Çavkaniya Şerê Rûsyayê li ser Ûkraynayê bibîne

{{Agahîdank pevçûnên leşkerî
| pevçûn             = Şerê Rûsya û Ûkraynayê
| wêne               = [[Wêne:2022_Russian_invasion_of_Ukraine.svg|300px]]
| binnivîs           = '''Rewşa leşkeriyê piştî di 24'ê sibatê 2022'an de [[Dagirkirina Rûsyayê li Ukraynayê 2022|êrîşên dagirkirina Rûsyayê li ser Ûkraynayê]]''' <br />{{Legend2|#e3d975}} Ji aliyê Ûkraynayê ve tê kontrolkirin<br />{{Legend2|#ebc0b3}} Ji aliyê Rûsya û hêzên alîgirên Rûsyayê ve tê kontrolkirin<br />
<small>Ji bo [[Şablon:Nexşeya berfireh a Şerê Rûs-Ûkraynayê|nexşeya berfireh a Şerê Rûs-Ukraynayê]]</small> binêre.
| dîrok              = 20ê sibata 2014an {{Efn|There remain "some contradictions and inherent problems" regarding date on which the annexation began.<ref name="Disunited">{{Jêder-kitêb |sernav=The Return of the Cold War: Ukraine, the West and Russia |paşnav=McDermott |pêşnav=Roger N. |isbn=9781138924093 |paşnavê-edîtor=Black |pêşnavê-edîtor=J. |cih=London |rr=99–129 |beş=Brothers Disunited: Russia’s use of military power in Ukraine |urlya-beşê=https://www.academia.edu/11853815 |doi=10.4324/9781315684567-5 |oclc=909325250 |paşnavê-edîtor2=Johns |pêşnavê-edîtor2=Michael |sal=2016 }}</ref> Ukraine claims 20 February 2014 as the date of "the beginning of the [[Temporarily occupied and uncontrolled territories of Ukraine|temporary occupation of Crimea and Sevastopol by Russia]]", citing timeframe inscribed on the Russian [[medal "For the Return of Crimea"]],<ref>{{Jêder-malper |url=http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/PV.7683&Lang=E |sernav=7683rd meeting of the United Nations Security Council. Thursday, 28 April 2016, 3 p.m. New York |jêgirtin=Mr. Prystaiko (Ukraine): ... In that regard, I have to remind the Council that the official medal that was produced by the Russian Federation for the so-called return of Crimea has the dates on it, starting with 20 February, which is the day before that agreement was brought to the attention of the Security Council by the representative of the Russian Federation. Therefore, the Russian Federation started — not just planned, but started — the annexation of Crimea the day before we reached the first agreement and while President Yanukovych was still in power. }}</ref> and in 2015 the [[Ukrainian parliament]] officially designated the date as such.<ref>{{Jêder-malper |sernav="Няша" Поклонська обіцяє бійцям "Беркута" покарати учасників Майдану |url=https://www.segodnya.ua/ua/regions/krym/nyasha-poklonskaya-obeshchaet-boycam-berkuta-nakazat-uchastnikov-maydana-700800.html |roja-gihiştinê=3 sibat 2022 |malper=www.segodnya.ua |ziman=uk }}</ref> On 20 February 2014, [[Vladimir Konstantinov]] who at that time was a chairman of the republican council of Crimea and representing the [[Party of Regions]] expressed his thoughts about seccession of the region from Ukraine.<ref>{{Jêder-malper |sernav=Спікер ВР АРК вважає, що Крим може відокремитися від України |url=http://www.pravda.com.ua/news/2014/02/20/7015117/ |roja-gihiştinê=3 sibat 2022 |malper=Українська правда |ziman=uk }}</ref> On 23 February 2014 the [[Embassy of Russia in Kyiv|Russian ambassador to Ukraine]] [[Mikhail Zurabov]] was recalled to Moscow to due "worsening of situation in Ukraine". In early March 2015, President Putin stated in a [[Crimea. The Way Home|Russian movie about annexation of Crimea]] that he ordered the operation to "restore" Crimea to Russia following an all-night emergency meeting of 22–23 February 2014,<ref name="Disunited"/><ref name="Yahoo News">{{Jêder-nûçe |url=https://news.yahoo.com/putin-describes-secret-operation-seize-crimea-212858356.html |sernav=Putin describes secret operation to seize Crimea |tarîx=8 adar 2015 |xebat=Yahoo News |roja-gihiştinê=24 adar 2015 }}</ref> and in 2018 Russian Foreign Minister claimed that earlier "start date" on the medal was due to "technical misunderstanding".<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.unian.info/politics/2347252-two-headed-orwell.html |sernav=Russia's Orwellian "diplomacy" |malper=unian.info |roja-gihiştinê=30 kanûna paşîn 2019 }}</ref>|group=nb}} – didome<br />({{Temena bi sal, meh, hefte û roj|meh1=2|roj1=20|sal1=2014}})
| herêm              = Ûkrayna<ref>{{Jêder-malper |sernav=Ukraine-Russia crisis live news: Putin has launched ‘full-scale invasion’, says Ukrainian foreign minister – latest updates |url=https://www.theguardian.com/world/live/2022/feb/23/ukraine-russia-news-crisis-latest-live-updates-putin-biden-europe-sanctions-russian-invasion-border-troops |malper=The Guardian |roja-gihiştinê=24 sibat 2022 }}</ref> 
* [[Pêvekirina Krîmê ji aliyê Federasyona Rûsyayê]]
* Dagirkirina [[Oblasta Xersonê]] beşa [[nîvgirava Krîmê]] ([[Strilkove]]) ji Adar heta Kanûnê 2014
* Hêzên alîgirên Rûsyayê rojhilatê [[Donbas]]ê kontrol dikin 
* Hêzên alîgirên Rûsyayê [[Santraliya Nukleerî ya Çernobîlê]] girtin
| encam              = Didome
* [[Zilamên kesk ên biçûk (Şerê Rûsya-Ûkraynayê)|Bê nîşandayî]] yên leşkerên rûsyayê di nav [[nerazîbûnên alîgirên Rûsyayê li Ûkraynayê 2014|nerazîbûna alîgirên Rûsyayê]] ya li Ûkraynayê ya [[Şoreşa Rûmetê|Şoreşa Ûkraynayê]] 2014
* Avakirina leşkerî ya Rûsyayê li ser [[sînorê Rûsya û Ûkraynayê]] <ref name="pcoup">{{Jêder-nûçe |url=http://www.cbc.ca/news/world/vladimir-putin-cools-ukraine-tensions-as-u-s-talks-sanctions-1.2558841 |sernav=Vladimir Putin cools Ukraine tensions as U.S. talks sanctions |ajans=[[Canadian Broadcasting Corporation|CBC]] |tarîx=4 adar 2014 |roja-gihiştinê=30 kanûna pêşîn 2014 |xebat=CBC News }}</ref><ref name="mass_at_border">{{Jêder-nûçe |sernav=Russian Troops Mass at Border With Ukraine |url=https://www.nytimes.com/2014/03/14/world/europe/ukraine.html |roja-gihiştinê=14 adar 2014 |rojname=The New York Times |tarîx=13 adar 2014 |nivîskar=Steven Lee Myers |nivîskar2=Alison Smale }}</ref>
* [[NATO]] li Ûkraynayê tetbîqatên leşkerî pêk tîne,<ref>{{Jêder-malper |sernav=DOD Video Exercise Rapid Trident 2019 |url=https://dod.defense.gov/News/Special-Reports/Videos/?videoid=712443 |roja-gihiştinê=8 kanûna pêşîn 2019 |roja-arşîvê=27 kanûna pêşîn 2021 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20211227173817/https://dod.defense.gov/News/Special-Reports/Videos/?videoid=712443 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref> û endamên rojavayê Ukraynayê xurt dike.<ref name="Baetz">{{Jêder-nûçe |sernav=NATO increases military moves to counter Russia |url=https://www.thestar.com/news/world/2014/04/16/nato_increases_military_moves_to_counter_russia.html |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140416220850/http://www.thestar.com/news/world/2014/04/16/nato_increases_military_moves_to_counter_russia.html |roja-arşîvê=16 nîsan 2014 |roja-gihiştinê=19 nîsan 2014 |rojname=The Star (Canada) |tarîx=16 nîsan 2014 |pêşnav1=Juergen |paşnav1=Baetz |pêşnav2=John-Thor |paşnav2=Dahlburg |ajans=Associated Press |cih=Brussels }}</ref>
