Zimanê neteweyî

Zimanê neteweyî li ser navê zanîngehê de an bi zimanê standard ji neteweya e, di wateya berfireh jî danekî ji bo hemû zaravayan, sociolects û guhertoyên zimanê fonksîyonel yên ku di çarçoveya civaka zimanî bi dîrokî-siyasî danasîn. Pênasen ji zimanê netewî bi pirsgirêk in, ji ber ku di çarçoveya pênasên netewe, dewlet û ziman pirî caran bi unîforma ne.

Têgeha zimanê neteweyî ji nêzîk ve weke konsepta nûjen bi pêşkêşkirina netewe çandî ye, ya ku wek ku, ziman danasîn, çandî û siyasî de axa yekgirtî ve girêdayî ye. Ji ber ku nûjenên feraseta netewe yên li Fransayê di sedsala 16an de zaravayê di Parisîyan ji Langues d'petrolê ji bo cara yekemîn zimanê netewî di wateya nûjentir derve hate avakirin. Zimanên neteweyî çalakiya di gelek dozan de ji aliyê polîtîkayên zimanê teşwîq kirin an hate afirandin, bi awayekî sûnî û amûreke girîng ji bo damezrandina dewletên netewî di sedsalên 18'an û 19'an de bûn. Îcrayê ji ber armancine siyasî yên bikaranîna sole yên zimanan netewî di hinek welatan de di encamê de ji dîroka zilm û zordarî û çewsandina li ser gelek zimanên hindikayiyan bûn.

Îro, li gelek welatên Di makezagonên an qanûn yek an jî zêdetir zimanan weke zimanên neteweyî, ku gelek ji wan zimanên fermî ne û paşê wan bi xwe jî danasîn. Lê belê, ev bikaranîna zimanên din ên fermî ne bes e. Di gel wan, bi zimanên din li ser rewşa zimanê hûrgelê heye. Zimanê neteweyî û zimanê fermî dibe an jî dibe ku ne weke. Bi vî awayî, ji bo nimûne, zimanên neteweyî li gelek welatên afrîkî bi Fransî an jî Îngilîzî wek zimanê fermî tê axaftin, lê wek jî bi zimanên cuda ne.