoş Bîn Jîyana Wan Di Baş Bon Hemî Di Kevine Nav Çîyayêt Pir Asê û Gelya Danin Di Siroştekê Zor Xoş Da û Li Ber Avên Rîbaro Xabîro Kanyêt Zor Xoşî Jîyane.ev Gûnde Belave Ne Boyîne û Li Ser Gûndên Xwe Yên Resen Mayîne û Jîyayîne evjî Di Bine Tayek Ji eşîreta Gûllî Ya.
5- Ev Binemale ( Behnîney Di Gel Mala Metînê Ji Batîfî Ya û Mala Xatînê û Binemala Bêcanîya û Gûndên ( Royîsê , sîlê , Nizor , Şilîn , Şîlan , Bêgova , Rêwanê , Keşan , Êkmalê , Korka ) Di Bine eşîreta Gûllî Ya û Serok eşîretê Wan ( Sadiq Biro ) Bo û Salên ( 1920 ) eşîreta xo Ragehandîye û Noke ( Şeban Mohemed Tahir ) Serkêşîya eşîreta Gûllî Ya Di Ket.

=== Têbînî ===

Li Dîf Jêderên Kevin û Axivtnên Babo Bapîran Gûllî û [[Sindî]] eşîreka Pêkve Bon Ta Salên ( 1919 ) Heta Nokejî Têkelîya Navbera Herdo eşîreta Ji Layê Çivakî û Keltorî Ve Zor Lêk Nêzîkin.

== Ramana Gûllî ==

Peyva Gûllî Çend Ramanek Hene.

# Gûllî Ji Gûlê Hatîye Anko Nevê Gûlê Ye Devera Gûllî Ya Zor Corên Gûla Lê Hene.
# Gûllî Bo Navê Afretê Jî Di Hêt . Dor Nîne Ji Navê Gûlê Hatbît.
# Gûllî Yan Gelî Li Dîf Axiftnên Babo Bapîran Û Jêderên Mêjoyî Wesa Xoya Di Ken Ko Sindî Û Gûllî êk eşîret Bîn Li Deşto Çîya Di Jîyan Û Gûllî Li Wî Demî Di Gelya Da Di Jîyan Wek Gelyê Keşanê Û Şîlanê Û Nizûrê Û Sîlê Û Şilînê . ev Gûnde Di Gelya Da Bon . Û Zor Kevnar Bon Demê Xelkê Van Gelya Di Hatin Xwarê Anko Deştê Di em Xelkê Gelyanîn Anko Di Kîratîya Çîya Da Di Jîyan Û Ramana Dirost Ya Gûllî Ji Gelî Hatîye Û Boye Gûllî.
# Gûl Anko Gûlya Genimî Belê Heşta Genim Nehatî Devera Gûllî Ya Hêşta Nizanî Genimî Biçînn Navê Gûllî Hebo.

== Sinorên Cokrafî Yên Devera Gûllî Ya ==
# Bakor - Kurdistana Bakor Gûndên ( êkmale - Mergeh - Robosk - Şird )
# Başor - Devera Mangêşk Û Zincîreka Gûndên Doskîya.
# Rojhelat - Nawça Bamernê û Zincîreka Gûndên Devera Berwarî Bala.
# Rojava - Nawça [[Derkar]] û Qeza Zaxo û Zincîreka Gûndên Devera Sindîya

== Rûberê Devera Gûllî Ya ==

Devera Gûllî Ya Devereka Ber Firehe Ji Çîya û Zîro Nihalo Dûla Bi Xweve Digrît û Devereka Kiştokalî Ye û Gringîya Xû Di Kurditana Başor Da Heye û (47) Gûnda Bi Xweve Digrît , Jîyana Xelkê Deverê Li Çandino Xûdankirna Terşo Kewala Ye . Rûberê Giştî Yê Devera Gûllî Ya (196092) Sedo Noto Şeş Hizaro Noto Do Donem Bi Vî Rengê Li Xwarê :
1- 36937 donem Çandina Genimo Ceho DExlo Dan.
2- 12000 Donem Çandîye Ji Darên Vêqi û Sipîndara.
3- 22219 donem Pîş Çerwane Bo Xûdankirna Terşo Kewala.
4- 116853 donem Daristan Heye Ji Darên Berî û Mazî û Sipîndaro Kezano Gûhîşko Çorên Daro Barê Dêm.
5- 9401 donem Kevro Kaşo Berêt Genimî û Xîzî Hene û Bi Kêr Çandinê Nahên.
6- 7000 Çûyar Li Devera Gûllî Ya Da Hene Çandinê Li Ser Rûberê Dêm û Avî û Xûdankirna Terşo Kewala Radbin.
7- Devera Gûllî Ya Salane Ji (5 Ta 20) Hizar Tenêt ( Sêvo Xûxa ) Berhemî Di êxne Naf Bazarê Kurdistanê Da û Jêderekê Serekî Yê Aborîya Deverê Ye.
8- Devera Gûllî Ya Pitir Ji (15000) Hizar Serên ( Pezo Bizno Ga Reşo Çêlo Dewara ) Hene.
9- Devera gûllî Ya Bi Rêja (70%) Jîyana Wan Li Ser Çandino Xûdankirna Terşo Kewala Heye.
10- (24%) Ji Xelkê Deverê Di Naf Damo Dezgehên Îdarî û Leşkerî Da Kar Di Ken.

{{Êl û eşîrên kurdan ên mezin}}

[[Kategorî:Eşîrên Başûrê Kurdistanê]]