* Destwerdana Rûsyayê ya li [[Şerê Donbasê]] <ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Ukraine crisis: 'Russia has launched a great war' |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-29017736 |rojname=BBC |tarîx=2 îlon 2014 |cih=London |roja-gihiştinê=11 kanûna paşîn 2015 }}</ref>
* [[Cezayên navneteweyî yên dîroka Şerê Rûsya-Ukraynayê|Teqezên navneteweyî]] û [[Reaksiyonên navneteweyî yên li ser pêvekirina Krîmê ji hêla Federasyona Rûsyayê|şermezarkirina]] li dijî Rûsyayê, bi qismî beşdarî [[Krîza fînansî ya Rûsyayê (2014–2016)]]<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://newrepublic.com/article/120577/russian-ruble-collapses-performs-worse-ukraines-hryvnia-2014 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20141216221331/http://www.newrepublic.com/article/120577/russian-ruble-collapses-performs-worse-ukraines-hryvnia-2014 |roja-arşîvê=16 kanûna pêşîn 2014 |sernav=Russian Ruble Collapses, Performs Worse Than Ukraine's Hryvnia in 2014 |weşanger=New Republic |nivîskar=Linda Kinstler |tarîx=16 kanûna pêşîn 2014 |roja-gihiştinê=17 kanûna pêşîn 2014 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-12-15/russia-takes-ukraine-s-spot-in-currency-abyss-chart-of-the-day |sernav=Russia Takes Ukraine's Spot in Currency Abyss: Chart of the Day |weşanger=Bloomberg |nivîskar=Zahra Hankir |nivîskar2=Natasha Doff |tarîx=15 kanûna pêşîn 2014 |roja-gihiştinê=17 kanûna pêşîn 2014 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.foxnews.com/world/2014/12/16/russian-ruble-falls-to-historic-lows-while-pressure-increases-on-putin/ |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20141216155559/http://www.foxnews.com/world/2014/12/16/russian-ruble-falls-to-historic-lows-while-pressure-increases-on-putin/ |roja-arşîvê=16 kanûna pêşîn 2014 |sernav=Russian ruble falls to historic lows, while pressure increases on Putin |weşanger=Fox News |ajans=Associated Press |tarîx=16 kanûna pêşîn 2014 |roja-gihiştinê=17 kanûna pêşîn 2014 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.chinapost.com.tw/business/2015/01/01/425383/Ex-Soviet-republics.htm |sernav=Ex-Soviet republics hit by Russian economic crisis |weşanger=The China Post |ajans=AFP |nivîskar=Irakli Metreveli |tarîx=1 kanûna paşîn 2015 |roja-gihiştinê=1 kanûna paşîn 2015 |roja-arşîvê=4 kanûna pêşîn 2020 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20201204181816/http://www.chinapost.com.tw/business/2015/01/01/425383/Ex-Soviet-republics.htm |rewşa-urlyê=mirî }}</ref>
* Rakirina Rûsyayê ji [[G8 (forum)|G8]], niha [[G7 (forum)|G7]]
* Îmzekirina [[Protokola Mînskê]], ku paşê herdu alî hevdu sûcdar kirin û hîn nehate cîbicîkirin.
* [[Krîza Rûs-Ûkraynayê ya 2021–2022|Derketina leşkerên rûsî ber bi xaka di bin kontrola cudaxwazan]]
* [[Dagirkirina Rûsyayê ya li Ûkraynayê 2022|Dagirkirina Rûsyayê ya li Ûkraynayê di 24'ê Reşemî 2022'an destpê kir]]
| şervan1            = {{Ala|Ûkrayna}}
----
{{Collapsible list
|title=Piştgirî:
|{{Ala|Awistralya}}
|{{Ala|Belarûs|1991}} [[Opozîsyona Belarûsî]]
|{{Ala|Kanada}}
|{{Ala|Kroatya}}
|{{Ala|Çekya}}
|{{Ala|Danîmarka}}
|{{Ala|Estonya}}
|{{Ala|Yekîtiya Ewropayê}} <ref>[https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR16_32/SR_UKRAINE_EN.pdf "Eu assistance to Ukraine"]. European Court of Auditors. 2016. Retrieved 28 August 2021.</ref>
|{{Ala|Fransa}}<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://france24.com/en/europe/20211210-macron-pledges-to-help-ukraine-preserve-its-territorial-integrity |sernav=Macron pledges to help Ukraine preserve its territorial integrity |tarîx=11 kanûna pêşîn 2021 |xebat=France24 News }}</ref>
|{{Ala|Gurcistan}}<ref>{{Jêder-malper |url=https://civil.ge/archives/470720 |sernav=Kyiv Hails Georgian Parliament's Resolution on Ukraine |tarîx=3 sibat 2022 }}</ref>
|{{Ala|Almanya}}
|{{Ala|Yewnanistan}}<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-18/greece-backs-strong-eu-action-on-russia-amid-putin-ukraine-moves |sernav=Greece Backs Strong EU Action on Russia Amid Putin Ukraine Moves |tarîx=18 kanûna paşîn 2022 |xebat=Bloomberg }}</ref>
|{{Ala|Îrlenda}}<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.thejournal.ie/irish-ukraine-simon-coveney-5691785-Feb2022/ |sernav=Coveney says Ireland 'certainly not neutral' on Russian invasion of Ukraine |tarîx=24 sibat 2022 |xebat=The Journal }}</ref>
|{{Ala|Îsraêl}}
|{{Ala|Îtalya}}
|{{Ala|Japon}}
|{{Ala|Kenya}}<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.cnn.com/2022/02/23/europe/kenya-ukraine-russia-colonialism-intl/index.html |sernav=Kenya's UN ambassador slams Russia and compares Ukraine crisis to Africa's colonial past |tarîx=23 sibat 2022 |xebat=CNN }}</ref>
|{{Ala|Letonya}}
|{{Ala|Lîtvanya}}
|{{Ala|Moldova}}
|{{Ala|NATO}}{{Efn|Çek, [[tetbîqatên leşkerî]] û [[alîkarî]] ya giştî.}}<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-29198497 |sernav=Nato members 'send arms to Ukraine' |tarîx=14 îlon 2014 |xebat=BBC News }}</ref>
|{{Ala|Holenda}}
|{{Ala|Polonya}}
|{{Ala|Slovakya}}
|{{Ala|Slovenya}}
|{{Ala|Korêya Başûr}}
|{{Ala|Spanya}}
|{{Ala|Swêd}}
|{{Ala|Tirkiye}}
|{{Ala|Keyaniya Yekbûyî}}
|{{Ala|DYA}}
}}
| şervan2            = {{Ala|Rûsya}} <br />
{{Ala|Komara Gel a Donetskê}}<br />
{{Ala|Komara Gel a Luhanskê}}
<!--*{{sembola alayê|Abhazya}} [[Komara Abhazya]] & {{sembola alayê|Osetyaya Başûr}} [[Komara Osetyaya Başûr]] dilxwaz-->
----
{{Collapsible list
|title=Piştgirî:
|{{Ala|Transnîstriya}}<ref>{{Jêder-malper |paşnav=Coakley |pêşnav=Amanda |sernav=Ukraine crisis ‘very sensitive’ for Russia-backed breakaway state |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/2/11/transnistria-ukraine-crisis |roja-gihiştinê=2022-02-22 |malper=www.aljazeera.com |ziman=en }}</ref>
|{{Ala|Osetyaya Başûr}}<ref>{{Jêder-malper |tarîx=23 sibat 2022 |sernav=A new example of fraternal support for Russia is the assistance to the DNR and the LNR - Bibilov |url=https://cominf.org/en/node/1166541642 |roja-gihiştinê=24 sibat 2022 |malper=South Ossetian Press Agency |ziman=en-US }}</ref>
