Badoka Henle
Badoka Henle an jî badoka nefronê (bi inglîzî: loop of Henle -nephron loop)[1] pêkhateyek bi şêweyî U ye, di tûkila gurçikê de ji kotahiya lûleka badayî ya nêzikî dest pê dike, heta destpêka lûleka badayî ya dûrî dirêj dibe.[2]
Lûleka nefronê (lûleka gurçikê) ji sê beşên serekî pêk tê.[3]
- Lûleka badayî ya nêzikî (bi inglîzî: proximal convoluted tubule).
- Badoka Henle.
- Lûleka badayî ya dûrî (bi inglîzî: distal convoluted tubule).
Li gor dirêjiya badoka Henle du cor nefron heye. Giloka mûlûleyan a hin nefronan li nezîkê beşa derve ya tûkila gurçikê de cih digire, nefronên wisa, wekî nefronên tûkilî (bi inglîzî: cortical nephrons) tên navkirin.[4] % 85ê nefronên gurçikê ji nefronên tûkilî pêk tê.[5] Badoka Henle ya nefronên tûkilî kurt e û dirêjiya wan a di nav kiroka gurçikê de hindik e.[4] Badoka Henle ya % 15yê nefronên gurçikan dirêj e. Ji van nefronan re tê gotin nefronên kêleka kirokê (bi înglîzî: juxtamedullary nephrones). Giloka mûlûleyan a nefrona kêleka kirokê li aliyê jêrê tûkilê, li nêzîkî kiroka gurçikê de cih digire.[5]
Pêkhateya Badoka Henle[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Du milên badoka Henle heye, milê dakêşayî (bi inglîzî: descending limb) ji tûkilê ber bi kiroka gurçikê dirêj dibe .Milê hilkêşayî (bi inglîzî: ascending limb) yê badoka Henle jî ji kirokê dîsa dirêjê tûkilê dibe. Beşa destpêkê ya milê dakêşayî yê badokê piçek stûr e û wekî milê dakêşayî yê stûr tê navkirin. Tîreya milê dakêşayî di nav tûkilê de kêm dibe û wekî milê dakêşayî yê zirav tê navkirin.[4]Milê hilkêşayî bi beşa zirav dest pê dike û di nav tûkilê de coga lûlekê hê firehtir dibe. Ev beşên milê hilkêşayî jî wekî milê hilkêşayî yê zirav û milê hilkêşayî yê stûr tên navkirin.
Milê dakêşayî yê stûr ji rûkeşexaneyên şeşpalû yên sade (bi inglîzî: simple cuboidal epithelium), milê dakêşayî yê zirav jî ji rûkeşexaneyên pehn ên sade (bi inglîzî: simple squamous epithelium) pêk tê. Rûkeşexaneyên şeşpalû yê milê dakêşayî yê stûr ji bo firehtirkirina rûyê coga lûlekê, gellek wirdememîle (bi inglîzî: microvillus) lixwe digirin[6]Di navpoşê milê hilkêşayî yê zirav de rûkeşexaneyên pêhn ên sade û navpoşê milê hilkêşayî yê stûr de rûkeşexaneyên şeşpalû cih digirin[7] Di ser rûyê rûkeşexaneyên şeşpalû yê milê hilkêşayî de wirdememîle tune[1]
Erkê Badoka Henle[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Badoka Henle dubaremijîna av û sodyum klorur (NaCl) a nav şijûyê rêk dixe.[8]
Milê dakêşayî ya Badoka Henle (descending limb of the loop of Henle)[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Dubaremijîna avê di nav badoka Henle ya dakêşayî de didome. Li vir cogên avê yên bi navê akuaporîn (bi latînî:aquaporin) derbasbûna avê hêsantir dikin. Ji bo derbasbûna xwê û madeyên tîwawe yê din bi têra xwe cog tune. Ji ber kêmbûna avê, xestiya şijûyê di nav badoka Henle ya dakêşî de zêde dibe.[5]
Milê hilkêşayî ya Badoka Henle (ascending limb of the loop of Henle)[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Milê hilkêşayî ji kirokê ber bi tûkila gurçikê dirêj dibe û bi lûleka badayî ya dûrî ve yek dibe.[7]
Berevajiyê badoka dakêşayî, milê hilkêşayî ya badoka Henle cogên iyonan lixwe digire, lê cogên avê lixwe nagire.[9] Ango ev beşa badokê rê nade derbasbûna ava nav şijûyê. Di badoka hilkêşayî ya Henle de NaCl ji cogan derbasê nav şileya navbera xaneyan dibe. Di beşa stûr a milê hêlkêşayî de sodyum bi veguhaztina çalak, Klor(Cl-) bi veguhastina neçalak derbasê şileya navbera xaneyan dibe.[10] Ji ber kêmbûna xwêyê û mayîna avê, şijûya xestî ya nav lûlekê,hê rohntir dibe.[11]
Çavkanî[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
- ^ a b Betts, J., Desaix, P., Johnson, E., Johnson, J., Korol, O., & Kruse, D. et al. (2017). Anatomy & physiology. Houston, Texas: OpenStax College, Rice University,
- ^ Roberts S. Human Physiology. Global Media, 2007.
- ^ Ireland, K. A. (2010). Visualizing Human Biology (3rd ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
- ^ a b c Guyton, A. and Hall, J., 2011.Guyton And Hall Textbook Of Medical Physiology. Philadelphia: Saunders Elsevier.
- ^ a b c Campbell, N. A., & Reece, J. B. (2008). Biology (8th ed.). San Francisco, CA: Benjamin-Cummings Publishing Company.
- ^ Sembulingam, K., and Prema Sembulingam. Essentials of Medical Physiology. 6th ed., Jaypee Brothers Medical Publishers, 2012.
- ^ a b McKinley, M., & O'Loughlin, V. (2011). Human Anatomy (3rd ed.). New York, NY: McGraw-Hill
- ^ Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "loop of Henle". Encyclopedia Britannica, 8 Jan. 2022, [1]. Accessed 27 April 2022.
- ^ Rye, C., Wise, R., Jurukovski, V., Desaix, J., Choi, J., & Avissar, Y. (2017).Biology. Houston, Texas : OpenStax College, Rice University,
- ^ Losos, J., Mason, K., Johnson,G., Raven, P., & Singer, S. (2016). Biology (11th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.
- ^ Fox, Stuart Ira.Human Physiology. McGraw-Hill Education, 2016.