Cotzeyandî

Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.

Parvebûne grûpên zayendê[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

G-berhemên (Avê û Şîr)🍶🍵[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Avê û Şîr
* Av - Hemû vexwarinên ji AVÊ çêdibin di mê ne, û qertafa (a) werdigirin.
* ŞÎR - Hemû Xwarin û vexarinê ji Şîr çêdibin, di nêrin û qertafa (ê) werdigirin. 
* |} 
Vexarinên Avî, an jî ewên av têde. 🍵🍷
Ava cemidî Şerbeta zer Koka tezî
Qehwa gerim Çaya gerim Şeraba sor
Wîskiya tezî vodgaya reş Kapoçînoya gerim
Bîra tezî Araqa tezî Kaffiya
Şîr û hemû xwarinêm ji şîr çêdibin. 🍶🧀
Şîrê şirîn Nîvişkê meşkê Dewê cemidî Penîrê spî
Mastê çêlika Şoriyê Şirnexê Qişteyê spî Jajiyê spî

Grûpa cilan 👗👖[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Navên cilan hemû di bine Nêr , û qertafa (ê) werdigirin. me tenê behsa wan cilaye ewên em li xwe dikin, Ne ku gustîl û bezin û zincîr, çimkî ew ne cil in.
Grûpa Cilan 👗👖
Kirasê  spî Blûzê spî Çakêtê spî T-şêrtê spî
Şortê spî Fanêrê spî Şalê spî Kerkê spî
Zebûnê spî Derpiyê spî Nisirdanê spî Qapûtê spî
Penterûnê reş Şelwerê reş Pîcamê reş Kerkê reş

Grûpa fêkiyan daran û gulan🌷🌳[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Fêkiyên daran hemû di mê ne, ji bilî  tirî, helbet me ne behsa fêkiyên erdiyî ne, weke  Lemana û Gindor û Zebeşan. Çimkî ew bi daran ve nayên.
Fêkiyên Daran🍒🍎
Zerdela zer Hirmîka kesik Hinara sor Gûza hişik
Ananasa min Pirteqala min Leymûna kesik Qespa şirîn
Moza zer Kîviya şirîn Mangoya şirîn Berwa min
Tûya şirîn Hêjîra şirîn Sêva sor Xurma baxdaiyê
Navên Gûla🌷🌹
Gula ciwan Kulîlka rind Rîhana rind Punga kesik
Gulberoj a zer   Sosina şîrkî Nêrgiza zer Yesmîna Çiya
Beybûna min Nisirîna min Çîçeka rind Şilêla Rimd

Grûp Tiştên Hişik[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Grûp Tiştên Hişik,Ax û kevra tiştên hişk di bina nêr û qertafa (ê) hildigirin
Blokê Hişik Kerpîçê Hişik Dîwarê Hişik Kavirê Hişik
Erdê Hişik Taboqê Hişik Tehtê Hişik Kaşiyê Hişik Mermerê Hişik

Grûpa Amûra û teknolojîyê⚙[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

1[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Grûpa Amûrên Muzîkê 🎻🎵
Viyolona sor Gîtara zer Dihola mezin Zwirna reş Bilûra şivan
Tembûra reş Pîyanoya reş Timbilika reş Defa Gewir Eûda reş

2[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Amûrên şer û bêne teqendin di mêne 🔫💣
Çivta biçuk Elxama biçuk Qedîfa şer AKMa şer
Fîşeka we Topa mezin Rimana we M24a min
Tanka we Saroxa we Dibaba we Qedîfa we
Demanca we Tivinga te Bêkesiya me Hawina we
Qinasa te Elxama we Têntiya we Qumbella we
Doşka me Rişaşa we Teyara we bomba we

3[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Amûrên Hatinûçûnê, Navên wesayîtanher hemû qertafa (a) werdigirin. Ji bilî bisiklêt û mator. 🚗✈
Firoka spî Geştiya spî Teyara spî Otobûsa reş
Bûsa spî Erebeya spî Trêleya spî Pîk-Ema spî
Belama spî Barhilgira spî Toyotaya reş BMWa spî
Tiraktora reş Forda spî Texiya zer Marsidisa teş

4[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Amûrên Konêktê û temşekirnê 📱📺
Telefona spî Faxa spî Mobeyla spî
Iphona reş Samsunga spî Hawaiya spî
Soniya spî LGa spî Mayka  telefonê
Hidphona telefonê Screena telefonê Batterya telefonê
Camêra telefonê Lighta telefonê Enternêta me
Laptopa min Kompyutera me Televîzyona me
Radiyoa me Setelayta reş Dicîtala me
Tilscopaa esman Meykroscopa spî Dûrbîna  reş

Grûpa Lêkeran[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

* Lêkerên kurdî gava dibin nav hemû zayendmê ne, û qertafa (a) werdigirin
Grûpa Lêkeran
Çona min Hatina min Ketina min Firîna min
Nivistina min Mirna min Jiyana min Gotina min
Axiftina min Dîtina cwan Livîna baş Gazîkirina  min

Grûpa Zindiyan 👪🦁[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Piraniya zindiyan (heywanan), qertafa (ê) werdigirin û di nêrinperva dibine ser 6 grûpa lê girûpa 6 irregular ya hinek di nêrin û hinek di mê,