|{{Ala|Belarûs}}<br>(ji 2020)<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2021/11/29/belarus-will-back-russia-war-breaks-ukraine-says-lukashenko/ |urlya-arşîvê=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2021/11/29/belarus-will-back-russia-war-breaks-ukraine-says-lukashenko/ |roja-arşîvê=10 kanûna paşîn 2022 |gihiştina-urlyê=subscription |rewşa-urlyê=zindî |sernav=Belarus will back Russia if war breaks out in Ukraine, says Alexander Lukashenko |rojname=The Telegraph |tarîx=29 çiriya paşîn 2021 |paşnav1=Vasilyeva |pêşnav1=Nataliya |paşnav2=Oliphant |pêşnav2=Roland }}{{Cbignore}}</ref>
|{{Ala|Kûba}}<br>(ji 2022)<ref>{{Jêder-malper |tarîx=22 sibat 2022 |sernav=Cuba to deepen ties with Russia as Ukraine tensions mount |url=https://www.reuters.com/world/americas/cuba-deepen-ties-with-russia-ukraine-tensions-mount-2022-02-19/ |roja-gihiştinê=19 sibat 2022 |malper=Reuters |ziman=en-US }}</ref>
|{{Flagicon image|Ansarullah Flag Vector.svg}} [[Tevgera Hûsiyan|Hûsî]]<br>(ji 2022)<ref>{{Jêder-malper |tarîx=22 sibat 2022 |sernav=Sanaa supports Moscow’s recognition of ‘Donetsk and Lugansk’ independence |url=https://en.ypagency.net/254128/ |roja-gihiştinê=22 sibat 2022 |malper=Yemen Press Agency |ziman=en-US }}</ref>
|{{Ala|Îran}}<br>(ji 2022)<ref>{{Jêder-malper |sernav=Iran blames West for Ukraine crisis, urges Moscow and Kyiv to show restraint |url=https://www.timesofisrael.com/iran-blames-west-for-ukraine-crisis-urges-moscow-and-kyiv-to-show-restraint |roja-gihiştinê=2022-02-22 |malper=www.timesofisrael.com |ziman=en }}</ref>
|{{Ala|Nîkaragua}}<br>(ji 2022)<ref>{{Jêder-malper |tarîx=22 sibat 2022 |sernav=Nicaragua's Ortega defends Russia's stance over Ukraine |url=https://www.reuters.com/world/americas/nicaraguas-ortega-defends-russias-stance-over-ukraine-2022-02-22/ |roja-gihiştinê=22 sibat 2022 |malper=Reuters |ziman=en-US }}</ref>
|{{Ala|Korêya Bakur}}
|{{Ala|Sûrî}}<br>(ji 2022)<ref>{{Jêder-malper |tarîx=22 sibat 2022 |sernav=Syria supports Putin's recognition of Ukraine breakaway regions |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/syria-supports-putins-recognition-ukraine-breakaway-regions-fm-2022-02-22/ |roja-gihiştinê=22 sibat 2022 |malper=Reuters |ziman=en-US }}</ref>
|{{Ala|Venezuela}}<br>(ji 2022; Hikûmeta Maduro)<ref>{{Jêder-malper |url=https://tass.com/politics/1391927 |sernav=Venezuela ready to offer military help to Russia if relations with US exacerbate - envoy |malper=TASS }}</ref>
}}
| fermandar1         = [[Wêne:Flag of the President of Ukraine.svg|22px|border]] '''[[Volodîmîr Zelenskî]]'''<br />(ji 2019)<br />
[[Wêne:Flag of the President of Ukraine.svg|22px|border]] '''[[Petro Poroshenko]]'''<br />(2014–2019)<br /> 
{{Nowrap|[[Wêne:Flag of the President of Ukraine.svg|22px|border]] '''[[Oleksandr Turchynov]]'''}}<br />(Reşemî–Pûşper 2014) <br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Denys Shmyhal]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Oleksii Reznikov]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Valerii Zaluzhnyi]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Yuriy Ilyin]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Mykhailo Kutsyn]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Viktor Muzhenko]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Ruslan Khomchak]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Pavlo Lebedyev]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Ihor Tenyukh]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Mykhailo Koval]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Valeriy Heletey]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Stepan Poltorak]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Andriy Zagorodniuk]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Andriy Taran]]<br />
{{Sembola alayê|Ukrayna}} [[Serhiy Korniychuk]]
| fermandar2         = [[Wêne:Standard of the President of the Russian Federation.svg|22px|border]] '''[[Vladîmîr Putîn]]'''<br />{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Mikhail Mishustin]]<br />
{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Sergey Shoygu]]<br />
{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Valery Gerasimov]]<br />
{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Igor Korobov]]<br />
{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Aleksandr Vitko]]<br />
{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Denis Berezovsky]]<br />
{{Nowrap|{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Alexander Lentsov]]<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.youtube.com/watch?v=k7_3t56yDvw |sernav=Russian Lieutenant General Alexander Lentsov leading Russian groups in Debaltseve |weşanger=YouTube, LifeNews |tarîx=18 sibat 2015 |roja-gihiştinê=18 sibat 2015 }}</ref>}}
<br>'''Li Krîmê'''<br />
{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Sergey Aksyonov]]<br />
'''Li KGD'ê'''<br />
{{Sembola alayê|Komara Gel a Donetskê}} [[Denis Pushilin]]<br />(ji 2018)<br />
{{Sembola alayê|Komara Gel a Donetskê}} [[Dmitry Trapeznikov]]<br />(Tebax–Rezber 2018)<br />
{{Nowrap|{{Sembola alayê|Komara Gel a Donetskê}} [[Alexander Zakharchenko]]}}<br />(2014–2018)<br />
{{Sembola alayê|Rûsya}} [[Alexander Borodai]]<br />(Gulan–Tebax 2014)<br />
'''Li KGL'ê'''<br />
{{Sembola alayê|Komara Gel a Luhanskê}} [[Leonid Pasechnik]]<br />(ji 2017)<br />{{Sembola alayê|Komara Gel a Luhanskê}} [[Igor Plotnitsky]]<br />(2014–2017)<br />
{{Sembola alayê|Komara Gel a Luhanskê}} [[Valery Bolotov]]<br />(Gulan–Tebax 2014)
| hêz1               = {{Flagdeco|Ûkrayna}} 209,000 leşkerên çalak (2020)
* Leşker 145.000
* Deryayî 11,000
* Hêzên hewayî 45,000
* Hewayî ~ 8000
* Hêzên Operasyonên Taybet (nenas)
* Paramilîter 102.000
* Rezerve 900,000
| hêz2               = {{Flagdeco|Rûsya}} 900,000 leşkerên çalak, tevî leşkeriya neçar (2020)<ref name="militarybalance">{{Jêder-kovar |tarîx=1 kanûna paşîn 2021 |sernav=Chapter Five: Russia and Eurasia |url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/04597222.2021.1868794 |kovar=The Military Balance |ziman=en |cild=121 |hejmar=1 |rr=190–205, 208–212 |doi=10.1080/04597222.2021.1868794 |s2cid=232050823 |issn=0459-7222 }}</ref>
* Artêş ~ 280.000
* Deryayî ~ 150,000
* Hêzên Hewayî ~ 165,000
* Hêzên Roketên Stratejîk 50,000
* Hewayî ~ 45,000
* Hêzên Operasyonên Taybet ~ 1,000
* Hêzên Rêhesinê ~ 29,000
* Ferman û piştgirî 180,000
* Paramilîter 554.000
* Rezerve 2,000,000
