Bikarhêner:Chawan Ahmad

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.

( خةمانى ) ناوى تةواوى ( سالم )ة كورِى خةمانى كورِى حسيَن قةلَةولَسى ية . ((لةساليَ (1956)دا لة ئاوايى (كةمةر محةمةد شوكر ضةرموَنى)* سةر بة قةزاى مةندةلى هاتؤتة دونياوة))´¹´. باوكى سيَ ذنى هيَناوة , خؤى و دووبرا و ضوار خؤشكى لةذنة بضوكةكةن و خؤشكيَكى تريان هةبوو لة ذنة طةورةكة . لة تةمةنى شـةش سالَيدا خراوةتة بــةر خويَندن و خويَندنى سةرةتايى لة ( قوتابخانةى قةلَةولَسي سةرةتايى ) لة ئاواى (سايةميربةط)*تةواو كردووة . لة ماوةى خويَندنى سةرةتايى شاعيردا هةردوو براكةى نةخؤش دةكةون و دةمرن , لة دواى ماوةيةكى كةميش باوكيشى نةخؤش دةكةويَت و لة دواى ئةوةى ضةند نةشتةرطةرييةك بؤ هةردوو ضاوى كرا بةلاَم بيَ ئةنجام بوو . لــةبةر ســةختى ذيان و كةم درامــةتى , شاعير لة خويَندن دوور دةكةويَتةوة و ثةنا دةباتة بةر ئيش و كار لةبوارى كشتوكالَ و بةخيَوكردنى ئاذةلَ , بة مةبةستى ثةيداكردنى بذيَوى خؤى و خانةوادةكةى. لة سالَى(1973) ثةيوةندى دةكات بة يةكيَتى لاوانى ديموكراتى كوردستان و لة سالَى (1974) دةبيَت بة ئةندامى ثارتى ديموكراتى كوردستان . هةر لةو ماوةيةدا حكوومةتي بةعس بةردةوام دةبيَت لة تةعريب كردنى مةندةلى و شارة كوردستانيةكانى تر , بؤية لة سالَى(1975) خانةوادةكةيان لة مةندةلييةوة رِادةطويَزيَن بؤ ناوضةى ( بورة خان )*. سالم خةمانى وةك زؤربةى شاعيران لة سةرةتاى ئةزموونى شيعريدا دةست بؤ بابةت و ناوةرِؤكى خؤشةويستى دةبات , بةلَام ئةم شاعيرة بة هةلَبةستة رِامياري و كؤمةلاَيةتييةكانى بةناوبانطة , واتة دلَ و دةروونى سالم خةمانى هةر وةكو لة ميَذووى ذيانييةوة دةرئةكةوئ سةرضاوةى هةلَبةستى غةزةل بووة . بةلاَم لةطةلَ ثيَويستيةكانى ذيان دا كةوتة زؤران بازى و لة رِيَطاى خةباتدا هةنطاوى فراوانى هةلَطرت و ثشتى لة بابةتى غةزةل كرد . ئةمةش كؤثلةيةكة لة هؤنراوة غةزةلييةكانى شاعير : ((ئةر ديوانةى ديد لةطوشةى شارى ئةوة طيرودةس وة عشق يارى ضيونكة وة خوةم هات جور ئةو ديوانة دايةم خرِ خواردم لةهواى ثةرِوانة دةرد بى دةرمان كةيطة ميواند بار خانةى لةخةم جةم دةى لةباند))´¹´ شاعير لةبةر سةختى ذيان ناضار دةبيَت لةطةلَ باوك ودايك وخؤشكةكانى نيشتةجيََ بةغدا ببيَت هةر لةو كاتةدا داواى ليَكرا ثةيوةندى بكات بة سوثاى عيراقييةوة . ماوةيةك دةبيَت بة سةرباز , دواى دةرضوونى برِياريَك لةلايةن حكومةتى عيراقييةوة كةوا ئةوةى كوردة لة دةزطا سةربازييةكان دوور بخريَنةوة بؤ دةزطاى مةدةنى . دووبارة برِيار دةرضوو كةوا ئةوةى كوردة لةدةزطا مةدةنييةكانن بطةرِيَنةوة بؤ دةزطا سةربازييةكان و شاعير طويَزرايةوة بؤ شارى ( عمارة ) , بؤية شاعير ناضار بوو هةلَ بيَت (فرار) لة سوثاى عيراقى . بة تيثةرِ بوونى كاتيَكى كةم برِيايَكى تر لةلايةن حكوومةتى عيراقييةوة دةرضوو كة ئةوانةى كوردن لة خزمةتى سةربازى ببةخشريَن (تسريح) لة سوثاى عيراقى . ((لة سالَى (1980) باوكى كؤضى دوايي كرد )) سالم (خةمانى)ى شاعير نةهامةتى و سةختى ذيانى خؤى لة دوو تويَى قةسيدةيةكدا