1[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Firindeyên kîvî(ASMAN)î 🐦🕊
*- grûpa Firindeyên kîviya her Hemû di bine nêr, ji bilî (kevok)ê. Firindeyan ewên ku kîvî ne,û li esmanan difirin. me ne behsa Qaz û mirîşk û ordek û Elok ne, çunke ew ne di kîvîne û nafirin.
Bilbilê spî Bazê spî Çûkê spî Şalûlê spî
Leglegê spî Bûmê spî Kewê spî Qerê spî
Şabazê spî Qulingê spî Çivîkê spî Tûtyê spî
Tawsê spî Firindê spî Çekçekîlê spî Seqarê spî

2[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

AVî 🐬🐋
*- Grûpa zindiyên Avî hemû di Nêrin ji bilî beqê û kîsalê. beq û kîsal di avîne û li ser hîşktiyê jî dijîn.
Salmonê avî Xerçengê avî Sedafayê avî Masiyê rind
Oxtapûsê rind Marmasiyê dirêj Tîmsahê avî Kîsalê avî
Hespê avî Nahingê avî Hûtê avî Dolfînê rind
Qirşê tirs Kêvcalê avî Kûçkê avî Heştpiyê avî

3[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Dirinde 🦁🐺
*- Grûpa zîndiyên Goştxwer û Xirabker û Nêçîrker, hemû di nêr in, ji bilî hirçê.
Şêrê spî Pilingê reş Rûviyê sor hyenasê reş
Gurê spî Tajî(y)ê reş Şabazê reş Marê jehrî
Dûpişkê reş Tîmsahêreş Nahingê şîn Hûtê şîn
Heftiyarê reş Qirşê reş Bazê spî Hipposê giran

4[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Grûpa zayendên Cotik an Cote🎎
*- ew heywanên mirov dikar ji hev cuda bike bo mînek mirîşk û dîkil her, yek Corê heywanên bes mirov Dikar ji hef cuda bike. dîkil nêra û mirîşka jina wî mê ye. Gay nêre û çêla jina wî mê ye. hesp nêr û mîha jine wî mê ye. 
Babê min Dayka min
Birayê min Xûşka min
Mamê min Meta min
Xalê min Xaleta min
Pismamê min Dotmama min
Dîkilê min Mirîşka min
Gayê min Çêleka min
Beranê min Mîha min
Hespê min Mîha min

5[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Grûpa Zindiyên Biçuk 🐜🕷
*- heşerat ew di (irregular) . hem nêrin hem mê. lê dîsan bitrriya wan d nêrin pêwîst neke em binvîsîn û bixwe jî ew di irregular ne. 

Grûpa Xwezayê Av û Hewiyî 🌧⛅[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

1[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Hemû navên bi rewşe barnê ve û ji hewa tên di mêne, ji bilî {bay û hewa}iyî. ⛈🌨
Barana hêr Befira spî Teyroka spî
Tofana reş Toza reş Eacaca reş
Barûfa reş Lehiya reş Sunamiya reş
Babalizka reş Erdheja reş Birûska ron
Mija moran cemda siba Germa siba
xwinafa şebeqa Şembilîka spî Dilopa spî

2[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Çavkaniyên avê di mêne. ji bilî rûbar. 💧🌊
Ewqiyanosa mezin Derya mezin Kaniya gundî Bîra me
===3===
Stêr û kewkebên fezayê🌟🌙
Roja me Heyva me Stêra me
Keukeba me Mûşteliya me Zûhara me
Ozona me Bilûtoza me Oranusa. me
===4===
ji bilî cihên bilind wek (çiya û gir) cihên dinên xweziyî gişt di mêne 🏝🏜
Deşta mezin Zozana me Daristana mezim
Bîban(sehray) a mezin Gizîrta mezin Çola mezin
Newala kûr Çala kûr Burkana mezin

Grûpa Dem û Zemana 🕐⌛[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

1[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Navên deman hemû di mê ne. ji bilî peyva {{{Çax û Zeman}}}.
Navên Rojan
Heftiya me Şemiya me Yekşema me Duşema me
Sêşema me Çarşema me Pêncşema me îniya me  

2[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Navên Demsalan
Zivistana sar Havîna gerim Payîza îsal Bihara kesik

3[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Dem û Demjimêr
Saniyeka niha Deqîqeka niha Se'eteka niha Çarêkeka niha
Gava te Dema êvarê Bêhna ha Şebeqa îro
Sibeykeka sar Nîvroyeka gerim Êvareka honik Şeveka sar

4[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Navên Meha
1.rêbendana 2.reşemiya 3.adara
4.avrêla 5.gulana 6.pûşbera
7.tîrmeha 8.gilavêja 9.rezbera
10.kewçêra 11.sarmawaza 12.berfanbara

Mînak[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

  • Heval (nêr), di tewînê de dikare bibe :
    • Hevala min a delal.
  • Mêvan (nêr), tewînê de caran dibe :
    • Mêvana min çû mala xwe.
  • Cîran (nêr), dibê :
    • Cîrana wan nexweş e.

herwesa[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]

Girêdanên derve[biguhêre | çavkaniyê biguhêre]