Ji van, 28,000 li Krîmê hatine piştrast kirin, 3,000 li Donbasê hatine ragihandin û ji hêla Rûsyayê ve heya 22'ê Reşemî 2022'an de hatine red kirin.<ref name="peacekeeping">{{Jêder-nûçe |sernav=Путин поручил вооруженным силам обеспечить поддержание мира в ДНР и ЛНР |url=https://ria.ru/20220222/mir-1774202745.html |roja-gihiştinê=21 sibat 2022 |weşanger=RIA Novosti |tarîx=22 sibat 2022 }}</ref>
* {{Flagdeco|Komara Gel a Donetskê}} ~20,000
* {{Flagdeco|Komara Gel a Luhanskê}} ~14,000
| yekîne1            = {{Sembola alayê|Ûkrayna}} <br />
*[[Hêzên Çekdar ên Ûkraynayê|Hêzên Çekdar]]
* [[Hêzên Bejayî yên Ûkraynayê|Hêzên Bejayî]]
* [[Hêzên Êrîşa Hewayî yên Ûkraynayê|Hêzên Êrîşa Hewayî]]
* [[Hêzên Hewayî yên Ûkraynayê|Hêzên Hewayî]]
* [[Deryayî yên Ûkraynayê|Deryayî]]
* [[Serokê Midûriyeta Îstixbaratê ya Wezareta Parastinê ya Ûkraynayê|Serokê Midûriyeta Îstixbaratê]]
* [[Hêzên Operasyonên Taybet (Ûkrayna)|Hêzên Operasyonên Taybet]]
* [[Tabûra parastina herêmê (Ûkrayna)|Tabûrên parastina herêmê]]
*[[Wezareta Karên Navxweyî (Ûkrayna)|Wezareta Karên Navxweyî]] (pêkhateya leşkerî)
* [[Polîsê Dewriyê ya Karên Taybet (Ûkrayna)|Tabûrên dewriye yên peywirên taybet]] ([[Tabûra Dnipro|Dnipro]], [[Tabûra Polîsan a Xarkivê|Xarkiv]], yên din)
* [[Parêzvanên Neteweyî yên Ûkraynayê|Parêzvanên Neteweyî]] ([[Tabûra Azovê]], [[Tabûra Donbasê]], yên din)
* [[Xizmeta Ewlekariya Sînor a Dewletê ya Ukraynayê|Parêzvanên Sînor ê Dewletê]]
* [[Xizmeta Ewlekariyê ya Ûkraynayê|Xizmeta Ewlekariyê]]
* [[Koma Alfayê (Ûkrayna)|Koma Alfayê]]
'''Yekîneyên dilxwaz'''
* [[Tabûra Nomana Çelebicîhan]]
* [[Tabûra Turan]]
* [[Sektora Rast]]
* dilxwazên [[Azerbeycanên li Ûkraynayê|Azerbaycanî]] <ref>{{Jêder-malper |pêşnav=Gulnaz |paşnav=Gambarli |url=https://d9mc3ts4czbpr.cloudfront.net/az/article/ren-tv-nin-aparicisi-kecmis-azerbaycanli-herbcileri-terrorcu-adlandirdi/ |sernav=REN TV-nin aparıcısı keçmiş azərbaycanlı hərbçiləri "terrorçu" adlandırdı |tercimeya-sernav=The host of REN TV called the former Azerbaijani servicemen "terrorists" |xebat=[[Meydan TV]] |tarîx=25 adar 2015 |roja-gihiştinê=2 nîsan 2021 |ziman=az |jêgirtin="Verilişin aparıcısı İqor Prokopenko onların Cövhər Dudayev adına Könüllülər Batalyonunda fundamental islamçılar, terrorçu və banditlərlə birlikdə Rusiyaya qarşı vuruşduğunu iddia edərək deyir: “Belə könüllülər arasında  İslamçı-Bozqurd dəstəsinin keçmiş  komandiri, 703 sayli briqadanın tərkibində Azərbaycan tərəfindən Dağılq Qarabağda döyüşən Nurəddin İsmayılov və  “Bozqurd”çu dəstəsinin daha bir keçmiş döyüşçüsü İsa Sadıqovdur. İsa Sadıqov 1990-ci illərdə Azərbaycan müdafiə nazirinin müavini olub. Sonra isə axtarışa verilib. Lakin bu, onun 2004-cu ildə Norveçdə məskunlaşmasına mane olmayıb. Hazırda Norveç vətəndaşıdır. İndi isə Ukraynada Cövhər Dudayev adına batalyonun qərargah rəisidir". }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://apa.az/az/hadise/xeber_prezident_porosenko_ukrayna_milli_qvardi_-490316 |sernav=Poroşenkonun mükafatlandırdığı azərbaycanlı: "Bu, Ukrayna uğrunda döyüşən bütün azərbaycanlıların xidmətinə verilən qiymətdir" |tercimeya-sernav=The Azerbaijani that was awarded by Poroshenko: "This is an appreciation of the services of all Azerbaijanis fighting for Ukraine" |tarîx=25 çiriya pêşîn 2017 |roja-gihiştinê=2 nîsan 2021 |xebat=[[Azeri Press Agency]] |ziman=az }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |pêşnav=Sergei |paşnav=Lashenko |url=http://m.day.kyiv.ua/ru/article/pochta-dnya/na-ukrainu-vsya-nadezhda |sernav="На Украину вся надежда": Почему азербайджанцы воюют за нас |tercimeya-sernav="All hope for Ukraine": Why are Azerbaijanis fighting for us |tarîx=20 çiriya pêşîn 2016 |roja-gihiştinê=2 nîsan 2021 |rojname=[[The Day (Kyiv)|The Day]] |ziman=ru }}</ref>
* dilxwazên Kroatî
| yekîne2            = {{Sembola alayê|Rûsya}} <br />
*[[Hêzên Bejayî yên Rûsyayê|Hêzên Bejayî]]
* [[Tûgaya 136'emîn Tivingên Pasdaran]]
<ref>{{Jêder-malper |url=https://informnapalm.org/en/russian-t-90-tanks-136th-motorized-rifle-brigade-luhansk-region/ |sernav=Russian T-90 Tanks of the 136th Motorized Rifle Brigade in Luhansk Oblast |tarîx=22 çiriya pêşîn 2014 }}</ref>
* [[Tûgaya 18’emîn Tivingên Pasdaran]]
* 9'emîn Tûgaya Tivingên Motorîze ([[Nîjnî Novgorod]]) <ref name="tg01xaa">{{Jêder-malper |url=https://www.theguardian.com/world/2014/sep/03/ukraine-soldier-youre-better-clueless-because-truth-horrible-moscow-ilovaysk |sernav=Russian soldier: 'You're better clueless because the truth is horrible' |nivîskar=Shaun Walker |nivîskar2=Oksana Grytsenko |nivîskar3=Leonid Ragozin |xebat=[[The Guardian]] |tarîx=4 îlon 2014 |roja-gihiştinê=21 adar 2015 }}</ref>
* [[200.Tûgaya Çekdar a Serbixwe ya Motorîze|Tûgaya 200. Tûgaya Motorîze]] <ref>{{Jêder-malper | url=https://www.bellingcat.com/news/uk-and-europe/2016/06/21/russias-200th-motorized-infantry-brigade-in-the-donbass-part-2/ |sernav=Russia's 200th Motorized Infantry Brigade in Donbass: The Hero of Russia |roja-gihiştinê=21 hezîran 2016 |tarîx=21 hezîran 2016 }}</ref>
*[[Hêzên Hewayî yên Rûsyayê|Hêzên Hewayî]]<ref>{{Jêder-malper |url=http://pln-pskov.ru/society/162318.html |skrîpta-sernav=ru:Депутат: Псковские десантники переброшены на Украину |tercimeya-sernav=Deputy: Pskov paratroopers deployed in Ukraine |weşanger=Pskov Lenta News |ziman=ru |tarîx=28 sibat 2014 |roja-gihiştinê=16 îlon 2014 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://interfax.com.ua/news/general/219345.html |skrîpta-sernav=ru:В СНБО подтвердили захват силами АТО 2 БМД Псковской дивизии |tercimeya-sernav=The National Security Council confirmed the seizure of two airborne combat vehicles by the ATO 2 BMD Pskov division |ziman=ru |ajans=Interfax-Ukraine |tarîx=21 tebax 2014 |roja-gihiştinê=21 adar 2015 }}</ref><ref name="Newsweek19092014">{{Jêder-malper |nivîskar=Anna Nemtsova |url=http://www.newsweek.com/2014/09/19/russian-soldiers-reveal-truth-behind-putins-secret-war-269227.html |sernav=Russian Soldiers Reveal the Truth Behind Putin's Secret War |xebat=Newsweek |tarîx=10 îlon 2014 |roja-gihiştinê=20 adar 2015 }}</ref><ref name="В Джанкое находятся войска Чеченской Республики">{{Jêder-malper |url=http://ipc-dzhankoy.org/center_news/13738.html |skrîpta-sernav=ru:В Джанкое находятся войска Чеченской Республики |tercimeya-sernav=Armies of the Chechen Republic to be found in Dzhankoy |weşanger=IPC-Dzhankoy |ziman=ru |tarîx=5 adar 2014 |roja-gihiştinê=30 kanûna pêşîn 2014 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150710175408/http://ipc-dzhankoy.org/center_news/13738.html |roja-arşîvê=10 tîrmeh 2015 }}</ref>
* [[76'emîn Daîreya Êrîşa Hewayî ya Cerdevan|76'emîn Beşa Êrîşa Hewayî]]
* [[98'emîn Daîreya Hewayî ya Pasewan|98'emîn Beşa Hewayî]]