ويَنة كيَشاوة و دةلَيَت : ((هةر لة منالَى سيا ضارة بيوم لةروذ ئةولَ لة ثةذارة بيوم سةرم هاتةو بان بى باوك بى برا لةضط خةمبارى كيشام وة سةرا هةزرةت فرة ضشت مةنيا لةدلَم هيمان وةهيمان هة لةرىَ دلَم نيةزام ضة بكةم داد بوةم ئةو كوو دةس ئةرا تةلاَ بةم بووط وة خولَةكو دى تةمة برِيم لةمالَ دونيا سوقان ثوس درِى دريونم سوزيا يارةب دى سوزيام برةس لة دادم مةطةر رةحم خوةد بةيطن نة جادم))´¹´ شاعير لة ماوةى ذيانى لة شارى بةغدا ضةندين جار تووشى كيَشة هاتووة لةطةلَ دةسةلَاتى بةعسى رِووخاو , ضونكة فشاريان خستؤتة سةر بؤ ئةوةى ببيَتة بةعسى بةلَام شاعير رِازى نةبوو , بؤية لة دةسةلَات هةلَهاتووة , هةروةها ثاش ماوةيةك لةو رِووداوة شاعير بؤ ثةيدا كردنى بذيَوةييةكانى ذيانى دةست دةكات بة كاركردن لة بازارى (باب الشيخ) لة بةغدا . ((لة سالَى (1993) ئاسايشى سةعدون شاعيريان دةستطيركرد بة تؤمةتى ناردنى زانيارى بؤ سةركردةى كوردى لة كوردستان ))´¹´. لةبةر خؤشةويستى سالم خةمانى بؤ نيشتمان و نةتةوةكةى ((سيَ بةلَيَن بةخؤى دا (1) ذن نةهيَنيَت . (2) رِةش لةبةر بكات . (3) رِيش نة تاشيَت , هةتاكو كوردستان حووكمى زاتى وةربطريَت))´²´. (( لـة رِؤذى (11\7\1993) دواى ئةوةى حكوومةتى هةريَمى كوردستان يةكةمين كابينةى خؤى رِيَكخست , شاعير ذيانى هاوسةرطيرى ثيَكةوة نا ))´³´. و بلَيَنةكةى جىَ بة جىَ كرد . لة هةمان سالَدا شاعير طةرِايةوة بؤ ذيانى سياسى و دووبارة ئةنداميةتى لة ثارتى ديموكراتى كوردستان نويَكردةوة . طةلى كورد وةك طشت طةلاني ترى جيهان خاوةني ضةندين زانا و ئةديب و رِؤشنبير و نووسةرى بةرزة , هةر يةكةو لة بوارى خؤيدا خزمةتي طةل و نيشتمانةكةى كردووة . جا ض بةزمانى كوردى بيَت يان بةزمانى عةرةبى يان بةهةر زمانيَكى تر , ئةمةش خؤى بؤ خؤي شتيَكى دلَخؤشكةرة بؤ نةوةكانى دوارِؤذمان , بؤ ئةوةى ئةوانيش لةسةر هةمان رِيَضكة بتوانن خزمةتى نيشتمانة خؤشةويستةكةيان بكةن. خةمانى لة سالَى (1977) دةستى كردة شيعر نووسين بة زمانى كوردى ( كةلهوورِى و سؤرانى ) و زمانى عةرةبى . بةلاَم هاورِيَةكانى (محسن بةنى وةيس و نيعمةت عةلى ساية) ثيَشنياريان كرد كة تةنها شيعر بة زمانى كوردى بنووسيَت. شاعير دوو ديوانى شيعرى هةية لة ذيَر ضاث داية , ناوةرِؤكى شيعرةكانى بريتين لة مةبةستى ( دلَدارى , رِاميارى , كؤمةلاَيةتى ...هتد) بة هةردوو شيَوةزارى (سؤرانى و كةلهوورِى ) . شاعير لة نةوةتةكانى سةدةى رِابردوو هةنديَك لة شيعرةكانى لة طؤظارى ( رِةنطين , هاوكارى , بةيان ) بلاَوكردةوة . وة لة دواى رِووخاندنى رِذيَمى سةدام شيعرةكانى لة طؤظارى( طةرميان , طوولَ سوو ) بلاَوكردؤتةوة . هةروةها هةندِيَك لة شيعرةكانى لة لايةن كؤرانيبيَذ ( حةسةن هةياس و فةرهاد حةسةن و سةعدون كاكةيى و ئاراسى تيثى مةندةليى بةغدا ) كراونةتة طؤرانى . شاعير بةشدارى كردووة لة ضةندين كؤرو كؤبوونةوة و فستيظالَ لةبةغدا و هةوليَر دةربارةى شيعرى كوردى . بةرنامةيةكى هةفتانةى هةية لة رِاديؤى شةفةق تيَدا شيعرةكانى دةهؤنيَتةوة ,و ئيَستاش جيَطر سةرنووسةرى طؤظارى (مةندةلى) ية