Ptolemaîos
Ptolemaîos | |
|---|---|
 Wêneyê xeyalî yê Ptolemaîos a hunermendek Barok | |
| Navê rastî | Κλαύδιος Πτολεμαῖος  |
| Jidayikbûn | ~ 100, 87 Ptolemais Hermiou (Roman Egypt, Împeratoriya Romê) |
| Mirin | ~ 170 Îskenderiye, Canopus |
| Esil | Yewnanî |
| Hevwelatî | Romê |
| Pîşe | Stêrnas, fîlozof |
| Xebat |
|
| Bandorbar | |
| Bandorker | Mûsa Kemaledîn |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Ptolemaîos, matematîknas, stêrnas, erdnîgarî û teorîsyenê muzîkê ku li ser zincîreke danûstendinên zanistî nivîsiye, sê ji wan ji bo zanista Bîzansî,û Rojava ya Ewropayê girîng in. Ya yekem peymana astronomî ye ku niha bi navê almagîst tê zanîn, lê di eslê xwe de bi navê "Matematîkî", an jî "Mutasyona Matematîkî" hatiye binavkirin û piştre jî weke muameleya herî mezin tê zanîn. Ya duyemîn erdnîgarî ye ku bi temamî nîqaşa nexşe û zanyariyê ye. Erdnîgariya cîhanê ya Yewnanî-Romayî Ya sêyemîn peymana astronomî ye ku tê de wî hewl da ku astronomiya horskopî bi felsefeya xwezayî ya Arîstoteles a dema xwe re adapte bike Ev carinan bi navê "Apotelsmatîka" (Ronahî) tê zanîn. "Li ser bandoran") lê zêdetir wekî Tetablos tê zanîn, li Yewnana kevin, ku tê wateya çar pirtûkan, an jî bi zimanê latînî Çarqolî.
Gelek matematîkzanên yewnanî yên kevnar, nivîsên Batlimos (li ber Almagastê) tu carî kopîkirin û temaşekirina wan, ne di dawiya kevnar de û ne jî di sedsalên navîn de ranewestiyaye. Lê wisa dixuye ku tenê çend kes bi rastî bi matematîka ku divê ew berhemên xwe fêm bikin.
jiyanname[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Batlimos , Batlimos ( " Navê Yewnanî " , " Batlimos " , navê Yewnanî yê kevn e. Carekê ji efsaneya Yewnanî hat û bi rengê Homer e. Di serdema Îskenderiya Makedonî de, di çînên jorîn ên Makedonyayê de hevpar bû û gelek navên bi vî rengî di artêşa Iskenderûnê de hebûn, yek ji wan di sala 323an de berî zayînê. Hema hema hemû Fîrewnên Misirê yên paşê, ji bilî hin kesên din, navê Batlimos bûn heta ku Misr di 30 berî zayînê de bû wîlayeta Romayê û dawî li desthilatdariya malbata Makedonî anî.
[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]
Navê Claudius navekî romî ye, aîdî nijadên Klaûdîan e; formeke taybet a bi tevahî ya bi navê Claudius Batlimos, kevneşopiyeke Romayî ye, taybetmendiyên welatiyên Romenan e. Gelek dîroknasan qût kirine, nîşan didin ku Batlimos hemwelatiyê Romayê ye. Gerald Tumer, wergêrê pirtûka Almagesti Batlimos a bi zimanê îngilîzî, pêşnîyar dike ku welatîbûna yek ji bav û kalên Batlimos ê împarator Claûdiyos an jî Împarator Nîro daye.
Fîlozofê fars ê sedsala 9'an Ebû Meşar El Balxî bi şaşitî Batlimos weke endamê monarşiya Misirê Batlimos pêşkêş dike û tê de tê gotin ku neviyên Generalê Îskenderiyeyê û Fîrewn Batlimos yekem soter in, "û di nav de Batlimus hakimi, ku pirtûk amade kiriye" li Almagastê Ebû Meşar baweriyek tomar kiriye ku endamekî cuda yê vê xeta qraliyetê "pirtûka astronomî amade kiriye û vegerandiye Batlimosê". "Carinan tê gotin ku zilamê ku pirtûka Astronomî nivîsandiye pirtûka El-Mecestî nivîsandiye" Em dikarin tevliheviya dîrokî li ser vê xalê di nota Ebû Meşar a paşê de eşkere bikinBersiva rast nayê zanîn."[18] Li ser mijara bav û kalên Ptolemeus gelek delîlên erênî nayên zanîn, ji xeynî tiştên ku ji hûrguliyên navê wî têne berhev kirin, her çend zanyarên nûjen gihîştine vê encamê ku hesabê Ebû Meşar nerast e. , Tetrabyblos wekî hevreha xwe ya stêrnasiyê navnîş dike.[20] Di çavkaniyên erebî yên paşîn de, ew pir caran wekî "Misra Jorîn" hate naskirin dibe ku ew ji başûrê Misrê derketibe.
Ptolemeus bi Yewnaniya kevnar nivîsandiye û dikare were xuyang kirin ku zanîna stêrnasiya Babîlonî kişandiye. Dibe ku ew hemwelatiyek Romayî bû, lê ji hêla etnîkî ve ew yewnanî an jî bi kêmanî Misrîyek helenîzekirî bû.