* [[31. Tugaya Asmanî ya Pasewan|31. Tugaya Hewayî]]
* [[Deryayî yên Rûsyayê|Deryayî]]
* [[Fîloya Baltîkê]] <ref>{{Jêder-nûçe |url=http://www.ukrinform.ua/eng/news/russia_redeploys_ships_of_baltic_and_northern_fleets_to_sevastopol_violates_agreement_with_ukraine_317983 |sernav=Russia redeploys ships of Baltic and Northern fleets to Sevastopol, violates agreement with Ukraine |ajans=Ukrinform |tarîx=3 adar 2014 |roja-gihiştinê=30 kanûna pêşîn 2014 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150910085436/http://www.ukrinform.ua/eng/news/russia_redeploys_ships_of_baltic_and_northern_fleets_to_sevastopol_violates_agreement_with_ukraine_317983 |roja-arşîvê=10 îlon 2015 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref>
* [[Fîloya Bakur]]
* [[Fîloya Deryaya Reş]]
** [[Piyadeyên Deryayî (Rûsya)|Deryayî]]
* [[GRU (Federasyona Rûsyayê)|GRU]] <ref name="В Джанкое находятся войска Чеченской Республики"/><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-military/ukraine-says-russian-special-forces-involved-in-attacks-on-airport-in-east-idUSKCN0JF1ZN20141201 |sernav=Ukraine says Russian special forces involved in attacks on airport in east |xebat=Reuters |roja-gihiştinê=11 nîsan 2015 |tarîx=1 kanûna pêşîn 2014 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=http://maailm.postimees.ee/2718018/ukraina-krimmis-on-tsetseeniast-ja-uljanovskist-parit-vene-sodurid |sernav=Ukraina: Krimmis on Tšetšeeniast ja Uljanovskist pärit Vene sõdurid |tercimeya-sernav=Ukraine:In Crimea there are Russian troops from Chechnya and Ulyanovsk |weşanger=Postimees |ziman=et |tarîx=5 adar 2014 |roja-gihiştinê=16 îlon 2014 }}</ref><ref name="Interest">{{Jêder-nûçe |paşnav1=Interest |pêşnav1=The National |sernav=Get Ready, America: Russia Has Its Own Deadly 'Delta Force' |url=http://nationalinterest.org/blog/the-buzz/get-ready-america-russia-has-its-own-deadly-delta-force-19793 |roja-gihiştinê=12 nîsan 2017 }}</ref><ref name="Crimea, 2014">{{Jêder-kitêb |paşnav1=Galeotti |pêşnav1=Mark |sernav=Spetsnaz: Russia's Special Forces |tarîx=2015 |weşanger=Osprey Publishing |cih=Oxford, UK |isbn=978-1-4728-0722-9 |rûpel=50 |çap=Elite |url=https://ospreypublishing.com/spetsnaz-russia-s-special-forces |roja-gihiştinê=11 nîsan 2017 }}</ref>
* [[Tûgaya 22. Spetsnazê]]
* [[45. Tugaya Cerdevanên Spetsnazê]]
* {{Sembola alayê|Komara Gel a Donetskê}}
* {{Sembola alayê|Komara Gel a Luhanskê}}<br>'''[[Hêzên cudaxwazên rûsî li Donbasê|cudaxwazên alîgirên Rûsyayê ya li Donbasê]]''''
* [[Hêzên cudaxwazên Şerê Donbasê#Avanî|Milîsên Gel ên Donbasê]]
* [[Şervanên Şerê Donbasê#Tabûra Vostokê|Tûgaya Vostokê]]
* [[Tûgaya Kalmiyûsê]]
* [[Artêşa Ortodoks a Rûsyayê]]
* [[Tabûra Sparta]]
* [[Tabûra Somalî]]
* [[Hêzên cudaxwazên Şerê Donbasê#Avanî|Milîsên Gel ên Luhanskê]]
* [[Hêzên cudaxwazên Şerê Donbasê#Avanî|Artêşa Dona Mezin]] <ref>{{Jêder-malper |sernav=Cossack against cossack |url=https://www.opendemocracy.net/en/odr/cossack-against-cossack/ |roja-gihiştinê=3 sibat 2022 |malper=openDemocracy |ziman=en }}</ref>
* [[Tûgaya Prîzrakê]]
* [[Hêzên cudaxwazên Şerê Donbasê#Avanî|Yekemîn Alaya Kozakê]]
* [[Navbirîge]]
* [[Şervanên Şerê Donbasê#Dildarên ji welatên din|Çekdarên Moldovayê]] <ref>{{Jêder-malper |tarîx=14 nîsan 2018 |sernav=Moldova Identifies Dozens of Fighters in Ukraine |url=https://balkaninsight.com/2018/04/24/moldovan-mercenaries-join-military-ranks-in-donbas-04-23-2018/ }}</ref>
* dilxwazên Serbî<ref>{{Jêder-malper |url=https://ba.n1info.com/regija/a25091-hrvati-i-srbi-ponovo-ratuju-ali-u-ukrajini/ |sernav=Croats and Serbs against each other in war again, but in Ukraine |weşanger=[[N1 (TV channel)|N1]], [[HINA]] |malper=ba.n1info.com |ziman=bs |tarîx=11 sibat 2015 |roja-gihiştinê=20 kanûna pêşîn 2021 }}</ref>
| hêz3               = Ji bo hûrguliyan, li [[Şervanên Şerê Donbasê]] û [[Fermana Şerên ji bo dagirkirina Rûsyayê ya li Ûkraynayê 2022]] binêre
| winda1             = 4,619 kuştî <ref>{{Jêder-malper |url=http://memorybook.org.ua/index.htm |skrîpta-sernav=uk:Книга пам'яті загиблих |tercimeya-sernav=Memorial Book to the Fallen |ziman=uk |xebat=Herman Shapovalenko, Yevhen Vorokh, Yuriy Hirchenko |roja-gihiştinê=31 kanûna paşîn 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |sernav=Книга пам'яті загиблих |url=https://memorybook.org.ua/units/krasnopol.htm |roja-gihiştinê=3 sibat 2022 |malper=memorybook.org.ua }}</ref><br />9,700–10,700 brîndar<ref name="OHCHR"/><br />70 wenda<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/unian-70-missing-soldiers-officially-reported-over-years-of-war-in-donbas.html |sernav=UNIAN: 70 missing soldiers officially reported over years of war in Donbas |weşanger=Ukrainian Independent Information Agency |tarîx=6 îlon 2019 |roja-gihiştinê=6 îlon 2019 }}</ref><br />2,768 girtin<ref>{{Jêder-malper |url=http://en.molbuk.ua/podii-na-pivdennomu-shodi/88050-boyovyky-utrymuyut-u-poloni-180-ukrayinskykh-viyskovosluzhbovciv.html |sernav=Militants held in captivity 180 Ukrainian servicemen |roja-gihiştinê=16 adar 2015 |rewşa-urlyê=mirî |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150402103942/http://en.molbuk.ua/podii-na-pivdennomu-shodi/88050-boyovyky-utrymuyut-u-poloni-180-ukrayinskykh-viyskovosluzhbovciv.html |roja-arşîvê=2 nîsan 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |nivîskar=Isaac Webb |url=https://www.themoscowtimes.com/2015/04/22/an-eye-for-an-eye-ukraines-pow-problem-a46006 |sernav=An Eye for an Eye: Ukraine's POW Problem |rewşa-urlyê=zindî |xebat=[[The Moscow Times]] |tarîx=22 nîsan 2015 |roja-gihiştinê=25 nîsan 2015 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20150518104331/http://themoscowtimes.com/opinion/opinion/article/an-eye-for-an-eye-ukraines-pow-problem/519579.html |roja-arşîvê=18 gulan 2015 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=http://zik.ua/en/news/2015/05/02/donbas_rebels_still_hold_300_ukraine_army_servicemen_and_civilians_prisoners_586256 |sernav=Donbas rebels still hold 300 Ukraine army servicemen and civilians prisoners |xebat=zik.ua |tarîx=2 gulan 2015 |roja-gihiştinê=24 sibat 2022 |roja-arşîvê=26 çiriya paşîn 2020 |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20201126160444/https://zik.ua/en/news/2015/05/02/donbas_rebels_still_hold_300_ukraine_army_servicemen_and_civilians_prisoners_586256 |rewşa-urlyê=mirî }}</ref><br />9,268 piştî dagirkirinê tevlî hêzên Rûsyayê bû<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/personnel.htm |sernav=Ukrainian Military Personnel |pêşnav=John |paşnav=Pike |malper=www.globalsecurity.org }}</ref>{{Break}}
