Firîşte

Serfirîşte Mîxayîl

Ji aliyê Bernhard Plockhorst ve tê pêşandan ku firîşteyeke parêzvan li du zarokan temaşe dike.

Firîşte, melek an jî milyaket (erebî: ملاك, malak îbranî: מלאך, malˀāχ, yewnanî: Άγγελος, ángelos), terîmeke dînî ye ku li gorî baweriyan xizmetkariya xwedayan dike. Li gorî baweriyên îbrahîmî gelek caran wan wekî navbeynkarên ezmanî yên di navbera Xwedê (an bihuştê) û mirovahiyê de nîşan didin.

Di nava karên wan de ji bo mirovan parêzvan, rêber û xizmetkariya Xwedê heye. Baweriyên îbrahîmî hiyerarşiyên melekan ku li gorî mezheb û dînan diguherin, tê pênasekirin. Hinek firîşte xwedî navên taybet in (wekî Cibraîl û Mikaîl).

Etîmolojî

Firîşte, ku di zimanên rojavayî de tê bikaranîn ji peyva yewnanî ángelos tê girtin û ángelos di yewnaniya kevn de tê wateya sefîr. Li gorî panteona yewnanî ya firîşte Angelia, peyamnêrê xwedawendanan e û keça xwedayê peyamnêr Hermes e.

Pispor dibêjin ku peyvên wekî milyaket, melîk, milk, milk û memlûk ji navê Molek (molekh, molokh) hatine afirandin. Molek xwedayê gelê Emon ê ku cîranê îsraîliyan bû.

Firîşte li gorî baweriyan

Zerdeştî

Di baweriya zerdeştiyê de kesayetên cuda yên bi xuyabûna firîşteyan hene. Her kes xwedî firîşteyek parêzvan, bi navê Fravaşî ye. Ew alî mirovan û zindiyên din dikin û di heman demê de ew enerjiya Xwedê nîşan didin.

Amesha Spentas gelek caran wek firîşteya hatine hesibandin, lê belê ji wan re tu referansên rasterast tune, ku wan peyaman anîne. Ahûra Mezda ("Perwerdekarê Biaqil", Xwedê); ew di destpêkê de bi awayekî veqetî xuya bûn û paşê bûne kesên şexsî ku bi aliyên cuda yên afirandina Xwedê re têkildar bûn.

Îslam

Baweriya bi firîşteyan beşek ji baweriya olî ya îslamî ye, ango ew yek ji prensîbên baweriyê ye. Li gorî vê yekê, kesê ku di dînê îslamê de bi hebûna firîşteyan bawer nake û nêrîna firîşteyê îslamê bawer nake. Mijar di 2/285 û 2/177 de di Quranê de derbas dibe.

Di îslamê de, firîşte wekî hebûnên ku naxwin, venaxwin, mêranî û jinîtiya wan nîn e, xew nakin, gunehan nakin, nedîtî ne, ji ronahî an agir hatine çêkirin. Wezîfeya wan ev e ku li afirîdên bi navê Xwedê temaşe bikin, di wan cûrbecûr de hêz û karên hunerî yên Xwedê bibînin, ji hemî kêmasiyan pesnê Xwedê bidin û ji Xwedê re perestîşt bikin.

Cihûtî

Firîşte, bi îbranî מלאך mal'akh "peyamnêr", bi wergera Tanaç û di kevneşopiyeke dirêj de wek hebûnên xwezayî yên li ezmanan li ba Xwedê disekinin, lê ji Xwedê cuda ne û ji wan re dibin xizmetkar. Carinan ew daxwaza Xwedê ji kesên hilbijartî re tînin. Di kevneşopiya Cihûyan de jî ji mirovan kêmtir in, ji ber ku îradeya wan bi xwe nîne û tenê dikarin daxwazên xwedayî pêk bînin.

Mesîhî

Di xiristiyaniyê de milyaket her dem xwedî girîngiyek mezin in. Di doktrîna milyaketê Pseudo-Dionysius Areopagita de, rêza hiyerarşîk a milyaketan rolek sereke dileyze. Thomas Aquinas bi berfirehî li ser doktrîna melekan di berhema xwe Summa Theologiae de diyar kiriye. Li gorî Thomas, firîşte hebûnên nemadî ne, ji formên paqij pêk tên û ti xuyabûneke ya wan tine. Di Încîlê de, di nav firîşteyan de behsa celebên cûda dike.