300+ [[T-64]] tank<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.depo.ua/rus/war/chomu-modernizaciya-tankiv-t-64-prinositsya-v-zhertvu-oplotam-20180517775415 |sernav=В жертву "Оплотам": Почему тормозит модернизация Т-64 |malper=www.depo.ua }}</ref>
| winda2             = 5,768 kuştî {{Ref label|kuştî|*}}<ref name="OHCHR">{{Jêder-malper |url=https://www.radiosvoboda.org/a/news-oon-kst-gertv-boyovyh-donbas/31110937.html |sernav=ООН підрахувала кількість жертв бойових дій на Донбасі |xebat=[[Radio Liberty]] |tarîx=19 sibat 2021 |roja-gihiştinê=19 sibat 2021 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |sernav=The overview of the current social and humanitarian situation in the territory of the Donetsk People's Republic as a result of hostilities between 23 and 29 January 2021 – Human rights Ombudsman in the Donetsk People's Republic |url=http://eng.ombudsman-dnr.ru/the-overview-of-the-current-social-and-humanitarian-situation-in-the-territory-of-the-donetsk-peoples-republic-as-a-result-of-hostilities-between-23-and-29-january-2021/ |roja-gihiştinê=3 sibat 2022 |ziman=en-US }}</ref><br />12,700–13,700 brîndar<ref name="OHCHR" />
| winda3             = 3,393 sivîl hatin kuştin;<ref>{{Jêder-malper |url=https://ukraine.un.org/sites/default/files/2021-10/Conflict-related%20civilian%20casualties%20as%20of%2030%20September%202021%20%28rev%208%20Oct%202021%29%20EN.pdf |sernav=Conflict-related civilian casualties in Ukraine }}</ref> 7,000–9,000 brîndar<ref name="OHCHR"/><br />13,100–13,300 kuştî; 29,500–33,500 brîndar overall<ref name="OHCHR"/><br />6 kuştî li Krîmê (3 sivîl)<ref>{{Jêder-nûçe |sernav=Unrest in Crimea leaves 2 dead; government buildings seized |url =http://www.upi.com/Top_News/World-News/2014/02/27/Unrest-in-Crimea-leaves-2-dead-government-buildings-seized/6371393516263/ |nivîskar=JC Finley |xebat=[[United Press International]] |tarîx=27 sibat 2014 |roja-gihiştinê=9 adar 2014 }}</ref>
| notes              = {{Note label|kuştî|*}} Tê de 400–500 leşkerên rûsî ([[Wezareta Derve ya Dewletên Yekbûyî|DY]] texmîn dike, Adar 2015)<ref name="Bellal2016">{{Jêder-kitêb |paşnav=Bellal |pêşnav=Annyssa |url=https://books.google.com/books?id=IfX8CgAAQBAJ&pg=PA302 |sernav=The War Report: Armed Conflict in 2014 |weşanger=Oxford University Press |sal=2016 |isbn=978-0-19-876606-3 |rûpel=302 |roja-gihiştinê=17 çiriya pêşîn 2016 }}</ref>
<nowiki>}}</nowiki>
}}
'''Şerê Rûsya-Ûkraynayê'''<ref>{{Jêder-kitêb |url=https://books.google.com/books?id=l9KMDwAAQBAJ&q=timothy+snyder+road+to+unfreedom |sernav=The Road to Unfreedom: Russia, Europe, America |paşnav=Snyder |pêşnav=Timothy |weşanger=Tim Duggan Books |sal=2018 |isbn=9780525574477 |cih=New York |rûpel=197 |jêgirtin=Almost everyone lost the Russo-Ukrainian war: Russia, Ukraine, the EU, the United States. The only winner was China. }}; {{Jêder-kovar |paşnav=Mulford |pêşnav=Joshua P. |tarîx=2016 |sernav=Non-State Actors in the Russo-Ukrainian War |kovar=Connections |cild=15 |hejmar=2 |rr=89–107 |doi=10.11610/Connections.15.2.07 |issn=1812-1098 |jstor=26326442 |doi-access=free }}; {{Jêder-kitêb |sernav=Multicultural Societies and their Threats: Real, Hybrid and Media Wars in Eastern and South-Eastern Europe |paşnav1=Shevko |pêşnav1=Demian |paşnav2=Khrul |pêşnav2=Kristina |weşanger=LIT Verlag Münster |sal=2017 |isbn=9783643908254 |paşnavê-edîtor=Gutsul |pêşnavê-edîtor=Nazarii |cih=Zürich |rûpel=100 |beş=Why the Conflict Between Russia and Ukraine Is a Hybrid Aggression Against the West and Nothing Else |paşnavê-edîtor2=Khrul |pêşnavê-edîtor2=Kristina |urlya-beşê=https://books.google.com/books?id=MhspDwAAQBAJ&q=%22Russo-Ukrainian+war%22&pg=PA134 }}</ref> pevçûneke çekdarî ji sibata 2014'an de di navbera [[Federasyona Rûsyayê]] û [[Ûkrayna]]yê destpê kiriye û Rûsya êrîşa dawî ya li ser Ûkraynayê di 24ê sibata 2022an de pêk anî. Di serî de [[Rûsya]] û hêzên alîgirên Rûsyayê ji aliyekî tê de beşdarê hemberî Ûkraynayê bûne. Destpêka şer li ser rewşa [[Krîm]]ê û beşên [[Donbas]]ê xurt buye, li ser vê esasê helwesta Rûsyayê û alîgirên Rûsyayê di qada navneteweyî de wekî beşek Ûkraynayê têne naskirin. Bi taybetî aloziyên di navbera Rûsya û Ûkraynayê ji sala 2021 heta 2022'an de derketin, dema ku Rûsyayê li ser destpêkirina êrişa leşkerî ya li Ûkraynayê difikire, eşkere bûn. Di sibata 2022'an de, krîz bi têkçûna danûstandinên dîplomatîk ên bi Rûsyayê re kûrtir bûye û ji ber ku Rûsyayê di 22'ê sibatê 2022'an de hêzên xwe derbasî herêmên di bin kontrola cudaxwazan kiribû.<ref>{{Jêder-malper |url=https://english.alarabiya.net/News/world/2022/02/22/UK-says-The-Russian-invasion-of-Ukraine-has-begun |sernav=UK says: The Russian invasion of Ukraine has begun |tarîx=2022-02-22 |malper=Al Arabiya English |ziman=en |roja-gihiştinê=2022-02-22 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cnbc.com/2022/02/22/putin-orders-troops-into-eastern-ukraine-invasion-of-ukraine-has-begun-javid-says.html |sernav='Invasion of Ukraine has begun,' UK minister says, as Putin orders troops into breakaway regions |paşnav=Taylor |pêşnav=Chloe |tarîx=2022-02-22 |malper=CNBC |ziman=en |roja-gihiştinê=2022-02-22 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/02/22/russia-invasion-ukraine-war-putin-crisis-latest-news2/ |sernav=Russia-Ukraine latest news: Kremlin dismisses threat of sanctions, saying 'we are used to it' |paşnav=Parekh |pêşnav=Marcus |tarîx=2022-02-22 |xebat=The Telegraph |ziman=en-GB |issn=0307-1235 |roja-gihiştinê=2022-02-22 }}</ref> Di 24'ê sibatê de, Rûsyayê dest bi [[Dagirkirina Rûsyayê ya Ûkraynayê 2022|dagirkirina berfireh ya li Ûkraynayê]] kir.<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.reuters.com/world/europe/putin-orders-military-operations-ukraine-demands-kyiv-forces-surrender-2022-02-24/ |sernav=Russian forces invade Ukraine with strikes on major cities |paşnav1=Osborn |pêşnav1=Andrew |paşnav2=Zinets |pêşnav2=Natalia |tarîx=23 sibat 2022 |xebat=Reuters |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220224033456/https://www.reuters.com/world/europe/putin-orders-military-operations-ukraine-demands-kyiv-forces-surrender-2022-02-24/ |roja-arşîvê=24 sibat 2022 |rewşa-urlyê=zindî |roja-gihiştinê=23 sibat 2022 }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://www.nytimes.com/interactive/2022/world/europe/ukraine-maps.html |sernav=Maps: Tracking the Russian Invasion of Ukraine |paşnav1=Keith |pêşnav1=Collins |paşnav2=Lazaro |pêşnav2=Gamio |tarîx=23 sibat 2022 |xebat=The New York Times |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220222221302/https://www.nytimes.com/interactive/2022/world/europe/ukraine-maps.html |roja-arşîvê=22 sibat 2022 |rewşa-urlyê=zindî |roja-gihiştinê=23 sibat 2022 |paşnav3=Scott |pêşnav3=Reinhard }}</ref><ref>{{Jêder-nûçe |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-europe-russia-moscow-kyiv-626a8c5ec22217bacb24ece60fac4fe1 |sernav=Russia attacks Ukraine as defiant Putin warns US, NATO |paşnav1=Isachenkov |pêşnav1=Vladimir |paşnav2=Litvinova |pêşnav2=Dasha |tarîx=23 sibat 2022 |xebat=AP News |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20220223102040/https://apnews.com/article/russia-ukraine-europe-russia-moscow-kyiv-626a8c5ec22217bacb24ece60fac4fe1 |roja-arşîvê=23 sibat 2022 |rewşa-urlyê=zindî |roja-gihiştinê=23 sibat 2022 |paşnav3=Karmanau |pêşnav3=Yuras |paşnav4=Heintz |pêşnav4=Jim }}</ref>

== 2014 ==
Piştî xwenîşandanên [[Ewromaydan]] û [[Şoreşa Rûmetê|Paşeroja]] Serokê Ûkraynayê [[Viktor Yanukovych]] di 22'ê sibatê 2014'an de û di nav  [[Nerazîbûnên alîgirên Rûsyayê li Ûkraynayê 2014|nerazîbûnên alîgirên Rûsyayê li Ûkraynayê]], [[Zilamên kesk ên biçûk (Şerê Rûsya-Ukraynayê)|leşkerên rûsî yên bêyî nîşanan]] cihên stratejîk û binesaziya di nava xaka Ûkraynayê ya Krîmê xistin bin kontrola xwe. Di 1'ê adarê 2014'an de, [[Encûmena Federasyonê (Rûsya)|Meclîsa Federasyonê]] ya [[Federasyona Rûsyayê]] bi yekdengî biryarek ji bo daxwaznameya [[Serokê Rûsyayê]] [[Vladimir Putin|Vladîmîr Pûtîn]] daxwaz kir ku li Ûkraynayê hêza leşkerî bikar bîne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://council.gov.ru/events/news/39851/ |sernav=Совет Федерации дал согласие на использование Вооруженных Сил России на территории Украины |malper=Совет Федерации Федерального Собрания Российской Федерации |ziman=ru |roja-gihiştinê=3 sibat 2022 }}</ref> Ev biryar piştî çend rojan, piştî destpêkirina operasyona leşkerî ya Rûsyayê ya li ser "Vegera Krîmê" hat qebûlkirin. Paşê Rûsya [[Pêvekirina Krîmê ji hêla Federasyona Rûsyayê|pêvekirina Krîmê]] piştî rexneyek berfirehiya [[Giştpirsiyaa statuya Krîmê ya 2014|giştpirsiya herêmî]] ji hêla Rûsyayê ve hate organîze kirin û piştî [[Girtina Parlamentoya Krîmê|girtina Parlamena Krîmê]] encama [[Komara Xweser a Krîmê]] bibe endamê Federasyona Rûsyayê.<ref name="uk.reuters.com">{{Jêder |sernav=Putin admits Russian forces were deployed to Crimea |tarîx=17 nîsan 2014 |url=http://uk.reuters.com/article/russia-putin-crimea-idUKL6N0N921H20140417 |jêgirtin='We had to take unavoidable steps so that events did not develop as they are currently developing in southeast Ukraine. ... Of course our troops stood behind Crimea's self-defence forces.' |rewşa-urlyê=zindî |rojname=[[Reuters]] |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20140419015007/http://uk.reuters.com/article/2014/04/17/russia-putin-crimea-idUKL6N0N921H20140417 |roja-arşîvê=19 nîsan 2014 }}</ref><ref name="Wpostx01">{{Jêder-nûçe |url=https://www.washingtonpost.com/world/2014/03/16/ccec2132-acd4-11e3-a06a-e3230a43d6cb_story.html |sernav=Crimeans vote in referendum on whether to break away from Ukraine, join Russia |paşnav1=Morello |pêşnav1=Carol |paşnav2=Constable |pêşnav2=Pamela |tarîx=17 adar 2014 |roja-gihiştinê=17 adar 2014 |paşnav3=Faiola |pêşnav3=Anthony |rojname=[[The Washington Post]] }}</ref><ref name="Maskarovka">{{Jêder-malper |url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b050674y |sernav=BBC Radio 4 – Analysis, Maskirovka: Deception Russian-Style |xebat=BBC |roja-gihiştinê=11 nîsan 2015 }}</ref><ref name="washingtonpost">{{Jêder-nûçe |url=https://www.washingtonpost.com/world/putin-changes-course-admits-russian-troops-were-in-crimea-before-vote/2014/04/17/b3300a54-c617-11e3-bf7a-be01a9b69cf1_story.html |sernav=Putin's remarks raise fears of future moves against Ukraine&nbsp;— The Washington Post |paşnav=Lally |pêşnav=Kathy |tarîx=17 nîsan 2014 |xebat=washingtonpost.com |roja-gihiştinê=14 îlon 2014 }}</ref>

Di meha nîsanê de, xwenîşandanên komên alîgirên Rûsyayê li herêma [[Donbas]]ê ya Ûkraynayê veguherî şerekî di navbera hikûmeta Ûkraynayê û hêzên cudaxwazên alîgirên Rûsyayê yên [[Komara Gel a Donetskê|Donetskê]] û [[Komara Gel a Luhanskê|Luhanskê]]. Di meha tebaxê de, wesayîtên leşkerî yên Rûsyayê li gelek cihên herêma Donetskê sînor derbas kirin.<ref name="tg01xaa" /><ref name="Time0x01">{{Jêder-magazîn |url=http://time.com/3142580/ukrain-russia-luhansk-donetsk-rebels-reinforcements/ |ajans=TIME |nivîskar=Per Liljas |sernav=Rebels in Besieged Ukrainian City Reportedly Being Reinforced |tarîx=19 tebax 2014 |roja-gihiştinê=28 tebax 2014 |magazîn=Time }}</ref><ref name="how the war transformed">{{Jêder-malper |url=http://www.kyivpost.com/content/ukraine/how-the-war-zone-transformed-between-june-16-and-sept-19-infographic-365795.html |sernav=How the war zone transformed between June 16 and Sept. 19 |tarîx=25 îlon 2014 |xebat=KyivPost |roja-gihiştinê=21 adar 2015 }}</ref><ref name="tanks white circles">{{Jêder-nûçe |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-tanks-exclusive-idUSKCN0IC1GE20141023 |sernav=Exclusive: Charred tanks in Ukraine point to Russian involvement |tarîx=23 çiriya pêşîn 2014 |xebat=Reuters }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.unian.info/war/1065276-debaltseve-pocket-in-donbas-was-created-by-russian-troops-yashin.html |sernav=Debaltseve pocket in Donbas was created mainly by Russian troops – Yashin |malper=www.unian.info |ziman=en |roja-gihiştinê=3 sibat 2022 }}</ref> Dagirkirina artêşa Rûsyayê wekî berpirsê têkçûna hêzên Ûkraynayê di destpêka îlonê de dîtin.<ref name="ch40x02">{{Jêder-malper |url=https://www.channel4.com/news/tensions-still-high-in-ukraine-video |sernav=Evidence of Russian presence in Ukraine |tarîx=2 îlon 2014 |malper=Channel 4 News |ziman=en-GB |roja-gihiştinê=3 sibat 2022 }}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.theguardian.com/world/2014/dec/17/ukraine-ceasefire-frontline-counting-cost-war-uneasy-calm |sernav=Ukraine ceasefire leaves frontline counting cost of war in uneasy calm |nivîskar=Luke Harding |tarîx=17 kanûna pêşîn 2014 |xebat=The Guardian |roja-gihiştinê=29 kanûna pêşîn 2014 }}</ref>

Di mijdara 2014'an de, artêşa Ûkraynayê ragihand ku tevgereke tundî ya leşkerî û alavên ji Rûsyayê ve ber bi deverên di bin kontrola cudaxwazên li rojhilatê Ûkraynayê ye.<ref>{{Jêder-nûçe |url=https://en-maktoob.news.yahoo.com/kiev-claims-intensive-movements-troops-crossing-russia-123248755.html |sernav=Kiev claims 'intensive' movements of troops crossing from Russia |tarîx=2 çiriya paşîn 2014 |xebat=AFP |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20141114002830/https://en-maktoob.news.yahoo.com/kiev-claims-intensive-movements-troops-crossing-russia-123248755.html |roja-arşîvê=14 çiriya paşîn 2014 |rewşa-urlyê=mirî |roja-gihiştinê=13 çiriya paşîn 2014 }}</ref> [[Associated Press]] ragihand ku 40 wesayitên leşkerî yên bênav diçin nava herêmên di bin kontrola serhildayan.<ref name="various reuters">{{Jêder-nûçe |url=https://www.reuters.com/article/us-ukraine-crisis-idUSKBN0IT0AF20141109 |sernav=worst east Ukraine shelling for month |nivîskar=various reuters |tarîx=9 çiriya paşîn 2014 |xebat=Reuters |roja-gihiştinê=10 çiriya paşîn 2014 }}</ref>  [[Rêxistina Ewlekarî û Hevkariyê li Ewropayê]] (OSCE) [[Mîsyona Çavdêriya Taybet a OSCE ya Ukraynayê|Mîsyona Taybet a Çavdêriyê]] li herêmên di bin kontrola KGD'ê bêyî nîşanên çavdêriya karwanên çekên giran û tankan kir.<ref name="osce.org">{{Jêder-malper |url=http://www.osce.org/ukraine-smm/126483 |sernav=Spot report by the OSCE Special Monitoring Mission to Ukraine (SMM), 8 November 2014 |tarîx=8 çiriya paşîn 2014 |weşanger=osce.org |roja-gihiştinê=9 çiriya paşîn 2014 }}</ref> Çavdêrên OSCE'ê herwiha diyar kirin ku wan wesayitên cebilxane û leşkerên [[Kuştinên di pevçûnên çalakiyê|cesedên mirî]] di bin navê [[alîkariya mirovî]] yên konvoyan ji sînorê Rûsyayê û Ukraynayê derbas dibûn, dîtin.<ref name="bbc.co.uk">{{Jêder-nûçe |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-30039004 |sernav=Ukraine crisis: Russian 'Cargo 200' crossed border&nbsp;— OSCE |tarîx=13 çiriya paşîn 2014 |weşanger=BBC |roja-gihiştinê=13 çiriya paşîn 2014 }}</ref> Di destpêka tebaxa 2015'an de, OSCE zêdetirî 21 wesayîtên bi koda leşkerî ya Rûsyayê ji bo leşkerên di çalakiyê de hatine kuştin, çavdêrî kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/osce-monitors-saw-21-coffins-with-dead-soldiers-cross-russian-ukrainian-border-since-august-2014-395206.html |sernav=OSCE monitors saw 21 coffins with dead soldiers cross Russian-Ukrainian border since August 2014 – Aug. 06, 2015 |tarîx=6 tebax 2015 |malper=[[KyivPost]] |roja-gihiştinê=17 çiriya paşîn 2020 }}</ref> Li gorî ''[[The Moscow Times]]'', Rûsyayê hewl da ku xebatkarên mafên mirovan bitirsîne û bêdeng bike ku behsa mirina leşkerên rûsî di şer de dikin.<ref name="Moscow Times">{{Jêder-nûçe |url=https://www.themoscowtimes.com/2014/09/12/moscow-stifles-dissent-as-soldiers-return-from-ukraine-in-coffins-a39354 |sernav=Moscow Stifles Dissent as Soldiers Return From Ukraine in Coffins |tarîx=12 îlon 2014 |xebat=[[The Moscow Times]] |roja-gihiştinê=9 çiriya paşîn 2014 |ajans=Reuters }}</ref> OSCE'yê ragihand ku çavdêrên wê ji çûna wan herêmên di bin kontrola "Hêzên Hevgirtî yên Cudaxwazên Rûsî" de ne.<ref>{{Jêder-malper |url=http://osce.usmission.gov/nov_4_15_ukraine_sajdik_apakan.html |sernav=Response to Special Representative in Ukraine Ambassador Martin Sajdik and OSCE Special Monitoring Mission Chief Monitor Ertugrul Apakan |tarîx=4 çiriya paşîn 2015 |malper=U.S. Mission to the OSCE |urlya-arşîvê=https://web.archive.org/web/20151222145845/http://osce.usmission.gov/nov_4_15_ukraine_sajdik_apakan.html |roja-arşîvê=22 kanûna pêşîn 2015 |rewşa-urlyê=mirî |roja-gihiştinê=6 çiriya paşîn 2015 }}</ref>

== Êrîşa Rûsyayê li ser Ûkraynayê 2022 ==
{{Gotara bingehîn|2022 Dagirkirina Rûsyayê ya Ukraynayê}}
Piştî nîqaş ên çend roj berê amadekirina dagirin a axa [[Ûkrayna]]yê di roja 24'ê sibata 2022'an de berê sibê rêveberiya [[Rûsya]]yê diyarkir ku dest bi operasyona leşkerî ya li ser axa [[Ûkrayna]]yê kirine. Her çend [[Rûsya]] vê hewildanên wek dagirkirin bi ziman neke û li dijî peyva dagirin ê be jî, ev êrîş li gelek welatên cîhanê ve wekî dagirkirin hate pênasekirin.

Bi despêkirina êrîş a dagirkirinê re êrîş ji aliyê gelek dewletên wekî [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|DYA]], [[Keyaniya Yekbûyî|Brîtanya]], [[Almanya]], [[Fransa]] bi awayekî tund hate şermezar kirin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dengeamerika.com/a/world-reacts-russia-invasion/6457154.html |sernav=Cîhan Dagîrkirina Rûsya ya Ukraynayê Şermezar Dike |malper=VOA |ziman=ku |roja-gihiştinê=2022-02-25 }}</ref>

Hate ragihandin ku jiber êrîş ên [[Rûsya]]yê di nava 48 saetên dawiyê de 50 hezar welatiyên Ûkraynayê welatê xwe terikandine. Li gorî Neteweyên Yekbûyî di 48 saetên dawî de zêdetirî 50 hezar welatiyên Ûkraynayê welat terikandine. Komîserê Bilind ê [[Neteweyên Yekbûyî]], [[Filippo Grandi]] jibo penaberan anî ziman ku piraniya wan ber bi [[Polonya]] û [[Moldova]]yê ve diçin.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.dw.com/tr/canl%C4%B1-anlat%C4%B1m-50-binden-fazla-ukraynal%C4%B1-%C3%BClkeyi-terk-etti/a-60910003 |sernav=+++Canlı Anlatım: 50 binden fazla Ukraynalı ülkeyi terk etti {{!}} DW {{!}} 25.02.2022 |paşnav=Welle (www.dw.com) |pêşnav=Deutsche |malper=DW.COM |ziman=tr-TR |roja-gihiştinê=2022-02-25 }}</ref>
=== Bertekên li dijî dagirkirinê ===
[[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|'''DYA''']]: Serokê [[Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê|Dewletên Yekbûyî ya Amerîka]] [[Joe Biden]] ragihand ku ew  fînansekirina artêşa [[Rûsya]]yê asteng bikin û ragihand ku li Rûsyayê bazirganiya bi dolar, euro û yenê were astengkirin. Biden diyar kir ku dê li ser 4 bankên Rûsyayê ku VTB jî di nav de ye, muyîde bên bikaranîn.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.cumhuriyet.com.tr/dunya/son-dakika-joe-biden-aciklama-yapiyor-1910818 |sernav=Son dakika: Joe Biden Ukrayna'ya saldırılar sonrası Rusya'ya yaptırımları açıkladı |malper=www.cumhuriyet.com.tr |ziman=tr |roja-gihiştinê=2022-02-25 }}</ref>

'''[[Keyaniya Yekbûyî]]:''' Serokê [[Keyaniya Yekbûyî]] [[Boris Johnson]] anî ziman û got [[Rûsya]] bê sedem welatekî aram dagir dike. Erka me diyar e, em ê bi awayekî dîplomatîk cezayên aborî jibo [[Rûsya]]yê pêk bînin. Ev êrîş ne tenê li ser Ûkraynayê, li dijî demokrasiyê ye.  [[Brîtanya]] dê parastina Ûkraynayê berdewam bike.<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.posta.com.tr/son-dakika-ingiltere-basbakani-boris-johnson-rus-dikdatorlugunun-ukraynaya-boyun-egdirecegine-inanmiyorum-2441390 |sernav=Son dakika: İngiltere Başbakanı Boris Johnson: Rus diktatörlüğünün,... |malper=Posta |ziman=tr |roja-gihiştinê=2022-02-25 }}</ref>

== Çavkanî ==
{{Çavkanî|3}}

{{Pevçûnên Rûsyayê}}

{{Kontrola otorîteyê}}

[[Kategorî:Şerên Rûsyayê]]
[[Kategorî:Şerên Ûkraynayê]]
[[Kategorî:Şerê Rûsyayê li ser Ûkraynayê| ]]
[[Kategorî:Volodîmîr Zelenskî]]